آثار گروه تولید محتوای پژوهشکده باقرالعلوم

اشاره: گروه مطالعات اسلامی و تولید محتوای پژوهشکده باقرالعلوم(ع) گروهی برای پژوهش در متون اسلامی، بازشناسی و بازتولید آنها، احیای مواریث گذشتگان متناسب با نیازهای کنونی جامعه و سازمان تبلیغات اسلامی و برای پاسخگویی به سؤال‌ها و شبهات موجود و پرکردن خلأهای علمی و اندیشه‌ای است.

تحقیق و پژوهش در عرصه معارف اسلامی برای بازتولید پیام و محتوای دینی و تبلیغی برای مدیران، کارشناسان و مبلغین سازمان، تبیین اندیشه‌ اسلامی متناسب با نیازهای فکری اقشار مختلف جامعه به ویژه فرهیختگان و آسیب‌شناسی معرفتی و تمایلات دینی برای پاسخگویی به شبهات و خلأهای فکری و علمی، مطالعه  تطبیقی مکاتب و نحله های فکری و معرفتی در حوزه‌ ادیان و مذاهب اسلامی و  بازشناسی مواریث و ذخایر علمی و اسلامی با تصحیح و احیای آثار پیشینیان از وظایف دیگر این گروه است.

از این‌رو، برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های پژوهشی این گروه، در فضایی صمیمانه‌ پای صحبت‌های حجت الاسلام امیر جهانی، مدیر گروه مطالعات اسلامی و تولید محتوا  نشسته‌ایم؛ آنچه در پی می‌آید حاصل این گفت‌وگوی صمیمی است:

رساـ هدف از تأسیس گروه تولید محتوای دینی در پژوهشکده باقرالعلوم(ع) چه بوده است؟

پژوهشکده باقرالعلوم(ع) بعد از اخذ مجوز دائمی، نخستین پژوهشکده تبلیغی کشور است؛ یعنی تاکنون گروه‌ها و پژوهشکده‌های مختلف عهده‌دار تولید دانش در عرصه تبلیغ بوده‌اند، اما این پژوهشکده نخستین نهادی است که اساسنامه آن بر مبنای تبلیغ دینی نوشته شده است. از این رو، در پژوهشکده باقرالعلوم(ع) سه گروه با عنوان‌های: «رصد و نیازسنجی»، «مطالعات تبلیغ و ارتباطات» و «تولید محتوای تبلیغی» شکل گرفت.

در عرصه تبلیغ، عناصر مختلفی نقش‌ دارند، اما از مهم‌ترین مؤلفه‌های آن تولید محتوا برای مبلغان و مربیان است تا آن را در اختیار مخاطبان خویش قرار دهند؛ از این‌ر رو، گروه تولید محتوا عهده‌دار چنین وظیفه‌ای است و اینجانب مدیریت گروه «تولید محتوای تبلیغی» را بر عهده دارم.

دسته‌بندی‌های مختلفی در گروه تولید محتوا انجام داده‌ایم و یکی از فعالیت‌های این گروه در عرصه فقه است؛ احکام و فقه از مهم‌ترین شاکله‌های دین است که باید به درستی به مخاطبان و مردم ارائه شوند.

یعنی فقهای بزرگی در عرصه فقه پژوهش کرده‌ و کتاب‌های فقهی بسیاری را نگاشته‌اند؛ از این رو، در این گروه آثار و فعالیت‌های فقها را به صورت کاربردی و قابل فهم برای مخاطبان تبدیل می‌کنیم، بنابراین اگر فردی به احکامی نیاز پیدا کند، می‌تواند به سرعت به احکام مورد نیاز خویش دسترسی پیدا کند.

 

یکی از طرح‌های این گروه درباره موضوع «فقه ابواب» است؛ هفتاد باب فقهی همچون: فقه معاملات، نکاح، طهارت، ازدواج، زکات، خمس و احکام ویژه بانوان را فقها نوشته‌اند؛ از این رو، اگر مخاطب بخواهد از حکم خودش آگاهی یابد، باید تمام باب‌های فقهی را بخواند، اما ما در این طرح محتوا‌های فقهی را سؤال محور کرده‌ایم؛ یعنی برای مخاطب چه سؤالی پیش آمده که به این احکام مراجعه کرده است؟

 بنابراین در این طرح تمام سؤالات مخاطبان درباره یک مسأله فقهی را که می‌توان مطرح کرد، در نظر گرفته و  و جواب آن را طراحی و جمع‌آوری کرده‌ایم؛ بنابراین اگر فردی سؤالی درباره وضو، نماز، احکام بانوان را در مجموعه کتاب جستجو کنید به آسانی به جواب خواهد رسید و ما با این طرح فقه را عامه‌فهم کرده‌ایم؛ بنابراین بدون اینکه فرد تخصصی داشته باشد و به آسانی به جواب سؤال خویش دست پیدا می‌کند و حکم شرعی خویش را می‌یابد.

