پس لرزه هاي استقلال كردستان در منطقه

به گزارش خبرگزاری رسا، منطقه خاورميانه با وجود مجموعه اي از بحران هاي قومي و مذهبي، همواره نگران ناآرامي ها و بي ثباتي هايي است كه يكي پس از ديگري بروز مي كنند. خاورميانه پس از تحولات بهار عربي كه به رشد قارچ گونه شبكه هاي تروريستي در منطقه منجر شد و موج جديدي از جنگ هاي فرقه اي و مذهبي را به راه انداخت، اين بار مي رود بحران جديدي را تجربه كند. بحراني كه خطرات آن بر خلاف پديده ترويسم از هم اكنون پيداست و همه كشورها نسبت به پيامدهاي ناگوار آن هشدار مي دهند.

۲۵ سپتامبر قرار است رفراندوم استقلال كردستان از عراق برگزار شود كه به باور ناظران سياسي مي تواند موجي از خشونت هاي فرقه اي در منطقه را ايجاد كند. دولت عراق که هنوز از آسیب های ناشی از مبارزه با داعش رها نشده، زمان را برای جدایی کردستان مناسب ندانسته و آن را شروعی برای تجزيه اين كشور مي داند، پروژه اي كه از سال ۲۰۰۷ توسط آمريكايي ها دنبال مي شود. در چنين اوضاع و احوالي كردها اسب خود را زين كرده و به رغم مخالفت دولت های منطقه و قدرت های بزرگ همچنان بر طبل جدايي از عراق مي كوبند، مسئله اي كه علاوه بر عراق امنيت كل منطقه را تحت الشعاع قرار خواهد داد. استقلال كردستان از عراق باتوجه به بروز بي ثباتي ها در غرب آسيا مي تواند به تشديد درگيري ها در منطقه منجر شده و دومينوي بحران پس از داعش را تكميل كند.

تشديد درگيري ها در مرزهاي اقليم

كردها براي افزايش اتحاد و همبستگي بيشتر در مناطق كردنشين سوداي تجزيه دارند اما شواهد حاكي از اين است كه كردها در برخورد با اين مسئله يكدست نبوده و شكاف و دودستگي در بين آنها موج مي زند. بنابراين، رفراندوم استقلال كردستان اول از همه به تشديد درگيري ها در بين احزاب كرد و ساير اقليت ها در اين منطقه منجر مي شود. از آنجا كه حزب «اتحاديه ميهني» به رهبري جلال طالباني، با حزب «دموكرات كردستان» به رهبري مسعود بارزاني، رئيس اقليم كردستان از ديرباز با يكديگر دچار كشمكش هستند و بعد از اعلام استقلال ممکن است بر سر تقسیم قدرت با یکدیگر به نزاع بپردازند. اين مسئله در كنار عدم تمكين اقليت هاي تركماني و عرب كركوك به همه پرسي استقلال و تحريم آن، مرزهاي اقليم با بي ثباتي فزاينده اي روبرو خواهد شد. از آنجاكه مسعود بارزاني، گفته است با هر شخص و حزبي كه مخالف همه پرسي باشد به شدت برخورد مي كند، بنابراين اختلافات قومي و مذهبي در اين منطقه بيش از پيش تشديد خواهد شد.   

بي ثباتي عراق براي بازگشت مجدد تروريست ها

باتوجه به مخالفت صريح دولت عراق و مردم اين كشور با همه پرسي استقلال، اربيل و بغداد در فرداي پسا استقلال مقابل هم صف آرايي خواهند كرد. مناطق محل اختلاف وسیعی بین بغداد و کردستان وجود دارد که اجرای رفراندوم و تلاش برای جدایی خواهی به تبدیل منازعه سیاسی بر سر آنها به یک جنگ درازمدت و پر هزینه خواهد انجامید. اساسی ترین چالش برای عراق از دست دادن بخش وسیعی از قلمرو سرزمینی يعني مساوي با کمتر شدن قدرت ملی اين كشور خواهد بود و چشم پوشی از ذخایر نفتی در اقلیم کردستان برای دولت مرکزی عراق کار بسیار دشواری است و آنها حاضر نيستند منابع نفت و گاز را دو دستي تقديم كردها كنند.  

