عربستان در آستانه کودتای آل‌سلمان/ رایزنی شاهزادگان سعودی در واشنگتن
خبرگزاری رسا ـ گروه بین الملل: ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان شنبه شب در دستوراتی غیرمنتظره شاهزاده خالد بن سلمان به عنوان سفیر عربستان سعودی در واشنگتن و عبدالعزیز بن سلمان به عنوان وزیر دولت در امور انرژی منصوب کرد. پادشاه سعودی همچنین عادل الطریفی وزیر فرهنگ و اطلاع رسانی را از مقامش برکنار و عواد بن صالح به جای وی منصوب کرد.
تغییرات پادشاه عربستان به همین جا ختم نشد و او تغییرات گسترده ای را در میان امیران مناطق مختلف عربستان سعودی انجام داد. پادشاه عربستان همچنین دستور داد که مرکزی برای امنیت ملی مرتبط با دیوان پادشاهی ایجاد شود و «محمد بن صالح الغفیلی» به عنوان مشاور امنیت ملی منصوب کرد.
ملک سلمان، دستور داد حقوق افراد مرتبط با عملیات های "توفان قاطعیت" و "بازگرداندن امید" پرداخته شود و همه پاداش ها و مزایای کارمندان دولت به مانند گذشته داده شود.
خالد بن عبدالله العرج، وزیر خدمات مدنی نیز از کار برکنار و به جای او عصام بن سعد بن سعید منصوب شود. ملک سلمان علاوه بر آن دستور داد که کمیته ای برای تحقیقات درباره تخلف های خالد بن عبدالله العرج وزیر سابق تشکیل شود.
احمد العسیری، سخنگوی ائتلاف نظامی عربستان علیه یمن نیز به معاونت رئیس نهاد اطلاعاتی عربستان، استخبارات، منصوب شد.
چرایی انتخاب پسر ملک سلمان به عنوان سفیر عربستان در واشنگتن
روزنامه لبنانی الاخبار در گزارشی تحلیلی به قلم خلیل کوثرانی تغییرات گسترده اخیر در عربستان را اقدامی جدی از محمد بن سلمان در راستای کاستن از صلاحیت‌های محمد بن نایف توصیف و تصریح کرد: به نظر می‌رسد این اقدامات شانس محمد بن نایف برای رسیدن به کرسی پادشاهی در عربستان را کاهش داد.
خلیل کوثرانی در ادامه با تاکید براینکه این دو محمد معتقدند که تغییرات حاکمیتی در عربستان از طریق واشنگتن صورت می‌پذیرد، نوشت: گویا محمد بن سلمان درصدد است هر مانعی برای رسیدن به حکومت را از ببین ببرد اما در مقابل بن نایف تا کنون سیاست سکوت را اتخاذ کرده و تا دیروز هیچ واکنشی به تغییرات پادشاه سعودی نشان نداده است.
الاخبار انتخاب پسر ملک سلمان به عنوان سفیر عربستان در واشنگتن را تلاشی برای بهتر شدن وضعیت محمد بن سلمان در محافل سیاسی آمریکا دانسته و تاکید کرده است: تمام این تحرکات پس از آن صورت پذیرفته که گزارش‌های مختلف نشان می‌دهد که تصمیم‌گیران سیاست آمریکا هنوز تصمیم خود را برای جایگزینی پادشاه عربستان نگرفته اند. این گزارش‌ها البته تاکید دارد که برخی طرف‌های فعال در واشنگتن به محمد بن نایف تمایل بیشتری دارند.
این گزارش تاکید می‌کند که محمد بن سلمان به محدودساختن پسرعموی خود در پرونده‌های اطلاعات، نفت و امنیت داخلی عربستان بسنده نکرد و با تاسیس مرکز امنیت ملی گام دیگری در راستای جاه‌طلبی خود برداشته است. به معنای دقیق تر او با این اقدامات گام مهمی را در مسیر کودتای سفید خود برداشت.
احتمال کنار گذاشن وزیر امور خارجه عربستان
روزنامه رای الیوم نیز در گزارشی تاکید کرد که عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان که در یکی دو ماه اخیر کمتر در رسانه‌ها ظاهر شده است نیز در آستانه برکناری است. این روزنامه همچنین با اشاره به تشکیل شورای امنیت ملی عربستان، ساختار این شورا و صلاحیت‌های آن را مبهم دانست.
در این گزارش آمده است که شماری از معارضان سعودی به رای الیوم گفته اند که ناراحتی افسران و سربازان سعودی از طولانی شدن جنگ یمن و فقدان هرگونه افقی برای پایان جنگ در کنار افزایش تلفات در ارتش عربستان، پادشاه سعودی را وادار کرده تا با افزایش تسهیلات و تاکید بر پرداخت حقوق به صورت موقت از این چالش عبور کند.