یکی دیگر از طرح‌های فقهی درباره «فقه اصناف» است؛ یعنی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، اصناف مختلف کشور نیز می‌خواستند فعالیت‌های خویش را در سطح بازار و اجتماع اسلامی‌سازی کنند؛ همانند اینکه احکام صنف پزشکان، پرستاران، آرایشگران، قصابان و...، چگونه تعریف می‌شود؛ از این رو، در این گروه طرح «فقه اصناف» راه اندازی و نزدیک به 160 صنف مختلف شناسایی شد. همچنین فقه اصناف ما مبتنی بر فتاوای رهبر معظم انقلاب ترسیم و تدوین می‌شود و تاکنون صنف آرایشگران تدوین شده و کتابی با این عنوان به چاپ رسیده است؛ صنف طلافروشان، پزشکان و دیگر اصناف هم پس تأیید دفتر استفتائات رهبر معظم انقلاب تدوین می‌شود و در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.

افزون بر این، این کتاب‌ها به صورت کتاب‌های مجازی و موبایلی در حال آماده سازی است و در سایتی به آدرس ahkam-ido.ir  همانند فقه اصناف، فقه ابواب و آیات احکام، در حال بارگذاری است.

یکی دیگر از طرح‌های فقهی درباره «آیات احکام» است؛ برخی معتقدند که در قرآن کریم حدود 600 آیه درباره احکام وجود دارد، در حالی که ما معتقدیم که تعداد آیات احکام بیش از این تعداد است؛ بنابراین چندین جلد کتاب با عنوان «آیات احکام» در حال آماده سازی است.

روحانیان، مبلغان و مربیان؛ مخاطبان اصلی طرح‌های این گروه

مخاطبان اصلی طرح‌های فقهی ما، روحانیان، مبلغان و مربیان احکام هستند، اما مردم و مخاطبان عمومی هم می‌توانند از دستاوردهای و کتاب‌های تولید شده در این گروه همانند کتاب‌های فقه اصناف استفاده کنند؛ مثلا حتی صنف آرایشگران می‌توانند کتاب احکام آرایشگران را در محل کار داشته باشند تا مراجعان مرد و زن از آن استفاده کنند. طرح‌ها دیگر این گروه بر اساس نیازمندی، استعدادها و داشته‌های مخاطبان طراحی و تدوین می‌شود.

یکی از نیازمندهایی که حوزه‌های علمیه باید بدان بپردازد، معارف اجتماعی مبتنی بر ثقلین است؛ زیرا متأسفانه بعد از انقلاب، معارف اهل بیت(ع) به صورت بسته‌بندی کاربردی ارائه و در اختیار مخاطبان قرار داده نشده است، اما تدوین این معارف به صورت کتاب سبب می‌شود که مخاطبان مختلفی با گرایش شیعی و غیر شیعی و حتی ضد شیعی با این کتاب‌ها ارتباط برقرار کنند و به صورت دسته‌بندی شده از محتواها و معارف اهل بیت(ع) آگاهی یابند.

بنابراین در این گروه طرحی را با عنوان «مباحث زمینه‌ساز فهم دین» شروع کرده‌ایم و در این طرح محتوایی‌ها را تولید و در اختیار مبلغان قرار می‌دهیم تا  اگر مخاطبانی از شیعه یا غیر شیعه  باشند، فهم صحیحی از ثقلین و معارف شیعی در اختیار آنها قرار گیرد.

هفت نفر از پژوهشگران در این طرح مشغول به فعالیت هستند و چند اثر با عنوان‌های «دعاشناسی بر اساس ثقلین»، «امتحان بر اساس ثقلین»، «دوست و دشمن بر اساس ثقلین» و «معارف شناسی  بر اساس ثقلین» تدوین شده است.

دانش‌های غربی، راهی برای نفوذ فرهنگی و علمی در کشور

عنوان یکی دیگر از طرح‌های این گروه «نظام جامع ترک معاصی» است؛ زیرا امروزه برخی دانش‌های ترجمه‌ای وارد کشور شده و عرصه‌ را برای نفوذ فرهنگی و علمی در زندگی ایرانیان باز کرده است، و دانش‌های واردتی و غربی کم‌کم فرهنگ انقلابی را از مردم خواهد گرفت؛ بنابراین، نفوذ دانشی، خطرناک‌ترین نفوذ در کشور است و کشورهای غربی به دنبال اجرایی کردن طرح نفوذ دانشی در کشور هستند.

 اما باید این رویه در کشور تغییر پیدا کند و عرصه جدی در این زمینه، شناخت نابسامانی‌هایی است که مردم با آنها  سر و کار دارند و بسیاری از روانشناسان فعالیت‌ها مختلفی در این باره انجام داده‌اند، اما ما معتقدیم که با احتیاط با این دانش‌ها سر و کار داشته باشیم؛ بنابراین، طرحی را با عنوان «نظام جامع ترک معاصی» طراحی کردیم که در این طرح، چالش‌های بشری مبتنی بر نگاه ثقلین بررسی می‌شود.

