فصلنامه انتظار موعود در گام پنجاه و پنجم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم شماره 55  فصلنامه «انتظار موعود» ویژه زمستان 95 را به مدیر مسؤولی حجت ‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی و سردبیری حجت ‌الاسلام روح‌ الله شاكری زواردهی منتشر کرد.

در این شماره مقالات زیر پیش روی خوانندگان قرار گرفته است:

تحلیلی درباره بصیرت یاوران امام زمان (عج) و فرایند دستیابی به آن در آینه قرآن و كلام علوی

واكاوی روند روبه افزایش نقل روایات نشانه های ظهور در سیر تدوین منابع روایی

بررسی و نقد مقاله «مفهوم مهدی در تشیع دوازده امامی» از دائره‌المعارف ایرانیكا

ترفندهای روان شناختی مدعیان دروغین مهدویت، در ایران معاصر

بررسی و نقد شاخصه‌های تأویل‌گرایی در جریان‌های انحرافی مهدویت

بررسی و نقد دیدگاه های دیوید كوك در موضوع مهدویت و آخرالزمان اسلامی

تحلیلی درباره بصیرت یاوران امام زمان (عج) و فرایند دستیابی به آن در آینه قرآن و كلام علوی

محمد هادی منصوری   

چکیده: یكی از ویژگی‌های یاوران حضرت مهدی و مؤثر بر در تحقق دولت كریمه، «بصیرت» است كه واژه‌ای است كانونی و نقش بسزایی در ایجاد و ابقای حاكمیت دین در عصر ظهور دارد.

نوشتار پیش رو، با محور قرار دادن شاخص بصیرت، فرایند دستیابی به آن را بر اساس داده‌های قرآنی و كلام علوی بر می‌رسد و تلاش دارد الگویی برای متصف شدن به بصیرت ارائه كند. با نگاهی دقیق به متون دینی، می‌توان دانست كه بصیرت زمانی حاصل می‌شود كه فرایند آن پیموده شود.

بر اساس فرایند بصیرت، ابتدا انسان باید مبدا وجودی خویش را بشناسد و بداند برای چه هدفی پا به عرصه وجود نهاده تا از این رهگذر، از وجود خویش بهره برد. سپس هر یك از این مراحل را طی كند: به حقایق گوش دهد، در شنیده‌ها تفكر كند و هدایت‌جویانه در پی ظهور حقیقت باشد.

سپس افق دید خویش را بالا گرفته و هوشیارانه عبرت اندوزد و در جاده ای روشن گام نهد. یاوران حضرت مهدی با پیمودن این فرایند، در جاده روشن یاوری امام زمان می‌نهند.

واكاوی روند روبه افزایش نقل روایات نشانه های ظهور در سیر تدوین منابع روایی

خدامراد سلیمیان 

چکیده: سخن از «نشانه های ظهور» حضرت مهدی به عنوان پیشگویی‌های آخرالزمانی، برای بسیاری پرسش برانگیز و جذاب بوده و روایات مربوط به این موضوع، در میان روایات مهدویت همواره از برجستگی ویژه ای برخوردار بوده است.

نخستین گام را در نقل گسترده روایات نشانه های ظهور، كتاب الفتن نعیم بن حماد مروزی از منابع اهل سنت، برداشته؛ اما آنچه مسلم است، شماری از منابع روایی شیعی و به ویژه سه منبع برجسته روایی شیعه (الغیبه ابن ابی زینب نعمانی، كمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق و كتاب الغیبه شیخ طوسی) به نقل برخی این روایات پرداخته‌اند.

افزون بر سه منبع یادشده، روایات نشانه‌ها، در برخی منابع روایی نقل شده است.

درنگ در تاریخ و تطور نقل روایات نشانه‌ها در منابع روایی شیعه، گویای آن است كه پاره‌ای دگرگونی‌ها در روایات و شمار آنها، در هر دوره نسبت به دوره پیش پدید آمده است؛ به گونه‌ای كه هرچه از زمان حضور معصومان دور می‌شویم، بر شمار این روایات افزوده شده است.

این افزایش اگرچه لزوماً به معنای ساخته شدن روایات در دوره های بعد نیست؛ دست كم تردیدهایی را در اعتبار روایات بدون پیشینه پدید می‌آورد.

این پژوهش كه بدین صورت پیش از آن انجام نشده، با روشی كتابخانه ای و اسنادی تلاش می‌کند با بازنمایی گسترش روزافزون روایات نشانه های ظهور، احتمال برساختگی و تحریف را در روایات نشانه‌ها اثبات كند.

بررسی و نقد مقاله «مفهوم مهدی در تشیع دوازده امامی» از دائره‌المعارف ایرانیكا

روح الله شاكری زواردهی

 محمدرضا برته    

 چکیده: آموزه مهدویت یكی از دغدغه‌مندی‌هایی است كه حساسیت مستشرقان را عموما و شیعه‌پژوهان غربی را به طور خاص برانگیخته است.

شمار درخوری از متفكران این حوزه، با تكیه بر روش مطالعات تاریخی، به بازخوانی آموزه مهدویت و گرته‌انگاری‌اش از سنت‌های دینی پیشین اصرار ورزیده‌اند. شاید بتوان «مفهوم مهدی در تشیع دوازده امامی» از دایره‌المعارف ایرانیكا، اثر امیر معزی را یكی از شاخص‌ترین آثار، به این روش دانست.

او می‌کوشد شواهدی به دست دهد كه آموزه مهدویت، محصول تطوری تاریخی و نتیجه زبردستی عالمان شیعی در مسیر بازتولید هویت تشیع، در سایه اقتباس از فرهنگ‌ها و ادیان دیرپای پیشین باریشه‌هایی عموما ایرانی بوده است.

