کتابشناسی حجاب، پوشش و عفاف

به گزارش خبرگزاری رسا، امروز سالروز کشف حجاب ضاخنی درایران اسلامی است که واکنش شدید مردم دیندار ایران را در پی داشت. به همین مناسبت در این نوشته به معرفی کتاب هایی درباره حجاب، پوشش و عفاف پرداخته شده است.
زن، نیمی از پیکره جامعه است و نقش او در تعالی انسان و جامعه جای انکار نیست. حجاب یک پدیده و مفهوم اجتماعی است. باید بین واژه پوشش که فردی و شخصی است و واژه حجاب که جمعی و مربوط به اجتماع است، تفاوت قائل شد. با معرفی کتاب‌های ذیل، زمینه مطالعه بحث حجاب و پوشش از جهات مختلف ایجاد می‌شود.

• مسئله حجاب
پدیدآورنده: شهید مرتضی مطهری.
چکیده: کتاب مسئله حجاب، سلسله سخنرانی‌‏های استاد مطهری در انجمن اسلامی پزشکان است. آن استاد فرزانه معتقد بود که گذشته از انحراف‏‌های عملی فراوانی که در زمینه حجاب به وجود آمده، این مسئله و دیگر مسائل مربوط به زن، وسیله‌‏ای در دست برخی افراد ناپاک قرار گرفته است که بر ضد دین مقدس اسلام تبلیغات منفی می‏‌کنند.
این کتاب دو بخش دارد. شهید مطهری در بخش اول ابتدا نشان می‏‌دهد که مسئله پوشش زن از ویژگی‏‌های اسلام نیست و میان ملت‌‏های دیگر نیز وجود داشته است. سپس به عده‌‏ای که طرفدار بی‏‌حجابی زن و نشست و برخاست او با مردان بیگانه در جامعه هستند، پاسخ می‏‌دهد. در بخش دوم، به عده‌ای پاسخ می‏‌دهد که معتقدند زنان باید حتی چهره و دست خود را از نامحرم بپوشانند و به خانه‌‏نشینی زن عقیده دارند. استاد مطهری در این کتاب ثابت می‏‌کند که نظر اسلام، حفظ حریم و حضور باوقار زن در جامعه با پوشش مناسب است.

• داستان حجاب در ایران پیش از انقلاب
پدیدآورنده: رسول جعفریان.
چکیده: در این کتاب، ابتدا گزارش‌های تاریخی و تالیفات و تحقیقات و به طور کلی نوشته‌های تاریخی مربوط به شروع کشف حجاب بررسی و ارزیابی شده است سپس زندگی‌نامه شماری از حجابیه نویسان تدوین شده که از آن جمله‌اند: محمد صادق ارومی فخرالاسلام، آیت‌‌الله سید عبدالله بلادی بوشهری، سید اسدالله خرقانی، ابو عبدالله زنجانی، محمد حسن حائری مازندرانی، میرزا علی‌اکبر رضوی برقعی قمی، زینب بیگم شیرازی، شیخ یوسف نجفی گیلانی، سید ابوالحسن طالقانی، شیخ احمد شاهرودی، شیخ فیاض الدین زنجانی، آیت‌الله شیخ محمد خالصی‌زاده، شهید مرتضی مطهری و دیگران. در بخش بعدی کتاب مجموعه‌ای از اشعار فارسی با موضوع حجاب و ضد حجاب آمده است. بخش پایانی، کتاب‌شناسی حجاب است.صفحات پایانی به اسناد، فهرست منابع و فهرست راهنما اختصاص دارد.

• کشف حجاب؛ زمینه‌ها، واکنشها و پیامدها
پدیدآورنده: مهدی صلاح.
چکیده: در فصل اول، قضیه‌ی کشف حجاب از دیدگاه تجدد‌طلبان و نظریات آن دسته از تجدد‌طلبانی مطرح گردیده که در نوشته‌های خود از کشف حجاب سخن به میان آورده‌اند. فصل دوم به بررسی زمینه‌ها و مقدمات اعلام کشف حجاب در دوره‌ی رضا‌شاه اختصاص یافته است. در این فصل، ابتدا به زمینه‌ سازی‌های فکری داخلی و خارجی این جریان اشاره شده، آن‌گاه اقدامات رضا شاه برای رسمیت بخشیدن به این جریان تحلیل شده است. در فصل سوم، به اعلام کشف حجاب در ایران و اقدامات سازمان یافته‌ی دولت و دستگاه‌های اجرایی کشور به منظور پیشبرد آن اشاره می‌شود. در فصل چهارم، بر پایه‌ی اسناد موجود سیر کشف حجاب در ولایات تا بعد از شهریور 1320، تبیین شده است. در فصل پنجم واکنش‌های اجتماعی در برابر کشف حجاب، بررسی می‌گردد. فصل ششم شامل پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشف حجاب است.