چالش‌های اساسی بشر در ایران و جهان، چالش‌هایی همچون حرص، حسادت، لجاجت، بخل و تکبر است. بنابراین، پژوهشگران در این طرح تمام گناهان را بررسی کرده‌اند و گناهان بر اساس اولویت‌ها و تأثیرگذاری‌ها در پنج مجموعه طبقه‌بندی شده است.

 گناهان گروه اول، گناهان اجتماعی، زمینه‌ای و ریشه‌ای هستند که اگر فردی این گناهان را انجام دهد، گناهان دیگر بر اساس آنها شکل می‌گیرد و گناهان گروه دوم، گناهان اجتماعی هستند که ریشه‌ای نیستند.

پژوهشگران در حال تدوین و نگارش «موسوعه گناهان» هستند؛ یعنی آیات و روایات مربوط به این گناهان را جمع‌آوری می‌کنند و در گام دوم نیز نظام جامع ترک معاصی نوشته می‌شود که فصل‌هایی همچون: اولویت‌بندی گناهان و فرایند ترک گناهان و پیشگیری از گناهان در سطح اجتماعی و فردی را داراست.

 ما معتقدیم اگر برخی گناهان ریشه‌ای در جامعه ریشه‌کن شود، می‌توانیم زندگی بهینه و ارتقاء یافته‌ای را به مخاطبان خویش ارائه دهیم، در حالی که اگر انسان گناهان و آلودگی خویش را کاهش ندهد و نتواند طهارتی در زندگی خودش پدید آورد، به طور قطع در زندگی روزمره خویش دچار اختلال و مشکل خواهد شد.

«تبلیغ تربیت‌گرا» عنوان طرح دیگر این گروه است، در این طرح، دانش تبلیغ مبتنی بر ثقلین دسته‌بندی شده است. در این زمان دانش تبلیغ به رشدی رسیده است که می‌توان بسته‌های دانشی از آن استخراج کرد و در اختیار دیگران قرار داد.

 از این رو، پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، خویش را در این زمینه مکلف دید و این طرح از چندین سال گذشته در این گروه آغاز و سه جلد تبلیغ تربیت‌گرا تدوین و منتشر شده و جلدهای دیگر نیز در دست تدوین است که دانش تبلیغ را بر اساس آیات و روایات ترسیم و ارائه می‌کند و همچنین «مدل پیش‌رو خانواده» و طرح‌های دیگر از فعالت‌های دیگر این گروه است.

نکته دیگر اینکه، این گروه عهده دار تولید محتوای تبلبغی برای مبلغان است؛ یعنی مبلغان در چه عرصه‌هایی به چه محتواهایی نیاز دارند که در اختیار مخاطبان خویش قرار دهند؛ از این رو، در این گروه در عرصه‌های مشاوره، فقه و خانواده محتوای تبلیغی تولید می‌شود.

رساـ روش تحقیق شما بیشتر کتابخانه‌ای است یا میدانی؟

در این گروه، شیوه‌های تحقیقی بر اساس طرح‌های پژوهشی تعریف می‌شود؛ همانند اینکه طرح‌های فقهی ما بر اساس شیوه‌های تخصصی فقهی، تدوین می شود و بر اساس آنها تولید دانش صورت می‌گیرد.

اولویت آموزش مهارت‌های زندگی  در تربیت فرزندان

از این رو، پژوهشگران در زمینه خانواده، آموزش مهارت‌های خانواده را در دستور کار خویش قرار داده‌اند که  یکی از آن مهارت‌ها مهارت صبر است، و ما معتقدیم، والدین، مبلغان و مربیان باید به فرزندانی که در آستانه بلوغ قرار گرفته‌اند، قبل از آموزش تکالیف عبادی همچون نماز، روزه و حجاب، مهارت صبر را  آموزش دهند و آنها را صبور تربیت کنند.

در روایتی از ائمه اطهار(ع) آمده است که صبر به منزله سر برای ایمان است و اگر مؤمنی صبر نداشته باشد، ایمان وی سر ندارد و ایمانی که سر نداشته باشد، حیات ندارد.

همچنین، مهارت امید، آرزو و غیرت ورزی از مهارت‌هایی هستند که ما ناظر بر سن بلوغ افراد طراحی نکرده‌ایم؛ بلکه این مهارت‌ها را بر اساس ضرورت‌های زندگی افراد طراحی می‌کنیم، و این انسان قبل از اینکه به بلوغ برسد باید مهارت مدیریت خشم را کسب کند؛ زیرا اگر فرزندان نتوانند این مهارت را به دست آورند؛ هرچند نمازخوان و روزه‌خوان هم باشند، در زندگی خویش دچار چالش‌ها و مشکلات بزرگی خواهند شد، به گونه‌ای که طبق سخنان پیامبر اکرم(ص) حبط اعمال را به دنبال خواهد داشت.