معارضان سعودی تاکید کرده اند که نارضایتی کارمندان دولتی از وضعیت معیشتی و افزایش اعتراضات در میان توده مردم، پادشاه عربستان را به تغییر سیاست اقتصاد ریاضتی وا داشته است.
سناریوهای مختلف در رابطه با محمد بن نایف
عبدالخالق النقیب نیز در یادداشتی که در رای الیوم منتشر شد هدف اصلی از تغییرات در ساختار حاکمیت عربستان را هموار ساختن راه برای پادشاهی محمد بن سلمان پس از ملک سلمان توصیف و تصریح کرد: با توجه به اینکه محمد بن نایف فرزند پسری نداشته و تنها دو دختر دارد تلاش بسیاری از سوی خانواده بن سلمان صورت گرفته تا با پیشنهادهای چشم‌گیر او را قانع به کنار رفتن از قدرت به نفع بن سلمان کنند این امکان وجود دارد که سناریوی قطر در عربستان تکرار شود و بن سلمان در زمان حیات به نفع پسرش از قدرت کنار رود یا او را به جای محمد بن نایف به عنوان ولی عهد برگزیند.
این فعال سیاسی با اشاره به دیدار اخیر بن سلمان با ترامپ گفت: به نظر می‌رسد بن سلمان با چراغ سبز ترامپ گام های مهمی را برای جایگزینی پدرش برداشته است. به نظر می‌رسد سلب صلاحیت‌های بسیاری از محمد بن نایف با تایید آمریکایی‌ها و در چارچوب یک برنامه مشخص صورت پذیرفته است.
النقیب تصریح کرد: برخلاف این ادعا که آل‌سعود در کوتاه مدت با تهدید جدی مواجه می‌شود باید توجه داشت که آل سعود با تکیه بر «درآمد انرژی و جایگاه نمادین دینی» وضعیت مناسبی خواهد داشت و در همین راستا محمد بن سلمان با وجود برخی موانع پیش از هر زمان دیگری به پادشاهی در عربستان نزدیک شده است.
واکنش نزدیکان آل سعود به تغییرات اخیر
اما از سوی دیگر خالد باطرفی، فعال سیاسی همسو با آل سعود در گفت‌وگو با المیادین دستورات ملک سلمان را حاوی پیامی برای داخل و خارج عربستان دانست و مدعی شد: مقامات سعودی تلاش دارند علاوه بر تقویت جایگاه اقتصادی و سیاسی عربستان، آمادگی کامل خود را برای مقابله با چالش‌های امنیتی و نظامی به ویژه در رابطه با مبارزه با تروریسم و حمایت از تروریسم اعلام کند.
باطرفی تاکید کرد که تاسیس مرکز امنیت ملی در همه جای دنیا مرسوم است و برای همکاری بیشتر نهادهای امنیتی شکل گرفته است. وی دستورات اقتصادی ملک سلمان را نشانگر عبور از مرحله اقتصاد سیاسی دانست و گفت: عربستان همسو با چشم انداز 2030 در حال پیشرفت و بهبود وضعیت است.
تغییر قدرت از پسران عبدالعزیز به آل‌سلمان
با توجه به تحلیل‌ها و نقطه نظرات ارائه شده به نظر می‌رسد پسران سلمان پس از مرگ ملک عبدالله همه برنامه خود را بر محور اخذ زمام قدرت از پسران عبدالعزیز پایه ریزی کرده و در ماه‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری به این مهم نزدیک شده اند.
همچنین این نکته را باید مد نظر داشت که اگرچه در خاندان حاکم اختلافات بسیار بالایی بر سر قدرت وجود دارد اما ممکن است این مسائل به یک درگیری تمام عیار منجر نشود و خاندان سلمان با سهم دهی به بازیگران مهم در ساحت سیاسی عربستان موقتا از این تنگنا عبور کنند.
علی رغم این مسائل، نباید فراموش کرد که عربستان سعودی با تهدیدهای بسیار جدی رو به رو است؛ طولانی شدن جنگ یمن، شکست سیاست‌های سعودی در منطقه، سمپاتی بسیاری از جوانان عربستان با گروه‌های رادیکال از قبیل القاعده و داعش، بروز مشکلات معیشتی و اقتصادی و مبهم بودن سیاست غرب به صورت عام و آمریکا به صورت خاص در قبال آل سعود از چالش‌های کوتاه مدت و بلند مدت سعودی ها است که همه این ها در کنار سیاست‌های نسنجیده و نپخته پسران سلمان می‌تواند هزینههای هنگفتی را برای این کشور به بار آورد. شاید گذر زمان بیش از پیش اهمیت تحولات اخیر در ساختار قدرت عربستان سعودی را نشان دهد.
/۹۸۳/ب۹۵۲/ک