• حجاب و عفاف در سیما؛ آسیب‌ها و راه‌کارها
پدیدآورندگان: فریده پیشوایی | مریم رضایی.
چکیده: در دو دهه‌ی اخیر، مسئله‌ی حجاب و عفاف یکی از معضلات مهم فرهنگی، اجتماعی جامعه و مورد توجه‌ی مسئولان و کارشناسان بوده است. در این میان، وسایل ارتباط جمعی از جمله رسانه‌های دیداری و شنیداری و مطبوعات نقش غیرقابل انکاری در ترویج فرهنگ حجاب و عفاف و یا تضعیف و محدودیت آن در سطح جامعه داشته‌اند. نگارنده در کتاب حاضر ضمن بررسی عملکرد سیاسی جمهوری اسلامی ایران، راه‌کارهای مناسبی را برای ترویج فرهنگ عفاف عرضه می‌کند. وی نخست به اهمیت رسانه‌های جمعی در فرهنگ‌سازی عفاف می‌پردازد و سپس مسئله‌ی حجاب و معنا و پیشینه‌ی آن را در فرهنگ‌ اسلامی بررسی می‌نماید. در ادامه ضمن ارزیابی عملکرد سیما درباره‌ی حجاب و عفاف، نقاط ضعف و قوت و آسیب‌ها و مشکلات آن را بررسی می‌کند. در پایان نیز با توجه به موارد مذکور، سیاست‌ها و راه‌کارهایی مدیریتی ـ اجرایی را برای گسترش عفاف مطرح می‌سازد.

• بررسی حجاب از دیدگاه قرآن و حدیث
پدیدآورنده: مرضیه قاسمی.
چکیده: یکی از قوانین الهی که عاملی برای رسیدن بشر به ویژه زن به کمال واقعی شمرده می‌شود، مسئلة حجاب است. حجاب، حق زن است، چون به وسیله آن می‌تواند حریم خود را محفوظ نگه دارد! از طرفی حجاب حق اجتماع است؛ چرا که سلامت اجتماع تا‌ حدود زیادی وابسته به حفظ این حریم است. از همه مهم‌تر حجاب حقی الهی است و هم‌ زن و هم جامعه باید امانت‌دار این حق باشند. نگارنده در این کتاب با استناد به آیات، احادیث و روایات، نخست به بیان تاریخچة حجاب قبل و پس از اسلام و فلسفه، اقسام و حدود آن و آثار بدحجابی و راه‌های پیشگیری از آن همت گماشته و سپس دیدگاه امام خمینی(س) و مقام معظم رهبری را دربارة زنان بدحجاب و اصل حجاب به رشتة تحریر درآورده است.

• گوهری در صدف؛ حجاب دختران و زنان
پدیدآورنده: مرتضی رضوی.
چکیده : در این کتاب مشخصات پوشش مناسب زنان از دیدگاه اسلامی بیان شده است. نویسنده از استعاره گوهری در صدف بهره ‏می‌‏گیرد تا اهمیت حجاب را متذکر شود. همان‌طور که گوهر در صدف محفوظ می‏ماند دختر و زن با رعایت حجاب از چشم ناسالم و محیط ناسالم در امان می‏‌ماند. در ادامه صفات پاکدامن و نیز صفات ناصالح بیان شده و از علل بدحجابی و بی‏‌حجابی بحث شده است. نویسنده در تأیید حجاب حتی نامه چارلی چاپلین به دخترش در باب زندگی شرافتمندانه را نقل می‏‌کند.

• فلسفه حجاب از دیدگاه قرآن با تاکید بر روان‌شناسی مرد و زن

پدیدآورنده: عباس فتحی.
چکیده: در کتاب حاضر، مسئله حجاب از دیدگاه قرآن و با تاکید بر مسئله روان‌شناسی مرد و زن در چهارچوب مباحثی چون: حجاب باطنی و ظاهری؛ نوع حجاب؛ حجاب در ایران باستان؛ مزاحمان زنان و راه برخورد با آن‌ها؛ محدودیت‌های پوشش در دانشگاه‌های جهان؛ تفاوت‌های روانی زن و مرد و رابطة آن با حجاب و...، بررسی می‌شود. قرآن حجاب را حافظ سلامتی جسم و‌ روح مرد و زن و ضامن روابط صحیح اجتماعی آنان می‌داند. این نشان می‌دهد که فیزیولوژی انسان‌ها و ساختار روح و روان مرد و زن و گرایشات فردی و اجتماعی آنها مسئلة حجاب را ضروری می‌سازد.