رساـ طرح‌ها و کتاب‌هایی این گروه به چه میزان کاربردی است؟

 یکی از وجه تمایزهای طرح‌های این گروه با سایر پژوهش‌ها که بر آن اصرار نیز می‌ورزیم، وجه کاربردی بودن آنها است.

پژوهشکده‌های مختلفی در دانشگاه‌های کشور و حوزه‌های علمیه در عرصه علوم انسانی فعالیت می‌کنند؛ اما پژوهشکده باقرالعلوم(ع) به دنبال آن است که پژوهش‌های تبلیغی کاربردی را تدوین و منتشر کند، همانند اینکه درباره امید، صبر و آرزو کتاب‌های بسیاری وجود دارد؛ اما طرح‌هایی که در این پژوهشکده در این زمینه انجام می‌گیرد، کاربردی است.

کاربردی‌سازی دانش‌های علوم انسانی کار نوین و زمان‌بری است

همان‌گونه که می‌دانیم، کاربردی‌سازی دانش‌های علوم انسانی کار نوین و زمان‌بری است و برای اجرایی‌سازی این مسأله باید با فضای آزمون و خطا حرکت کنیم، اما سعی ما بر آن است که تجارب مختلف در عرصه‌های کاربردی این طرح‌ها بررسی شوند و در مرحله بعد برای انجام طرح تصمیم گرفته شود.

رساـ به چه علت گناهان اجتماعی همچون کودک آزاری در ایران افزایش یافته است؟ آیا این مسأله به علت کم کاری مبلغان نبوده است؟

اگر در جامعه اتفاقات ناخوشایند روی می‌دهد، مجموعه عالمان در این مسأله سهیم هستند و بخشی از آن نیز به سبب کم‌کاری و خطاهای عالمان است، اما اینکه این هنجارهای اجتماعی تنها به خاطر کم‌کاری حوزه‌های علمیه و مبلغان باشد؛ این گونه نیست، بلکه دیگران هم در ایجاد این آسیب‌های اجتماعی مؤثر هستند.

 

 

افزایش آمار کودک‌آزاری در جهان

 همان‌گونه که می‌دانیم؛ در این زمان آمار کودک‌آزاری در تمام کشورهای جهان افزایش یافته است و بسیاری از مردمان آمریکا و اروپا میل به کودک‌آزاری دارند؛ همچنین امروزه رسانه‌های دنیا را صهیونیسم‌ها راهبری و کنترل می‌کنند و حادثه‌ای همانند «قتل آتنا» که تمام مردم ایران را آزرده خاطر کرد؛ نشان دهنده اثرپذیری ایرانیان از فرهنگ الحادی غرب است.

امروزه یکی از جدی‌ترین مسائل در غرب کودک‌آزاری است، نفوذ و اثرگذاری فرهنگ غرب بر فرهنگ ایرانیان سبب به وجود آمدن چنین حوادثی در کشور می‌شود؛ زیرا بسیاری از ایرانیان برنامه‌های ماهواره‌ای را می‌بینند و فرهنگ الحادی آنها را به صورت فیلم و سریال‌ها و مسابقات دریافت می‌کنند؛ بنابراین، این برنامه‌ها تأثیر بسزایی بر تغییر فرهنگ مردم ایران  خواهد داشت و ما نمی‌توانیم خودمان از آنها جدا بپنداریم.

اما با وجود فرهنگ غنی ایران اسلامی، این کودک آزاری که در ایران شکل گرفت، برای آبروی کشور سنگین و گران تمام شد؛ و هرچند این ناهنجاری کم و محدود بود، اما تحمل همان نیز سخت و مشکل است.  از این‌رو، این آسیب‌ها اجتماعی باید کنترل شود و در این عرصه فعالیت‌های جدی صورت بگیرید؛ بنده معتقدم که باید مبلغان آگاهی و اطلاعات خویش را نسبت به آسیب‌های اجتماعی افزایش دهند و در منابر و مساجد پیرامون این آسیب‌ها سخنرانی انجام دهند.

پایبندی به دستورهای دینی، راهی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی

همچنین ما در این گروه در طرح مهارت‌های خانواده درباره مهارت ارتباط محترمانه با نامحرم و ارتباط صمیمی با محارم فعالیت و پژوهش انجام داده‌ و بدین نتیجه رسیده‌ایم که اگر از ظرفیت محرمیت به درستی استفاده شود، حداقل|، خانواده‌های مؤمن و پایبند فرهنگ اسلامی کمتر به سمت این آسیب‌های اجتماعی و ارتباط با نامحرم گرایش پیدا می‌کنند و در افرادی که اعتقاد ایرانی اسلامی ندارند، زمینه بروز چنین آسیب‌های اجتماعی بیشتر است، و باور جدی ما آن است که اگر پایبندی به دستورهای اهل بیت در فرد به وجود آید، به طور قطع، افراد گرفتار چنین آسیب‌های اجتماعی همچون کودک‌آزاری نخواهند شد.   

