حضور تاریخی اسلام در آمریکا/ از تکثرگرایی جفرسون تا انکار ترامپ

به گزارش خبرگزاری رسا، در سال‌های اخیر، به‌ویژه در پی حضور دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و برنده شدن وی در این انتخابات، اسلام‌هراسی، حملات و اقدامات تبعیض‌آمیز علیه مسلمانان در ایالات متحده رشد روزافزونی داشته است.

«دنیس اسپلبرگ»، استاد تاریخ و مطالعات خاورمیانه در دانشگاه تگزاس در مطلبی که در نشریه نیوزویک منتشر شده، با انتقاد از این مسأله، به حضور مسلمانان در آمریکا از زمان تأسیس این کشور و حمایت «توماس جفرسون» ـ یکی از متفکرین اصلی و بنیانگذاران آمریکا و سومین رییس‌جمهور این کشور ـ از پیروان اسلام و سایر ادیان اشاره و بر ضرورت حفظ حقوق شهروندی مسلمانان در ایالات متحده تاکید می‌کند.
در این مطلب آمده است:

برآورد می‌شود که حدود ۳,۳ میلیون مسلمان آمریکایی ماه رمضان را جشن می‌گیرند. در طول این ماه بود که محمد[ص]، پیامبر خدا نخستین آیات الهی را از خداوند دریافت کرد.

این ایام از سال ۱۹۹۶ در مراسمی در کاخ سفید و با حضور نمایندگان مسلمانان آمریکایی گرامی داشته می‌شود. با این وجود امسال و بر اساس آنچه که در گزارش رسانه‌ها آمده، احتمالا کاخ سفید میزبان این مراسم سنتی نخواهد بود. حتی به نظر می‌رسد وزارت خارجه آمریکا که رکس تیلرسون مسؤولیت آن را بر عهده دارد، نیز امسال مراسم مورد نظر را برگزار نکند.‌ این در حالی است که برنامه گرامیداشت ماه رمضان و پایان آن یعنی عید فطر از سال ۱۹۹۹ در این وزارتخانه برگزار می‌شد.

با وجود اینکه ماهیت و وجود چنین مراسم رسمی در آمریکا تقریبا تازه و مربوط به سال‌های اخیر است، اما حقیقت این است که حضور اسلام در آمریکای شمالی به دورانی که ایالات متحده بنیانگذاری شد و یا حتی به دوران پیش از آن برمی‌گردد، و من در کتاب خود با عنوان «کتاب قرآن توماس جفرسون: اسلام و بنیانگذاران» به تفصیل به آن اشاره کرده‌ام.

اسلام؛ دینی ریشه‌دار در آمریکا

مسلمانان در اوایل قرن ۱۷ میلادی به آمریکای شمالی وارد شدند. آن‌ها بین ۱۵ تا ۳۰ درصد از جمعیت برده‌های آفریقای غربی را در آمریکای تحت تسلط انگلیسی‌ها تشکیل می‌دادند(مسلمانان خاورمیانه تا پیش از اواخر قرن ۱۹ اقدام به مهاجرت به این منطقه به عنوان شهروند آزاد نکرده بودند).

مهمترین افرادی که در بنیانگذاری ایالات متحده نقش داشتند، در موارد بسیاری به علاقه خود به این دین و پیروان آن اشاره کرده‌اند، و بیش از همه توماس جفرسون به این کار مبادرت کرده است.

وی در ۲۲ سالگی زمانی که دانشجوی رشته حقوق در دانشگاه «ویلیامزبرگ» ویرجینیا بود، یک قرآن خریداری کرد و این اقدام را ۱۱ سال پیش از تهیه پیش‌نویس بیانیه استقلال آمریکا انجام داد.

این اقدام وی، نمادی از رابطه تاریخی قدیمی و قوی میان آمریکا و جهان اسلام و همچنین نشانه دیدگاه فراگیر ملت آمریکا نسبت به تکثر‌گرایی دینی است.

جفرسون اگرچه درباره واکنش اولیه خود نسبت به مطالب قرآن هیچ اشاره‌ای نکرده است، اما وی در مباحثات سیاسی اولیه خود در ویرجینیا اسلام را به عنوان دینی که آزادی پژوهش را محدود می‌کند، مورد انتقاد قرار داد؛ اتهامی که وی البته علیه مسیحیت کاتولیک نیز بر زبان آورد. او بر این باور بود که هر دوی این ادیان، دین و حکومت را در هم آمیخته‌اند در حالی که وی آرزو داشت این دو را از هم تفکیک کند.

