توفان جابه جایی قدرت در عربستان سعودی
به گزارش خبرگزاری رسا، جنگ قدرت در خاندان سعودی وارد مرحله جدیدی شده است. سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی در فرمانی، «محمد بن نایف» برادرزاده خود را از ولایت عهدی برکنار و فرزندش «محمد بن سلمان» را به عنوان ولیعهد و جانشین خود تعیین کرد. طبق حکم شاه سعودی، بن‌سلمان علاوه بر پست جدید، همچنان تصدی وزارت دفاع را بر عهده خواهد گرفت.
ملک سلمان همچنین با برکناری محمد بن نایف از همه مسؤولیت هایش از جمله ریاست شورای وزیران و وزارت کشور، «عبدالعزیز بن سعود» را به عنوان وزیر کشور جدید معرفی کرد.
در ادامه فرمان های پادشاهی صادر شده عبدالعزیز بن فهد بن ترکی بن عبدالعزیز به عنوان معاون امیر منطقه جوف، عبدالله بن خالد بن سلطان بن عبدالعزیز مشاور دیوان پادشاهی، خالد بن بندر بن سلطان بن عبدالعزیز سفیر عربستان در آلمان، عبدالعزیز بن ترکی بن فیصل بن عبدالعزیز معاون مدیر عامل هیأت ورزش عربستان، بندر بن خالد بن فیصل بن عبدالعزیز مشاور دیوان پادشاهی، احمد بن سالم معاون وزیر کشور، ترکی بن محمد بن فهد بن عبدالعزیز مشاور دیوان پادشاهی و عبدالرحمن الربیعان مشاور دیوان پادشاهی انتخاب شدند.
این دومین بار است که ملک سلمان ولیعهد عربستان را تغییر می‌دهد. در ماه آوریل سال ۲۰۱۵ و چند ماه پس از آغاز سلطنت خود، وی امیر محمد بن نائف را به جای مقرن بن عبدالعزیز، برادر ناتنی خود به ولیعهدی انتخاب کرد.
محمد بن سلمان، که ٣١ سال دارد، تا کنون سمت وزیر دفاع را در کابینه سعودی در اختیار داشت. در ساختار سیاسی عربستان سعودی، سمت نخست وزیر نیز متعلق به پادشاه است و معمولا ولیعهد در مقام نایب اول نخست وزیر ریاست دولت را برعهده دارد. محمد بن سلمان همزمان به سمت نایب اول نخست وزیر هم منصوب شده است.
محمد با آغاز سلطنت پدرش به سمت وزیر دفاع منصوب شد و به عنوان جوان‌ترین وزیر دفاع در جهان شهرت یافت. همزمان، به او منصب نایب ولیعهد نیز داده شد. تا پیش از آن، فرزندان عبدالعزیز آل سعود، بنیانگذار مملکت سعودی، به عنوان ولیعهد انتخاب شده و پس از برادران خود به سلطنت رسیده بودند. محمد بن نائف نخستین فرد از نسل سوم خاندان سعودی بود که به ولیعهدی می رسید.
البته تغییرات در خاندان سعودی از سوی برخی محافل پیش بینی شده بود. روزنامه «نیویورک تایمز» آمریکا در گزارشی نوشته بود ملک سلمان تا قبل از مرگش، سناریوی پادشاهی فرزند خود را آماده می کند.
به گفته ناظران مسایل عربستان، ولیعهد سابق به تدریج نفوذ خود در تشکیلات حکومتی را از دست داده بود و این در حالی بود که قدرت محمد بن سلمان روز به روز افزایش می یافت. به خصوص حضور نظامی عربستان در یمن و اتخاذ سیاست های چالش برانگیز منطقه ای این کشور، نشانه افزایش قدرت محمد بن سلمان و تیم جدید او در ساختار حکومتی سعودی تعبیر می شد.
محمد بن سلمان بزرگترین پسر ملک سلمان از همسر سوم اوست. امیر محمد در عربستان سعودی تحصیل و در رشته حقوق از دانشگاه ملک سعود این کشور فارغ التحصیل شده است.
او فعالیت دولتی خود را از سال ۲۰۰۹ و هنگامی که پدرش امیر منطقه ریاض بود در تشکیلات محلی آغاز کرد. در سال ۲۰۱۱، با درگذشت سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد وقت و تعیین نائف بن عبدالعزیز به عنوان ولیعهد جدید، سلمان بن عبدالعزیز به سمت نایب ولیعهد و نایب دوم نخست وزیر و وزیر دفاع منصوب شد و فرزندش محمد را به عنوان مشاور وارد امور دولت مرکزی کرد.
در سال ۲۰۱۲، نائف بن عبدالعزیز از دنیا رفت و مدت کوتاهی پس از ارتقاء امیرسلمان به مقام ولیعهدی و نیابت اول نخست وزیر، محمد بن سلمان به کابینه عربستان سعودی راه یافت.
در ژانویه سال ۲۰۱۵، با درگذشت ملک عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه سعودی، سلمان بن عبدالعزیز به سلطنت رسید و فرزندش محمد در جایگاه وزارت دفاع منصوب شد. از زمان انتصاب نائف بن محمد به ولیعهدی، محمد بن سلمان عنوان نایب ولیعهد و نایب دوم نخست وزیر را داشته است.
از محمد بن سلمان به عنوان یکی از افراد قدرتمند در تشکیلات سیاسی سعودی نام برده می شد و به خصوص در ماه های اخیر، او در سفر به کشورهای دیگر با مقامات عالی رتبه این کشورها دیدار داشت. از جمله سفرهای اخیر او می توان به دیدار از واشنگتن و مسکو و مذاکره با دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری دو کشور اشاره کرد.
این نخستین بار در تاریخ عربستان است که حکومت از پدر به پسر منتقل میشود. از زمان تأسیس پادشاهی آل سعود تخت و تاج از برادر به برادر منتقل می شده است. با توجه به اختلافات داخلی آل سعود بعد از شکست های محمد بن سلمان در جنگ یمن، احتمال مخالفت با این تصمیم وجود دارد.
طبق دستور جدید پادشاه عربستان قانون نظام سلطنتی تغییر یافته و شاه باید یکی از فرزندان یا فرزند اصلح فرزندان پادشاه مؤسس (عبدالعزیز بن عبدالرحمن الفیصل آل سعود) باشد. بنا بر اعلام شبکه العربیه بیعت با محمد بن سلمان ولی عهد جدید عربستان امشب بعد از نماز «تراویح» و در «مکه مکرمه» خواهد بود.
بعد از اعلام برکناری محمد بن نایف ولیعهد عربستان سعودی و انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد جدید این کشور، در اندک زمانی این خبر تیتر یک رسانه های جهان را به خود اختصاص داد.
پیش بینی می شود با تغییرات بی سابقه در ساختار قدرت سعودی، عربستان شاهد انحصار علنی قدرت در دستان محمد بن سلمان جوان و بلندپرواز باشد. محمد بن سلمان که مرگ پدر را چندان دیرهنگام نمی بیند، خود را برای سلطنت مطلقه بر عربستان سعودی آماده کرده است. ناپختگی او در پرونده های مختلف از جمله جنگ یمن، این نگرانی را به وجود آورده که عربستان به زودی شاهد چالش های جدیدی در سطح داخلی و خارجی بوده و به ویژه معادلات منطقه ای، دستخوش تغییرات تازه ای خواهد شد./994/ب101/ف
سیامک یارمحمدی