همان گونه که می‌دانید، شخصی مرتکب این کودک آزاری شده است که پایبندی به دستورهای دینی نداشته و روابط اجتماعی خویش را بر اساس احکام محرم و نامحرم سامان‌دهی نکرده است؛ همین عدم تعهد نسبت دین و دستورهای دینی و معارف متعالی اسلام سبب می‌شود که چنین چالش‌هایی در کشور به وجود آید، همان‌گونه که در کشورهای غربی چنین است؛ و همان‌گونه که مسؤولان غربی مطرح کرده‌اند 60 تا 70 درصد کودک آزاری‌ها گزارش داده نمی‌شود، اما با تمام پنهان‌کاری‌هایی که در این کشورها وجود دارد، در این کودک آزاری از بزرگ‌ترین چالش‌ها و آسیب‌های کشورهای غربی است؛ زیرا غربیان خودشان را از دین فارغ می‌دانند و خود را متعهد به عملیاتی‌سازی دستورهای الهی در زندگی خویش نمی‌دانند و زندگی افسار گریخته‌ای دارند.

 در اروپا نیز افرادی که به دستورهای دینی پایبند هستند، کمتر به این نوع آسیب‌های اجتماعی آلودگی پیدا کرده‌اند و همچنین در ایران نیز خانواده‌های شیعی که خودشان را به دستورهای اسلامی مقید می‌دانند از این چالش‌های اجتماعی همچون اعتیاد و کودک‌آزاری در امان هستند.

از این‌رو، باید رسانه‌ها، والدین و مبلغان نقش خویش را به درستی انجام دهند، اما با وجود این، اگر فردی خواهان آن است که گناه و برخی آسیب‌های اجتماعی را انجام دهد، خواهد توانست؛ زیرا انسان، وجودی مختار آفریده شده است و اگر تمام زمینه‌های مذهبی نیز برای او فراهم باشد، باز خواهد توانست اهل عصیان باشد؛ بنابراین مسؤولیت فردی در ارتکاب گناه و یا انجام کارهای شایسته همیشه وجود دارد.

 رساـ مبنای شیوه‌های طرح‌های پژوهشی شما برخاسته از علوم انسانی غربی است یا علوم اسلامی؟

برای حل نیازمندی‌ها و چالش‌های پیش‌روی بشر شیوه‌های مختلفی وجود دارد؛ مثلا یک دوره سیطره پزشکی معلول محور و پرهزینه‌ای به وجود آمد که هنوز کشور ایران در این سیطره پزشکی گرفتار است، اما در اروپا و آمریکا این سیطره رو به کاهش است و در برخی کشورهای اروپایی درمان معلول محور و پزشکی تخصصی وابسته به ابزار آلات و هزینه‌های بالا و نتایج پایین از سبک زندگی آنها در حال کنار گذاشته شدن  است و آنها دوباره به سمت پزشکی علت محور سنتی روی آورده‌اند.

مثلا در افرادی که بیماری لک صورت دارند، بر اساس پزشکی مدرن، تنها لک صورت پاک می‌شود، اما بر اساس طب سنتی، تنها این عارضه را برطرف نمی‌کنند، بلکه به درمان کبد می‌پردازند؛ زیرا  اگر کبد درمان شود، سایر بیمارهای نیز درمان می‌شود، و در دسترس، کم هزینه و نتیجه بخش بودن، مهم‌ترین ویژگی‌های طب سنتی است.

از این رو، پژوهش‌هایی که در این گروه انجام می‌شود، همین گونه است؛ یعنی برخی از پژوهش‌ها مبتنی بر این است که پژوهشگران به میدان بروند، پژوهش‌هایی را تهیه کنند و بدین نتیجه برسند که طلاق، کودک‌آزاری و ربا خواری از آسیب‌های جامعه است؛ ولی برخی از زمان‌ها می‌خواهیم با این شیوه‌ها طلاق را در جامعه کاهش دهیم؛ اما ما معتقدیم این روش‌ها پرهزینه است و دنیا نیز این شیوه‌های روان‌شناسی و جامعه شناسی را تجربه کرده است؛ اما هنوز نتوانسته که آمار طلاق را کاهش دهد.

شیوه دیگری نیز برای بررسی این پدیده وجود دارد، و آن این است که ما تنها سراغ موضوع طلاق نمی‌رویم؛ یعنی قبل از اینکه درباره موضوع طلاق پژوهش کنیم، باید چشم و هم‌چشمی‌ها و حسادت‌ها در خانواده‌ها برطرف شود؛ زیرا که اگر انسان، حسود نباشد، به بسیاری از گناهان روی نخواهد آورد، و نیز زمانی که مهارت درک تفاوت در انسان‌ها به وجود آید، بسیاری از اختلاف‌ها و درگیرها روی نمی‌دهد.