اما جفرسون با وجود انتقاداتی که نسبت به اسلام داشت، از حقوق پیروان آن حمایت می‌کرد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد وی از زمان تشکیل کشور جدید ایالات متحده در سال ۱۷۷۶ به مسأله ادغام مسلمانان در جامعه آمریکا فکر می‌کرده است. وی چند ماه پس از نوشتن بیانیه استقلال آمریکا به ویرجینیا بازگشت تا پیش‌نویس قوانین مربوط به دین موجود در ایالت محل تولد خود را بنویسد و یادداشت‌های اختصاصی خود را درباره تفسیر و تأویل کتاب «جان لاک»، فیلسوف انگلیسی با عنوان «یادداشتی درباره تساهل» که در سال ۱۶۸۹ نگاشته شده بود،‌ بنویسد.

در بخشی از این یادداشت‌ها آمده است: لاک می‌گوید که نه خداناباوران، نه مسلمانان و نه یهودیان نباید به دلیل اعتقادات خود از حقوق شهروندی‌شان در زمینه رفاه عمومی،‌ محروم شوند.‌

این بخش که جفرسون از کتاب لاک برداشت کرد، به صورت واضحی در بیانیه آزادی دینی در ایالت ویرجینیا که وی آن را نوشت‌، نمود پیدا کرده است: «حقوق شهروندی افراد هیچ ارتباط و وابستگی با عقاید دینی آنان ندارد».

این بیانیه که پیش‌نویس آن در سال ۱۷۷۷ نوشته و در سال ۱۷۸۶ به قانون تبدیل شد، در قانون اساسی آمریکا نیز نمود پیدا کرده است.

عقاید تکثرگرایانه جفرسون

آیا جفرسون زمانی که در حال تهیه پیش‌نویس قانون مشهور خود برای ایالت ویرجینیا بود، به مسلمانان فکر می‌کرد؟

در واقع شواهدی هست که نشان می‌دهد وی از اینکه نهایتاً تلاش‌ها برای افزودن اصطلاح «عیسی مسیح» (Jesus Christ) در یکی از بندهای بیانیه قانون اساسی ویرجینیا به شکست انجامیده، ابراز خوشحالی می‌کند، چرا که جفرسون تلاش می‌کرد بیانیه به هیچ دین و مذهبی وابسته نباشد.

وی از این طریق به مقصود خود برای آزادی مذهبی و برابری سیاسی و عدم اختصاص این دو مورد به دین مسیحیت دست یافت. در واقع وی با پیش‌بینی این مسأله که مسلمانان و یهودیان شهروندان آینده این ایالت خواهند بود، تمامی پیروان ادیان در دنیا را مشمول این قانون کرد.

وی در سیاست خارجی خود در دوران ریاست‌جمهوری‌اش نیز این مسأله را مورد توجه قرار داد و در سال ۱۸۰۵ به نخستین سفیر مسلمان از کشور تونس در کاخ سفید خوش‌آمد گفت و به دلیل هم‌زمانی آن با ماه رمضان، جفرسون ساعت غذای خود را تغییر داد و آن را دقیقا با غروب آفتاب هماهنگ کرد، نشانه‌ای برای به رسمیت شناختن اعتقادات دینی سفیر تونس.

آیینی در کاخ سفید

اگرچه دولت فعلی آمریکا به نظر می‌رسد که قصد تداوم سنت کاخ سفید مبنی بر گرامیداشت ماه رمضان را ندارد، اما بار دیگر بحث مربوط به حقوق شهروندی پیروان ادیان مختلف در آمریکا مطرح شده و اکنون زمان یادآوری این نکته است که اسلام سال‌ها است که در آمریکا حضور دارد.

در واقع به نظر می‌رسد دولت ترامپ این مسأله را قبول ندارد که مسلمانان سال‌ها پیش و از دوران تأسیس کشور آمریکا جزو شهروندان این کشور بوده‌اند، وی این مسأله را هم در سخنرانی خود در عربستان و هم در زمان عدم اجرای آیین گرامیداشت ماه رمضان در کاخ سفید نشان داده است.

مسأله مهم این است که مسلمانان شهروندان محترم آمریکا هستند و حق قانونی برای زندگی در این کشور را دارند، چرا که این مسأله بخشی از آرمان‌های ایالات متحده مبنی بر آزادی دینی جهان‌شمول است./۸۴۷/ب101/ف

منبع: ایکنا