مناطق مورد اختلاف غالبا در خلال جنگ با داعش در کنترل نيروهاي پيشمرگه قرار گرفته ‌اند و واکنش بغداد نسبت به این امر تاکنون همراه با خویشتنداری بوده است. كركوك يكي از اين مناطق استراتژيك است كه كردها كنترل آن را به دست گرفته اند و تاكنون از تحويل آن به دولت مركزي خودداري كرده اند. كردها قصد دارند با برگزاري رفراندوم در كركوك اين منطقه نفت خيز را كه مورد مناقشه با دولت مركزي است به محدوده جغرافيايي كردستان ضميمه كنند ولي دولت عراق به شدت با اين مسئله مخالف است. از اين رو، در صورت استقلال كردستان و الحاق كركوك به اين منطقه، شاهد درگيري هاي خشونت باري در مرزهاي عراق و اقليم خواهيم بود. همچنانكه آرايش نظامي ارتش عراق در مرزهاي اربيل پيش از رفراندوم به خوبي اين مسئله را بازگو مي كند و مي تواند آتش جنگ را در مرزهاي بغداد و اربيل روشن كند.

درگیری احتمالي میان دولت مرکزی و کردها بستر مناسبی را برای احیای دوباره داعش در این کشور فراهم مي سازد. تروريست هايي كه به تازگي از عراق رخت بربسته اند، در پي فرصتي هستند تا بار ديگر به اين كشور بازگردند. بنابراين، بروز بي ثباتي ناشي از استقلال كردستان، راه را براي موج سواري تروريست ها هموار مي كند. بازگشت مجدد تروريست ها به عراق مي تواند خطرناكتر از قبل باشد. زيرا در سه سال گذشته بين نيروهاي پيشمركه و عراقي ها در مبارزه با داعش نوعي هماهنگي عملياتي وجود داشت اما اين بار خود اين نيروها در مقابل هم قرار مي گيرند و همين فرصت خوبي براي داعش است تا پيشروي هاي خود را از سر بگيرد.

خنجر كشيدن روي تركيه

باتوجه به حضور اقليت كردها در كشورهاي همسايه عراق، استقلال كردستان مي تواند روحيه جدايي طلبي در بين كردها را تقويت كند. تركيه كه بيشترين اقليت كردها در منطقه را در خوي جاي داده است از اين ناحيه بسيار آسيب پذير است. تركيه كه در چند دهه گذشته به زور شمشير شورش هاي جدايي طلبي در مناطق كردنشين را سركوب كرده است، نمي تواند شاهد بي ثباتي در خاك خود باشد. مقامات آنكارا نسبت به پيامدهاي منفي استقلال كردستان عراق آگاه هستند و بنابراين همه تلاش خود را مي كنند تا مانع تحقق تشكيل دولت كردي در مرزهاي خود شوند. مقامات تركيه گفته اند كه استقلال كردستان را به رسميت نمي شناسند و در صورت استقلال، همه اقدامات لازم را براي مقابله با آن بكار مي گيرند. ترکیه از سالیان دور تنش‌های جدی با کردهای ترکیه از جمله حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) داشته و حتی این گروه را یک گروه تروریستی می‌داند و معتقد است تشکیل کشور مستقل کردی در منطقه حاشیه امن خوبی برای فعالیت‌های این گروه تروریستی علیه ترکیه ایجاد خواهد کرد. بنابراين احتمال اينكه تركيه براي مقابله با كردستان به استفاده از زور متوسل شود، زياد است. همچنانكه تركيه خودمختاري كردها در شمال سوريه را بر نمي تابد و اين مسئله را «خط قرمز» براي امنيت خود مي داند. تا جايي كه براي جلوگيري از خودمختاري كردها، به عمليات نظامي در خاك سوريه روي آورده است.