 اما تاکنون بدین مسائل پرداخته نشده است، در حالی که اگر ما به آموزش مهارت‌ها بپردازیم، نتایج اثربخشی در زندگی افراد خواهد گذاشت؛ همانند اینکه، زمانی مؤمن با مؤمن ارتباط دارد و آنها حق ندارند به هم سوء ظن داشته باشند و خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:‌ «إن بعض الظن اثم»؛ بسیاری از گمان‌هایی که به مؤمنین دارید، حرام است.

بنابراین، زمانی که به مخاطبان ما مهارت قضاوت آموزش داده شود، آنها این آگاهی را کسب می‌کنند که قضاوت‌های باطل حرام است و نباید سوء ظن در ذهن آنها شکل بگیرد. همچنین امام صادق در روایتی فرمودند که: «رفتار مؤمن هفتاد محمل دارد»؛ یعنی هفتاد نوع قضاوت می‌توان درباره کار مؤمن انجام داد که باید بهترین قضاوت را برای رفتار مؤمن داشته باشیم؛ اما تاکنون ما به آموزش مهارت قضاوت نپرداخته‌ایم، در حالی که انقلاب اسلامی شکل گرفته است و آیات و فراوانی نیز در این زمینه وجود دارد.

زندگی تنها  با انجام تکالیف الهی ایمانی نمی‌شود

زندگی فقط با انجام تکالیف الهی و نماز، زندگی‌ ایمانی نمی‌شود و اگر زندگی بدون صبر باشد، هرچند در آن نماز خوانده شود، آن، زندگی‌، ایمانی نیست. از این رو، باید بررسی شود که چه مهارت‌های ضروری و اساسی برای آموزش فرزندان وجود دارد و چگونه می‌توان به گونه کاربردی و سریع به فرزندان مهارت قضاوت کردن را آموزش دهیم، و آنها باید چگونگی زندگی در میان جامعه ‌ایمانی و همچنین در جامعه ملحدانه و مشرکانه را یاد بگیرند.

همان‌گونه که پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: چهار گناه ریشه‌ای وجود دارد و زمانی که این گناهان از انسان زائل شود، دیگر گناهان نیز از بین خواهند رفت و آن گناهان، حرص، بخل، حسد و کبر است.  بنابراین، زمانی که حرص و حسد از انسان برطرف شود، دیگر چشم و هم‌چشمی‌ها وجود نخواهد داشت؛ زیرا یکی از آسیب‌های مهم جامعه به تأخیر افتادن ازدواج است و مهم‌ترین دلیل این مسأله این است که والدین و اطرافیان به آداب و رسوم و فرهنگ غلطی پایبند شده‌اند و آنها را رها نمی‌کنند.

اما این، مسأله جدیدی نیست که ازدواج یا مرگ را در جامعه با چالش جدی روبه‌رو کند؛ جالب است که بدانید، زمانی که خانواده‌ای عزیزی را از دست می‌دهد، بیش از اینکه از دست دادن مرگ آن فرد برای خانواده تأسف‌بار و غم‌انگیز باشد، مسائل جانبی و برگزاری مراسم‌های ختم برای اطرافیان غم‌بار است. ولی این آداب و رسوم و آسیب‌های اجتماعی در زمان پیامبر اکرم(ص) نیز وجود داشت، اما ایشان چگونه با آنها کنار می آمدند؟ بنابراین پژوهشگران ما این مسائل را رصد می‌کنند؛ پس مهارت‌های قضاوت، صبر و ترک حسد از اولویت‌های پژوهشی این گروه است.

نکته دیگر این است که اگر به فهم دقیقی درباره آیات و روایات دست پیدا  و بر اساس آنها درباره چالش‌های اساسی زندگی بشر کنکاش کنیم و نتایج را به صورت کاربردی در اختیار مخاطبان قرار دهیم، بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در جامعه کم می‌شود.

 بنابراین، مهم‌ترین فعالیت گروه ما این است که مهارت‌های زندگی را به صورت کتاب‌های درسی در مساجد به نوجوانان و مخاطبان آموزش دهیم و حداقل فرزندان متدینی که به مسجد وارد می‌شوند و جزء نخستین افرادی هستند که با روحانی‌ها و مبلغان سر و کار دارند، نیروهای مؤمن و صبور و انسان‌های تلاش‌گر و پرنشاط، تربیت شوند که بتوانند قضاوت‌ها و خشم خویش را مدیریت کنند.

هرچند فرزندان نماز و احکام شرعی را نیز در مسجد می‌آموزند، اما نماز نباید تنها مسأله‌ای باشد که در مسجد یاد می‌گیرند؛ زیرا قرآن کریم نازل شده است که انسان‌ها را صبور تربیت کند و مدیریت لجاجت را به ما آموزش دهد، به گونه‌ای که بتوانیم لجاجت‌های خویش را کنترل و کنار بگذاریم.

رساـ آیا برای اجرایی کردن طرح‌ها خویش به نهادها و اماکن دینی مراجعه کرده‌اید؟ ‌

مراجعات مختلفی به مسجد جمکران و حرم حضرت معصومه(س) داشته‌ایم و پیشنهادهای مختلفی به آنها ارائه کرده‌ایم، اما آنها از نهادهای گوناگون مراجعات مختلفی دارند؛ بنابراین ما دنبال آن هستیم که طرح‌های خویش را به صورت کتاب تدوین و منتشر کنیم و به آنها ارائه دهیم.

