مسجد؛ سازنده ایمان و سوزنده گناهان
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در خراسان شمالی، اگر نماز را «معراج» مؤمنان بدانیم – که هست – مساجد را باید سکوهای پرش و باندهای پرواز به‌سوی فضای بی‌کران معنویت و عبودیت به شمار آوریم، انسان مسلمان از این پایگاه‌های روحانی و معنوی آهنگ حرکت به‌سوی ملکوت را آغاز می‌کند و روح و جان خویش را با آسمان و آسمانیان پیوند می‌زند.
مسجد در فرهنگ دینی کارکردهای عبادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فراوانی دارد که در سیره پیامبر(ص) و پیشوایان معصوم (ع) و در جامعه دینی جلوه‌های آن مشهود و ملموس بوده و هست.
در یک نگاه کلان و کلی می‌توان گفت پهنه گیتی سجده‌گاه عاشقان و نمازخانه شیفتگان و معبد فرشتگان و دوستان خدا است. علی (ع) در پاسخ به کسی که دنیا را نکوهش می‌کرد فرمود: «إِنَّ الدُّنْيَا ... مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِكَةِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْيِ اللَّهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِيَاءِ اللَّه» [1]؛ دنیا سجده‌گاه دوستان خدا، جای نماز فرشتگان الهی، فرودگاه وحی خدا و جایگاه تجارت دوستان خدا است.
در این نگرش و نگاه سراسر عالم هستی در حال رکوع و سجودند و انسان هم این کاروان رو به کمال را همراهی می‌کند و از فرصت به‌دست‌آمده در سپنج سرای دنیا، به‌اندازه ظرفیت و قابلیت خویش بهره می‌برد و محبت خدا را در تجارتخانه دنیا که مسجد هست، کسب می‌کند و خود را به خدا نزدیک می‌سازد.
مسجد در فرهنگ و آموزه‌های دینی دارای جایگاه رفیع و مقدسی بوده و به دلیل حرمت و قداست، آن را خانه خدا می‌نامند.
مساجد مکان‌های عبادت، پایگاه‌های معنویت و حلقه‌های اتصال بی‌نهایت کوچک به بی‌نهایت بزرگ است، جامعه اسلامی قالبی است که قلب تپنده آن مسجد است و روح حیات و حرکت و پویایی از این مرکز بر جان و جامعه دینی می‌دمد.
مسجد؛ سکوی پرش آدمی از فرش به عرش
از این فرودگاه‌های زمینی، آدمیان سفر از فرش به عرش و از ملک به ملکوت را آغاز می‌کنند، با سیر در عالم معنا به معراج انسانیت راه می‌یابند و با آیات «انفسی و آفاقی» [2] آشنا می‌شوند و به مدال افتخار «عبد صالح» دست می‌یازند.
«مسجد محیطی است که روزی پنج مرتبه در آن صلح و صفا مساوات و مهرورزی، دوستی و برادری، جای کشمکش و گیرودارهای زندگی را می‌گیرد و در میان حسدها و دشمنی‌های روزانه افراد، راه جوانمردی و تواضع را هموار می‌سازد.»[3]
رسالت مسجد آن است که در گام نخست، جان‌ها را به جانان پیوند زند و با صیقل معنویت و نورانیت، فضای دل‌ها را مصفا سازد و ابرهای تیره گناه و نافرمانی را از محیط روح و جان انسان‌ها کنار زند و در گام بعدی به صدور این ارزش‌ها به محیط پیرامون خود و جهان بشریت بپردازد.
به گفته مرحوم آیتی، آن مورخ شهیر و توانا: «مسجد نه‌تنها محل عبادت و صفا و صمیمیت بود و نه‌تنها رذایل اخلاقی و گردوغبارهای روحی را علاج کرده و شستشو می‌دهد؛ بلکه مرکز قدرت اسلامی و ستاد نیروی عظیمی بود که توانست کمتر از سی سال، سایه دولت و حکومت اسلامی را بر خاور و باختر جهان بگستراند، رایت‌ها در مسجد بسته است و تا پای دیوار چین و از طرفی تا جبل‌الطارق و صحرای آمریکا با کمال قدرت پیش می‌رفت، فرمان‌های عظیمی که امپراتورهای بزرگ دنیا را تکان می‌داد و از جا می‌کند، از میان مسجد و روی منابر صادر می‌شد.»[4]
مسجد کانونی است که دو کارکرد ملموس و محسوس دارد؛ یکی سوزندگی و دیگری سازندگی، سوزنده کینه‌ها و کدورت‌ها، نزاع‌ها و کشمکش‌ها، فاصله‌های طبقاتی و از همه مهم‌تر سوزنده گناهان و لغزش‌های انسان‌هایی است که در مسیر بندگی گرفتار قصورها و تقصیرها شده‌اند و در انجام تکالیف به کاستی‌ها و کم‌کاری‌ها دچار شده‌اند.