البته چنین رویكردی با انتقاداتی جدی از سوی ارباب اندیشه تفكر شیعی مواجه شده است. ایشان افزون بر سویه داری چنین تحقیقاتی، آنها را فاقد شواهد تاریخی متقن می‌داند و در پارهای از موارد معتقد است تحقیقاتی از این دست، از یكی پنداری الگوی تحول مسیحی و اسلامی رنج می‌برند و طراحان ایده مذكور، به تطبیقی ناكافی بین آنچه در فرهنگ غربی-مسیحی گذشته است، با فرهنگ شیعی-شرقی دست زده‌اند.

مقاله پیشرو تلاشی است در جهت ارائه گزارشی روادارانه از «مفهوم مهدی در تشیع دوازده امامی» و بررسی آن بر اساس الگوهای تحلیل محتوا، روش شناسی مطالعات تاریخی و رویه های پیش گفته.

ترفندهای روان شناختی مدعیان دروغین مهدویت، در ایران معاصر

نعمت الله صفری فروشانی

 مسلم كامیاب 

چکیده: چیستی و تنوع ترفندهای مدعیان مهدویت، از جمله پرسمان‌های فربه و اندیشه خیز در عرصه مطالعاتی مهدویت است. با وجود رویكرد فراگیر به پدیده مدعیان، کاوش‌ها در زمینه ترفندشناسی مهدویت اندك و این مقوله با رویكرد روان شناختی مورد مطالعه قرار نگرفته است. این جستار با اذعان به اهمیت موضوع و با رسالت بررسی ترفند های مدعیان مهدویت در ایران معاصر و با روش توصیفی – تحلیلی به فرجام رسیده است.

برخی از مستندات، نظیر فایل‌های صوتی و تصویری، پرونده‌های قضایی مورد اهتمام نگارنده بوده است. مغز شویی، مظلوم نمایی، و ایجاد شخصیت كاذب، از جمله مهم‌ترین یافته های این پژوهه در ترفند شناسی روان شناختی مدعیان است.

بررسی و نقد شاخصه های تأویل‌گرایی در جریان‌های انحرافی مهدویت

محمد علی فلاح علی آباد   

 چکیده: بهره‌گیری از «تأویل»، از بارزترین شگردهای جریان‌های انحرافی در موضوع مهدویت است؛ چرا که تأویل راه سوء استفاده از نصوص دینی را به منظور توجیه عقاید فرقه‌ای برای آنان می‌گشاید؛ به نحوی كه می‌توانند خود را برای دین‌باوران تزیین كنند و مشروعیت خویش را به دیگران بنمایانند.

شناخت ویژگی‌ها و شاخصه های تأویل در فرقه های انحرافی مهدویت، زمینه فعالیت آنان را از بین خواهد برد و آسیب‌های این فرقه‌ها را كاهش خواهد داد.

 از این‌رو، این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، به شاخصه‌ها و ویژگی‌های تأویلات فرقه‌های انحرافی مهدویت می‌پردازد. برخی از ویژگی‌ها، مانند به كارگیری نصوص متشابه و ضعیف مربوط به نصوص تأویل شده است و برخی دیگر، ویژگی‌های روشی تأویل، نظیر جعل و تحریف در فرقه‌ها است.

در دسته دیگر ویژگی‌های عملكردی تأویل‌گر، مانند ذوق‌گرایی، ضدیت با نهاد روحانیت و طرح ادعاهای تدریجی در قالب تأویل، مورد اشاره قرار می‌گیرد و در نهایت شاخصه های تبلیغاتی تأویل، مانند فضاسازی ایام ظهور برشمرده می‌شود.

بررسی و نقد دیدگاه های دیوید كوك در موضوع مهدویت و آخرالزمان اسلامی

سید رضی موسوی گیلانی

 زهیر دهقانی    

 چکیده: توجه به مباحث آخرالزمانی و رخدادهای پایان دنیا از منظر ادیان و مكاتب مختلف، یكی از زمینه های تحقیقاتی جذاب برای پژوهشگران به ویژه در سال‌های اخیر بوده است. برخی محققان غربی با تمركز بر نگاه آخرالزمانی اسلام و ارتباط آن با ظهور منجی اسلامی (مهدی)، دیدگاه‌های جالب توجهی ابراز كرده‌اند. از جمله این افراد «دیوید كوك» است كه آثار متعددی در این زمینه نگاشته و دیدگاه های او مرجع دیگر پژوهشگران در این زمینه بوده است.

هدف این نوشتار، معرفی شخصیت، آثار و دیدگاه های این پژوهشگر غربی در مورد آخرالزمان از منظر اسلام، به ویژه مسائل مرتبط با منجی اسلامی (مهدی) است. در این مقاله ویژگی‌های منجی اسلامی، نگاه خاص شیعه به آخرالزمان و منجی، منجی گرایی در ایران و دیگر كشورهای شیعی، نگاه قرآن به مباحث آخرالزمانی، گفتمان نوین آخرالزمانی مسلمانان و تشابهات نگاه آخرالزمانی اسلامی و مسیحی در آثار این پژوهشگر بررسی شده است.

ارزیابی مؤلفه‌های مثبت و منفی تحقیقات كوك، به همراه نقد مهم‌ترین برداشت‌های اشتباه او در این موضوع، از دیگر مباحث طرح شده در این مقاله است. روش تحقیقی این نوشتار، كتابخانه‌ای ـ نرم‌افزاری است و مقاله و با نگاه توصیفی ـ تحلیلی نگاشته شده است.

مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم شماره ۵۵  فصلنامه انتظار موعود را در ۱۶۷ صفحه و به قیمت ۱۵۰۰۰ تومان منتشر کرده است./۹۹۸/ن۶۰۱/ی