• شیوه‌های نهادینه کردن حجاب در فرزندان (کودکان و نوجوانان)
پدیدآورندگان: حسن خلجی | مرضیه محمدخانی.
چکیده: تبیین اهمیت «حجاب» و نحوه نهادینه کردن آن در فرزندان می‌باشد که به اختصار مورد توجه قرار گرفته است. نگارنده دوره کودکی و نوجوانی را، به دلیل انعطاف‌پذیری روحی آنان، مناسب‌ترین زمان برای «نهادینه کردن حجاب» در فرزندان دانسته است. در این راستا ضمن بیان اهمیت حجاب، تاریخچه آن در میان کشورها و ادیان گذشته، بر ضرورت تربیت دینی فرزندان تاکید نموده است. روش تشویق، ایجاد الگو، محبت، بصیرت‌بخشی و قصه‌گویی، روش‌هایی هستند که نگارنده در این زمینه موثر دانسته و هر یک را جداگانه مورد بررسی قرار داده است.

• حجاب و زن از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه
پدیدآورنده : رقیه برندگی.
چکیده: آثار به جا مانده از انسان‌های اولیه، نشانگر این است که حجاب پیشینه‌ای تاریخی دارد و اختصاص به اسلام ندارد. نقش برجسته‌ای که در«تل العمارنه» ـ در استان اسیوط مصر ـ موجود و مربوط به چهارده قرن قبل از میلاد است، تصویر ملکه «نفرتی‌تی» و دخترش را نشان می‌دهد که هر دو پوشش به تن دارند. از این تصویر و نقاشی‌های دیگر معلوم می‌شود که اصل حجاب قبل از ظهور اسلام بوده و اسلام تنها حد و مرز آن را مشخص کرده و جزء فریضة دینی قرار داده است. اسلام حجاب را مانعی برای حضور زن در اجتماع نمی‌داند و با کار و فعالیت‌های وی در صحنة اجتماع مخالف نیست و او را محق می‌داند تا سرنوشت خویش را برگزیند. در کتاب حاضر، با استناد به قرآن و نهج‌البلاغه به شبهات مطرح درباره حجاب و نقش زن در اجتماع پاسخ داده شده است. ضمن آن که، در قسمت‌هایی از این کتاب، به تحلیل تطبیقی درباره مسئله حجاب و فلسفه و ضرورت آن نیز پرداخته شده است.

• به دخترم
پدیدآورنده: ابولفضل اقبالی.
چکیده: این کتاب در حقیقت شامل نامه‌هایی است که میان یک دختر دانشجو و مادرش رد و بدل می‌شود. این دختر دانشجو که در شهری غیر از محل زندگی اش تحصیل می‌کند در خصوص مسائل مختلفی پیرامون پوشش، حیا، روابط آزاد و نگاه‌های فمنیستی به مسائل زنان و بسیاری از مباحث روز جامعه سوالات و مشاهداتی را مطرح می‌کند. مادر او نیز سعی می‌کند با بهره‌گیری از عطوفت مادرانه و استفاده از رابطه‌ی پر احساس و انگیزه مادر و دختری، فرزندش را در مسیر جدید زندگی اش همراهی و هدایت نماید.
این نوشتار بر آن است تا متناسب با ذهنیت‌ها و دغدغه‌های سطح عمومی جامعه پیرامون موضوع حجاب، به بررسی ابعاد این مقوله بپردازد. نگارنده تلاش کرده است تا با استفاده از روش‌های مختلف، پرسش‌ها و شبهات موجود در جامعه حول محور حجاب را جمع‌آوری کرده و در یک قالب ساده و روان به ارزیابی سوالات و مباحث حجاب بپردازد.

• حجاب و حیا در اسلام
پدیدآورنده: غلامرضا حاتمی.
چکیده: این کتابچه شامل مطالبی در باب تعریف حجاب، زینت ظاهری و باطنی، چگونگی حجاب، وظیفه‌ی زنان در برابر شوهر و دیگر محارم، حجاب و جلوگیری از فساد در جامعه، اهمیت حیا و راه‌های کسب آن می‌باشد. این مطلب به طور مختصر نگاشته شده و برای اثبات سندیت آن‌ها از آیات قرآن و روایات مستند در مذهب تشیع بهره‌ی فراوان برده شده است.

• پوشش و حجاب رویکردی جامعه ‌شناختی
پدیدآورندگان: علی ایلخانی‌ پور‌نادری | محمدمهدی شجاعی‌باغینی.
چکیده: در مجموعه حاضر، هشت مقاله منتخب از اندیشمندان ایرانی ارائه شده، که به مقولة حجاب از منظرهای مختلف فقهی، جامعه‌شناسی، حقوقی، تاریخی، ادبیات و... می‌پردازند. در این مقاله‌ها مباحثی چون: عوامل بنیادین گسترش بدحجابی در جامعه؛ هویت‌یابی در عصر جهانی شدن؛ نظریه کنش عمومی پارسونز و ارائه راهکارهای ترویج حجاب؛ جایگاه اجتماعی زن و سیر تطور حجاب در ایران باستان و حجاب و حقوق بشر، بررسی شده است.