مسجد؛ میدان فتح سرزمین وجود خویشتن
از سوی دیگر مسجد سازنده و پرورش‌دهنده جان‌ها و پاک‌کننده پلشتی‌ها و سامان‌بخش نابسامانی‌ها در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان است، در پایگاه مسجد پیوندهای انسانی و اسلامی تقویت می‌شود، فاصله‌ها به وصل و قهرها به مهر تبدیل شده و نیازها شناسایی و نیازمندان مورد توجه قرار می‌گیرند. مساجد در نگاه قرآنی می‌توانند و باید مهد پرورش ابر انسان‌هایی باشند که در پی طهارت جان و تطهیر جهان گام برمی‌دارند. [5].
آری مساجد همان مراکز وحدت و اتحاد و انسجام امتی هستند که در صدر اسلام با کمی عِدّه و عُدّه، بزرگ‌ترین تمدن دینی را به نمایش گذاشتند و با بزرگ‌ترین قدرت‌های زمان خود درافتادند و پیروزمندانه بیرون آمدند.
مسجد همواره الهام‌بخش و امدادرسان نیروهای خالص و مخلص بوده است که بعد از فتح سرزمین وجود خویش، در تاریخ «فتح‌الفتوح» ها آفریدند و زنجیرهای بردگی و خواری و ذلت و اسارت را از گردن بشریت گسستند.
در یک ترسیم جامع و همه‌سونگر می‌توان گفت: «مسجد در نگرش قرآنی خانه خدا، جایگاه پرستش و نیایش، مرکز دعا و راز و نیاز، پایگاه دعوت پیامبران و امامان نور، دانشگاه راستین دانش و آگاهی، شعور و شناخت و شفاخانه‌ای است که دل‌ها و جان‌ها و مغزها را از آفت کفر و نفاق، ریا و تظاهر، فریب و بیداد، سالوس و زهد فروشی، دجّال گری و بازی با احساسات و عواطف، عوام‌زدگی و عوام زادگی، تعصب و تعصب انگیزی، دنباله‌روی و شخصی پرستی پاک ساخته و مزرعه وجود و کران تا کران جان را به زیور اخلاص و ایمان، انصاف و آزادگی و عدالت و جوانمردی آراسته می‌سازد؛ و اگر جز این بود مسجد نیست و بر اساس تقوا و جلب خشنودی خدا سنگ بنای آن نهاده نشده و یا به دست کسانی است که دوست ندارند پاک و پاکیزه باشند و دیگران را بدان فراخوانند و یا آن را با تجارتخانه و یا مغازه و پاساژ اشتباه گرفته و یا دنباله‌روهایی بی‌اراده‌اند که بسان طوطی دعا یا نفرین می‌کنند.»[6]
ازاین‌رو باید فعالان و ارکان اربعه مساجد شامل امام جماعت، اعضای کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، اعضای پایگاه بسیج و هیأت امنای مساجد با هماهنگی و همکاری یکدیگر و با توجه دقیق به جایگاه مسجد در آموزه‌های دینی و کارکردهای گوناگون مسجد در جامعه دینی جذب جوانان به مساجد، پرهیز از برخوردهای منفی و سلبی نسبت به جوانان، آبادی و عمران مسجد و ... را به‌صورت ویژه در دستور کار داشته باشند.
امید آنکه همگان به‌ویژه فعالان مساجد این سنگرهای کلیدی را حراست کنند و روزبه‌روز بر شکوه و غنای فرهنگی معنوی آن بیفزایند./504/9314/ب1
منابع و مآخذ:
[1]. نهج‌البلاغه، دشتی، حکمت ص 133.
[2]. سوره فصّلت /آیه 53.
[3]. سرمایه سخن، مرحوم آیتی، ج 1، ص 76.
[4]. همان مدرک، ج 1، ص 78.
[5]. قرآن کریم، سوره توبه، آیه 108.
[6]. ترجمه تفسیر مجمع‌البیان، طبرسی، علی کرمی، چاپ وزارت ارشاد اسلامی، ج 6، ص 73.