در پژوهشکده این امکان نیز وجود دارد که برخی مبلغان آموزش ببینند، نشست‌های علمی برگزار شود و یا ما برخی‌های طرح هایی خویش را به برخی مراکز تحقیقی ارائه دهیم و در بخش رسانه فعالیت کنیم.

 در این گروه، تولید محتوا متناسب با زندگی بشر و با شیوه جذاب  و محتوای به زور و کاربردی صورت می‌گیرد، اما محل به کارگیری این طرح‌ها در حرم، اماکن عمومی و مذهبی است؛ مثلا ما محتواهایی همچون احکام را در سه سطح برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان و اخلاق را در چهار سطح کودکان، جوانان، بزرگسالان و فرهیختگان، مخصوص اردوگاه‌ها و اماکن تفریحی آماده کرده‌ایم.

 

 بنابراین، تولیدات این گروه ناظر به نیازمندی‌های جامعه است و هرچند کابردی‌سازی و اتقان‌سازی آنها جزء دغدغه اصلی ما است؛ اما این گروه تنها موظف به تولید محتوای تبلیغی است و رایزنی‌ها با اماکن و نهادها باید در سطح بالاتری از پژوهشکده شکل بگیرد؛ هرچند گاهی به ارتباط‌گیری با برخی نهادهای تبلیغی نیز پرداخته‌ایم، مثلا  زمانی که کتاب تبلیغ تربیت‌گرا به چاپ رسید، از این کتاب در مرکز تخصصی تبلیغ به عنوان کتاب کاربردی و درسی برای آموزش مبلغان استفاده شد.

اگر مبلغان عامل به آداب اسلامی باشد، این کار آنها تأثیر بسزایی بر مخاطبان دارد، بنابراین یکی از فعالیت‌های این گروه تربیت مبلغان با مهارت‌های زندگی است؛ زیرا اگر مبلغان صبور نباشند و رفتار با وقار با بزرگ‌تر و مهربانانه با کوچک‌تر از خویش نداشته باشند، و تنها سخنرانی کنند، سخنان آنها هیچ تأثیری بر مخاطبان نخواهد گذاشت.

دانش رایج در ایران،  20 سال عقب‌تر از کشورهای اروپایی است

نکته دیگر اینکه، دانش رایج در ایران، نزدیک به 20 سال از کشورهای اروپایی عقب‌تر است؛ یعنی دانشی که اندیشمندان در روان‌شناسی و جامعه‌شناسی از غرب به ایران وارد کرده‌اند، امروزه در همان کشورهای مبدأ رو به فراموشی است، اما تازه این علوم در کشور ما ترجمه و تدریس می‌شود.

نکته دیگر اینکه، مشکل اساسی اضطراری و افسردگی بشر نیست؛ بلکه حسادت‌هایی است که در فرد شکل گرفته است، مثلا فردی که  شرایط مالی خوبی دارد، با اضطراب زندگی می‌کند؛ زیرا چشم دیدن بالادستی خویش را ندارد و خروجی این رفتار اضطراب و افسردگی در فرد می‌شود.

بنابراین، معتقدم که باید مشاوره اسلامی را به مخاطبان خویش ارائه دهیم، و برای این مشاوره باید محتوای اسلامی تولید کنیم؛ از این رو، بر اساس حدیث «حاسبوا قبل أن تحاسبوا» و برای آنکه شخصیت‌شناسی مناسبی از خویش داشته باشیم و بدانیم دچار چه چالش‌هایی هستیم، ما در طرح نظام جامعه پرسش‌نامه‌های مبتنی بر سخنان ائمه اطهار و دین تهیه کرده‌ایم و نه اینکه بر اساس «تست کتل» آسیب‌های اجتماعی را شناسایی کنیم؛ زیرا اگر قرار بود چالش‌های اجتماعی بر اساس آن حل شود با توجه به اینکه مجموعه‌های مختلفی این اقدام‌ها را انجام داده‌اند باید تاکنون این آسیب‌ها برطرف می‌شد؛ بنابراین باید محتوای دینی و تبلیغی مبتنی بر مذاق علمی حوزه تولید شود؛ اما پژوهش علمی با دو سال به نتیجه نخواهد رسید.

رساـ آیا در زمان حاضر اسلامی‌سازی علوم انسانی ممکن است؟

اگر به دقت به این بدین مسأله توجه کنید، خواهید دانست که به طور قطع اسلامی‌سازی علوم انسانی ممکن است؛ اما باید به گونه جدی به شیوه پژوهش درباره این مسأله توجه داشته باشیم.

