بررسی وحدت حوزه و دانشگاه از دیدگاه آیت الله اعرافی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مؤسسه نشر اشراق و عرفان، کتاب «وحدت حوزه و دانشگاه» را با تحقیق و نگارش علی بخشی منتشر کرد.
مؤلف در این کتاب، مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و آثار آیت الله علیرضا اعرافی را گرد آورده است.
این کتاب، یک پیشگفتار، مقدمه و چهار بخش با عنوان‌های: «حوزه»، «دانشگاه»، «مواجهه حوزه و دانشگاه»،و «وحدت و جدایی» دارد.
آیت الله اعرافی در پیشگفتار این کتاب درباره ضرورت ایجاد وحدت و حوزه و دانشگاه می‌نویسد:
«حوزه و دانشگاه مهم‌ترین نهادهای اجتماعی هستند که هر یک از آنها و نیز مناسبات بین آن دو نقش بی‌بدیلی در شکل‌گیری و جهت‌دهی به وقایع و تحولات اجتماعی در همه ابعاد آن دارند.
این شکل از ساختار این دو نهاد، تنها به کشور ما اختصاص دارد؛ اما با نگاهی دقیق، «نهادهای دوگانه و علمی و دینی» را در دیگر کشورهای اسلامی در قرن اخیر و بلکه به گونه‌ای این دو قطبی بودن را در کشورهای غربی و مسیحی و سایر جوامع دینی می‌توان دید.
تنوع نهادهای علمی بر اساس رشته و موضوع و مأموریت به ویژه پس از رشد علوم، آن‌گاه که تفاوت اساسی آنها در حوزه منابع و روش معرفتی مورد توجه قرار دهیم و اعتماد اصولی حوزه بر منبع معرفت وحیانی و روش‌های خاص آن و استناد دانشگاه به منبع بشری و روش‌های مناسب با آن را بدانیم، تا حدی طبیعی و پذیرفته است؛ اما دو قطبی شدن تعارض این دو نهاد را باید رویکردهای ناصواب فلسفه و دیدگاه‌های نادرست معرفت‌شناختی جست؛ زیرا هنگامی که به منابع معرفتی حسی اصالت داده و ارزش و اعتبار منبع وحیانی و الهی غفلت و مناسبات و داد و ستد علوم معارف الهی و بشری فراموش شود، این تقابل و ناسازگاری رخ می‌دهد.
در تمدن اسلامی به دلیل یکپارچگی معرفتی و حاکمیت روح قدسی بر علوم، دو قطبی شدن علوم و نهاد متکفل آنها کمتر است؛ اما در تمدن جدید غربی، به دلیل همان آسیب معرفت‌شناختی یاد شده، شاهد جدایی و ناسازگاری علم و دین و نهادهای متکفل آنها بوده‌ایم و هستیم و همین فرهنگ به جهان اسلام و ایران نیز منتقل و سبب جدایی‌ها و ناهمگرایی‌ها در دو نهاد حوزه و دانشگاه شده است.
البته غیر از این عامل مهم و بنیادین در لایه‌های زیرین، عوامل دیگر نیز در لایه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، در این امر نقش داشته‌اند.
انقلاب اسلامی در پی بازگشت به تمدن اسلامی با ملاحظه اقتضائات و شرایط جهان معاصر است و در این مسیر به مقوله «حوزه و دانشگاه» و مناسبات آنها به مثابه موضوع مهم و راهبردی باید نگریست؛ از این رو، این مقوله طی دهه‌های اخیر از سوی صاحب‌نظران مورد نازک‌اندیشی‌ها و دقت‌ورزی‌های فراوان قرار گرفته و نظریات و ادبیات گسترده‌ای در این زمینه تولید شده و در عمل نیز در راهبرد وحدت و همگرایی، توفیقات ارزنده‌ای به دست آمده است.»
نویسنده در بخش اول در شش فصل با عنوان‌های: «تعریف و تاریخ تطور حوزه‌های علمیه»، «رسالت و وظایف حوزه»، «مزیت‌های تاریخی حوزه‌های شیعه»، «مزیت‌های حوزه در دوره معاصر»، «آسیب‌شناسی حوزه معاصر» و «حوزه و راه‌های برون‌رفت از آسیب‌ها» مسارل حوزه را بررسی کرده است.
همچنین «تعریف پیشینه و عناصر دانشگاه»، «رسالت و وظایف دانشگاه‌ها در ایران»، «مزیت‌های نظام آموزشی و پژوهش دانشگاه»، «آسیب‌شناسی دانشگاه»، «اسلامی کردن دانشگاه» و «الگو و شاخص‌های دانشگاه اسلامی» عنوان‌های شش فصل بخش دوم این کتاب است.
مؤلف در بخش سوم نیز مطالبی را در پنج فصل با عنوان‌های: «علوم انسانی؛ محور مواجهه»، «تبارشناسی مواجهه»، «امکان‌سنجی مواجهه» و «تعاملات انسانی و دین» و «دیگر به علوم دینی با علم اسلامی» بیان داشته است.
همچنین نگارنده بخش چهارم را در هفت فصل با عنوان‌های: «تعریف، ضرورت و اهداف حوزه و دانشگاه»، «آسیب‌شناسی وحدت»، «راهبردهای و راهکارهای وحدت»، « قلمروهای وحدت حوزه و دانشگاه»، «رویکردها وحدت و حوزه و دانشگاه»، «کامیابی و ناکامی‌های وحدت» و «منشور ارتباطی و تعامل حوزه و دانشگاه» تنظیم کرده است.
نویسنده در صفحه 221 این کتاب درباره «ضرورت وحدت و حوزه» چنین نگاشته است:
«ضرورت وحدت هنگامی آشکار می‌شود که حوزه و دانشگاه برای تثبیت فکری و کاربردی و حکومت دینی، احساس مسئولیت داشته باشند؛ زیرا در صورت پذیرش حکومت دینی و اهداف متعالی آن، وحدت این دو نهاد معنا پیدا می‌کند و در همین جهت، نیاز به پژوهش‌های نظری و عملی در زمینه‌های علوم انسانی و طبیعی ضرورت می‌یابد که بخشی از تحقیق‌های مورد نیاز، بر عهده حوزه و بخش دیگر آن نیز بر عهده دانشگاه است.
در ایران اسلامی نمی‌توان دو نهاد علمی، آموزشی و پژوهشی حوزه و دانشگاه یعنی نخبگان جامعه را از یکدیگر جدا پنداشت. گسست نخبگان در هر جامعه، آثار زیان‌بار فراوانی دارد. از آنجا که نخبگان فکر و فرهنگی تأثیری ژرف در همه ارکان و اجزای جامعه دارند، همگرایی، سازگاری و تعامل آنان و نیز دوری، تقابل و تعارض آنها در همگرایی و وفاق اجتماعی یا ناسازگاری و تفرقه اجتماعی انعکاس می‌یابد؛ از این رو، شعار بنیادین وحدت حوزه و دانشگاه علاوه بر آنکه از متن انقلاب اسلامی برخاسته و ضرورت اجتماعی بوده و هست؛ از راهبردهای پایدار جامعه ماست.»
گفتنی است، مؤسسه اشراق و عرفان کتاب «وحدت حوزه و دانشگاه» را در 292 صفحه به قیمت 10000 تومان منتشر کرده است./998/پ202/ش