• حجاب از نگاهی دیگر
پدیدآورنده: سید بهزاد نبوی.
چکیده: مطالب این کتاب حاوی نکته‌هایی درباره آثار اجتماعی حجاب در زندگی زنان است و نگاهی اجتماعی به موضوع حجاب دارد. این نوشتار به مفهوم حجاب هم از جهت معنای معنوی و هم عرفی آن و نتایج آن می پردازد.
در این کتاب می‌خوانیم:
جلوگیری از ابتذال زن و به تبع آن امنیت برای زن، ارزش آفرینی و حرمت بخشیدن به زن، حجاب و آسایش، فعالیت و سازندگی به جای هواسرانی، محدود شدن انواع التذاذها به محیط خانوادگی و ... در بخش دیگر نیز به نقش سیاسی حجاب و راه های مبارزه با بدحجابی و بی حجابی می پردازد.

• مسئله حجاب در غرب
پدیدآورنده: دکتر علی غلامی.
چکیده: [قسمتی از متن کتاب] تبلیغ و ترویج بی عفتی و بدپوششی از یک سو ریشه در اهداف متنوعی دارد و از سوی دیگر آثار گوناگونی نیز برجای می‌گذارد. سرگرمی و غفلت که معمولاً اثر بلاواسطه و مستقیم تبدیل فضای جامعه به فضای جنسی است، نمی‌تواند تنها و یا مهم ترین اثر ترویج بی بند و باری در جامعه باشد و با تدقیق در مبانی و ریشه‌ها از یک سو و آثار و تبعات از سوی دیگر می‌توان نکات مهم تر و عمیق تری را در این رابطه رصد نمود.
سازمان ملی آموزش جنسی سوئد زمانی اعلام کرد: «هدف ما ترویج آزادی از طریق روابط جنسی است.» دقت در همین جمله کوتاه این مفهوم را به ذهن انسان متبادر می‌سازد که یکی از هوشمندانه ترین و کامیاب‌ترین روش‌هایی که تاکنون جهت پذیرش سیاست‌های از بالا به پایین و جلب توده مردم به نوعی اطلاعات مدنی به کار گرفته شده است، همین روش است. رونالد هانتفورد در کتاب انحصار در کتاب انحصارطلبان جدید، روش موذیانه‌ای را که می‌توان به وسیله آن توده مردم را از طریق حق واهی آزادی جنسی به آزادی‌های بی‌شمار فردی، سیاسی و اخلاقی اغفال کرد، به تفصیل بیان می‌کند. وی سخن تکان دهنده آقای اینگوار کارلسون وزیر پیشین آموزش و پرورش سوئد را نقل می‌کند که دولت در تمایل خود به تغییر جامعه، نگران اصول اخلاقی است.

• حجاب؛ حریم امنیت
پدیدآورنده: حمیدرضا اکبری.
چکیده: این کتاب که به بعد امنیتی حجاب پرداخته است، در 8 بخش تنظیم شده که شامل فلسفه حجاب و ایجاد امنیت، انواع حجاب، بازخوانی تأکیدات امام خمینی(س) در زمینه ضرورت حجاب اسلامی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید در خصوص حجاب، اهمیت حجاب از زبان حضرت فاطمه(س)، حجاب و عفاف از زبان ائمه(ع)، آیات عفاف و 40 حدیث از بانوی اسلام در زمینه حجاب و عفاف است.
در بخشی از این کتاب آمده است: «امنیت اجتماعی، فلسفه حقیقی حجاب به شمار می‌رود؛ لذا در این راستا یکی از فلسفه های حقیقی حجاب، حفظ آرامش زن، مصونیت جامعه از فساد و عمق و معنابخشیدن به امنیت اجتماعی و توسعه آن می‌باشد زیرا نفس آدمی، دریای مواجی از تمایلات و خواسته‌های اوست. پایه‌های امنیت اجتماعی در سایه حجاب بانوان محقق می‌شود چرا که پوششی که اسلام آن را به عنوان یک حکم شرعی اعلام کرده است، یک عمل ظاهری و گسسته از عوامل و پایه‌ها نیست بلکه حجاب خیمه عفاف بانوانی است که آن را بر پایه‌های خود استوار نموده و باعث ترویج امنیت اجتماعی می‌گردد و به تحقق آن در جامعه اسلامی کمک می نماید.»
منبع: https://www.jamaran.ir