ضرورت اسلامی‌سازی علوم انسانی از طریق متون دینی

زمانی که بتوانیم در فضای دینی، مهارت صبر، حیاء و قضاوت را به محتوای متقن و کاربردی تبدیل کنیم و در اختیار افراد قرار دهیم و الگوهای آن کاربردی شود، می‌توان علوم انسانی را اسلامی‌سازی کرد؛ زیرا متون دینی و اسلامی این ظرفیت را داراست که علوم اسلامی با شیوه کاربردی، زندگی‌محور و به صورت عملیاتی باشد و نه اینکه تنها توصیفی باشد.

بنابراین ما به پژوهشگران خویش توصیه می‌کنیم که قصد نداریم صبر در آیات و روایات ترسیم و توصیف شود، بلکه در این پژوهش‌ها به دنبال آن هستیم که فرآیند صابر شدن، شکل گیرد؛ یعنی زمانی که کتاب خوانده می‌شود به صورت گام به گام مراحل صابر شدن طی شود یا اینکه در جلساتی که این کتاب‌ها آموزش داده می‌شود، فرزندان در پایان جلسات، صابر شدن را در خویش حس کنند.

از سوی دیگر، پژوهش‌ها در این گروه به صورت جمعی انجام می‌شود؛ یعنی گستره استفاده از عقل فردی محدود است، بنابراین باید از ظرفیت‌های گروهی استفاده شود.

رساـ در صورت امکان محصولات و کتاب‌های تولیدی این گروه را نام ببرید.

برخی محتواهایی که در این گروه در حال آماده سازی است مربوط به زندگینامه صحابه رسول گرامی(ص) است که شامل معصومان(ع)، صحابه و یاران می‌شود. برخی محتواهای دیگر مبتنی بر زندگی علما است که با عنوان گلشن ابرار در حال تدوین و آماده‌سازی است؛ همچنین موسوعه امام رضا(ع) نیز منتشر شده است.  نکته دیگر اینکه، به سه خروجی پژوهشی یعنی کتاب، مقاله، پایان‌نامه در این گروه توجه شده است.

حمایت‌های از پایانامه‌های حوزوی در پژوهشکده باقرالعلوم

در پژوهشکده دبیرخانه‌ای برای حمایت از پایانامه‌های تبلیغی وجود دارد، بنابراین طلابی که پایانامه‌های تبلیغی نگارش نوشته‌‌اند، می‌توانند با 25 تا 30 درصد تغییر در پایان‌نامه‌ها، حق چاپ را به پژوهشکده واگذار کنند و همچنین ما از آنها حمایت مالی انجام می‌دهیم و پایان نامه آنها را به کتاب تبدیل می‌کنیم.

مقالاتی نیز در حال آماده‌سازی است که در مجلات پژوهشکده به چاپ می‌رسد؛ افزون بر آن در سایت‌ واعظون مجموعه محتواهایی را که آماده کرده‌ایم، بارگذاری می‌شود و مبلغان می‌توانند از آنها استفاده کنند، البته مهم‌ترین خروجی اصلی پژوهشکده تولید و انتشار کتاب است.

مثلا کتاب «تبلیغ تربیت گرا» که سه جلد آن منتشر شده، برخی جلدهای آن به چاپ دوم و سوم هم رسیده است، همچنین کتاب مهارت‌های زندگی در مرحله تدوین و انتشار است و اجازه چاپ یک جلد مجموعه زمینه ساز فهم دین، اخذ و دو جلد دیگر این مجموعه از مرحله ویراستاری خارج شده است و مراحل فیپا را طی می‌کند، 6 جلد ان نیز در حال تدوین و 2 جلد دیگر در حال ارزیابی است.

سه جلد کتاب «ابواب فقه»، به چاپ رسیده است، و 5 جلد دیگر در حال طی مراحل چاپ است و 5 جلد دیگر در حال ارزیابی و 8 جلد در مرحله تدوین است، همچنین در طرح اصناف، 2 جلد کتاب انتشار یافته است، اما بسیاری از مطالب مربوط به اصناف در مرحله ارزیابی مانده است؛ زیرا در دفتر استفتائات رهبر معظم انقلاب حساسیت‌های ویژه‌ای وجود دارد که روند پژوهشی این طرح را بسیار کند کرده است.

 همچنین، بحث روز منطقه، درباره مدافعان حرم است، از این رو پژوهشکده خودش را مکلف دانست که فعالیتی را در این زمینه انجام دهد؛ بنابراین احکام نماز مسافر ویژه مدافعان حرم آماده شد که به زودی به چاپ خواهد رسید؛ هرچند قبل از چاپ در میان مدافعان حرم منتشر و توزیع شده است و درباره جنگ و جهاد، طرح‌هایی در پژوهشکده در حال شکل گیری است.

 بنابراین، در این پژوهشکده سعی شده است که طرح‌ها به روز باشد و طرح‌ها با نگاه آینده نگرانه انجام شود؛ طرح‌هایی که جامعه اکنون  یا در آینده به آنها نیاز دارد./۹۹۸/گ ۴۰۲/ش

خبرنگار: میثم صدیقیان