باز كردن پاي صهيونيست ها به مرزهاي ايران

ايران نيز يكي از جدي ترين مخالفان استقلال كردستان است و باتوجه به اينكه استقلال كردهاي عراق مي تواند مطالبات كردها در منطقه را به همراه داشته باشد، ايران نيز همانند تركيه نگران تسری خواست های ملی گرایانه به بخش های کردنشین خود است و به همين منظور، استقلال كردستان را به رسميت نخواهد شناخت. اما نگراني ايران نه به خاطر استقلال طلبي كردها بلكه بيشتر از جانب تضعيف عراق و احتمال نفوذ رژيم صهيونيستي در كردستان است. باتوجه به اينكه اسرائيل تنها حامي بين المللي استقلال كردستان است، اين مسأله فرصت مناسبي براي صهيونيست ها است تا به مرزهاي ايران نزديك شوند. از آنجاكه تجزیه عراق صرفا با هدف حفظ امنیت رژیم صهیونیستی صورت می گیرد، لذا ایران با استقلال كردستان مخالف است چرا که این مساله، امنیت استراتژیک کل منطقه را تهدید می کند. اين مسأله باتوجه به عادي سازي روابط كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس با رژيم صهيونيستي كه در مقابله با نفوذ ايران موضع مشتركي دارند، مي تواند حلقه امنيتي عليه تهران را تنگ تر كند. ايران با حضور قدرتمند در عراق و سوريه در نبرد با تروريست ها در پي اين است تا تهديد آمريكا و رژيم صهيونيستي را از مرزهاي ملي خود دور كند اما با استقلال كردستان سناريوي غربي- صهيونيستي براي تجزيه عراق و كشورهاي منطقه بيش از پيش رنگ واقعيت به خود مي گيرد.

از طرفي، هرچند آمريكا در ظاهر مخالفت خود را با استقلال كردها در شرايط كنوني اعلام كرده است اما واشنگتن در دراز مدت از ظرفيت كردها براي نيل به اهداف تجزيه طلبانه خود در منطقه استفاده خواهد كرد. همچنانكه طرح تقسيم عراق به سه منطقه سني- شيعه- كرد از يك دهه پيش در دستور مقامات واشنگتن قرار گرفته است. كمكهاي تسليحاتي آمريكا به اقليم كردستان در سه سال گذشته و آموزش و تقويت نيروهاي پيشمرگه در مقابل ارتش عراق، همگي بر اين مسئله صحه مي گذارد كه آمريكا براي دوران عراق پسا داعش خواب هاي آشفته اي ديده است و مخالفت هاي ظاهري تنها جنبه تبليغاتي براي كسب امتيازات بيشتر از بغداد و كاهش نفوذ ايران در منطقه است. 

ارزيابي نهایی

هرچند كردها با استقلال از عراق، آرزوي ديرينه خود را عملي مي كنند اما پیامدهای این اقدام برای کشورهای منطقه، پرهزینه و چالش برانگیز خواهد بود. باتوجه به مخالفت هاي منطقه اي و فرامنطقه اي با استقلال كردستان چشم انداز مناسبي براي رفراندوم استقلال وجود ندارد و پروژه‌های جدایی‌ طلبانه در وضع کنونی منطقه جز به توسعه دایره ناآرامی و بی ‌ثباتی نخواهد انجامید. این اقدامی که در حال اتفاق افتادن است، می تواند امنیت و آرامش در خاورمیانه را به خطر اندازد و تشکیل دولت‌های کوچک و ضعیف در منطقه تنها به نفع رژيم صهيونيستي خواهد بود. از طرفي، در صورت به چالش کشاندن حکومت مرکزی عراق، تروریست های داعش بار ديگر وارد عمل مي شوند تا اين خلاء امنيتي را پر كنند و این ناامنی ها باعث ویرانی، تخریب و آوارگی هزاران نفر خواهد شد و با ايجاد بحران جديد بیش از همه کسانی متضرر مي شوند که مدعی این همه پرسی هستند./۹۹۴/ب۱۰۱/ف

محمدعلی عسگرپور