از «بطلان وضو در فرض استعمال دخانیات» تا حرمت استعمال «شوک برقی در ذبح طیور»
خبرگزاری رسا ـ گروه بین‌الملل: مساله فتوا در جامعه دینی مصر به دلیل تنوع قومیتی و مذهبی دارای اهمیت بسیاری است. از آنجا که مذاهب مختلفی نظیر شیعه، مذاهب چهارگانه اهل سنت، صوفیه، سلفیت و حتی وهابیت در کنار ادیان آسمانی مانند مسیحیت در مصر به چشم می‌آید لذا مساله فتوا اهمیت خاصی پیدا می‌کند.
دارالافتای مصر به عنوان یکی از نهادهای رسمی این کشور در پاسخگویی به سوالات شرعی به صورت روزانه به صدها سوال شرعی پاسخ می‌دهد. در ذیل مهمترین فتواهای این نهاد دینی که در شبکه‌های اجتماعی بسیار مورد بحث و بررسی قرار گرفته را تقدیم می‌کنیم:
حکم شرعی اقامه نماز با کفش
دارالافتا در پاسخ به استفتائی پیرامون «حکم شرعی اقامه نماز با کفش از جهت صحت یا بطلان» اعلام کرد که مطابق با مذهب حنفی نماز صحیح است.
دارالافتا با اشاره به سیره پیامبر اکرم(ص) در اقامه نماز همراه با کفش در برخی مواقع افزود: مطابق با مذهب حنفی نماز با کفش مطلقا جایز است اما برخی علما با تخصیص عمومیت این حکم تاکید کردند که در صورت یقین از طهارت کفش می‌توان با آن نماز خواند.
این نهاد دینی مصر خاطر نشان کرد: اگر کفش طاهر باشد اقامه نماز واجب یا مستحب در مسجد یا غیر آن جایز است و معنای جواز آن است که می‌توان به حکم شرعی عمل یا آن را ترک کرد.
دارالافتا تصریح کرد: با توجه به تغییر شرایط و گسترش نجاسات در راه‌ها، عدم تقید مردم به دوری از نجاسات و ناآگاهی آنان از حدود شرعی و نیز مخالف نماز با کفش با آداب و رسوم مردم بهتر آن است که با کفش نماز خوانده نشود اما نمی‌توان با استناد به مسائل مطرح شده، به صورت علی الاطلاق فتوای به عدم جواز داد.
ذبح حیوانات با استعمال مواد بیهوشی
در بخش دیگری از این فتواها، دارالافتا با بیان شروطی، حکم به اباحه استفاده از مواد بیهوشی در ذبح حیوانات داده است.
در این فتوا آمده است: اگر استفاده از مواد بیهوشی قبل از ذبح، کمک به کشتار بهتر حیوان کرده و در زندگانی حیوان به هنگام ذبح تاثیری نداشته باشد (یعنی استعمال مواد بیهوشی منجر به مرگ حیوان نشود) از نظر شرعی جایز است که از مواد بیهوشی استفاده شود.
دارالافتا افزود: در صورتی که استفاده از ماده بیهوشی به گونه‌ای باشد که در فرض عدم ذبح، حیوان به دلیل استعمال ماده بیهوشی تلف می‌شود در این حالت استفاده از مواد بیهوشی برای ذبح حیوان جایز نبوده و گوشت چنین حیوانی نیز قابل أکل نیست زیرا در این فرض مصداق «میته» شده که خداوند فرموده است ﴿حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ﴾.
استفاده از شوک برقی در ذبح طیور
دارالافتا همچنین در فتوایی تصریح کرد که استفاده از شوک برقی برای ذبح طیور زنده مانند مرغ شرعا جایز نیست.
این مرکز دینی در پاسخ به سوالی مبنی بر استفاده از برق 30 ولت در ذبح طیور خاطر نشان کرد: قاعده کلی آن است که اگر به صورت علمی مشخص شود، استفاده از هر شیوه‌ای برای سیطره بر حیوان قبل از کشتار سبب خروج آن حیوان از زندگی عادی خود و پیش رفتنش به سمت مرگ باشد در آن صورت استعمال گوشت این حیوان جایز نیست زیرا مطابق با شروط شرعی ذبح نشده است.
دارالافتا ادامه داد: اما اگر آثار شوک برقی منحصر به کاهش مقاومت حیوان در برابر ذبح و یا کاستن از درد کشتار باشد به گونه‌ای که ذبح اگر ترک شود حیوان به حیات طبیعی خود باز خواهد گشت در این صورت استفاده از شوک برقی برای ذبح حیوان جایز است.
این نهاد دینی با اشاره به ادله و مستندات فقهی حکم مذکور ابراز داشت: در فرض پیشین کشتار حیوان با قواعد ذبح شرعی تعارض ندارد لذا در حلیّت حیوانات ماکول اللحم استفاده از عملیات شوک برقی مادامی که تنها منحصر به کاهش مقاومت طیور باشد جایز است.
جواز تغییر مکان قبور
کمیته فتوای دارالافتا همچنین در به استفتائی، جابه‌جایی برخی قبور به دلیل توسعه مساجد را جایز دانست.
در این استفتا پرسیده شده است: «در روستایی مسجدی است که در قسمت انتهایی مسجد قبری نزدیک به دیوار بیرونی مسجد است آیا می‌توان در صورت توسعه مسجد قبر را جابه‌جا کرد»
دارالافتا در پاسخ به این استفتاء تاکید کرد که چنین امری جایز بوده از نظر شرعی مانعی ندارد.
ابطال وضو در فرض استعمال دخانیات و حکم تاخیر نماز
در فتوایی پر حاشیه دارالافتا استعمال دخانیات را ناقض وضو دانسته و مدعی شد که دخانیات وضو را باطل می‌کنند.
دارالافتا افزود: مستحب است که مسلمان به هنگام نماز دهان خود را از رایحه نامطبوع دخانیات طاهر کند تا برادران دینی‌اش مورد آزار و اذیت قرار نگیرند.
این نهاد دینی در بخش دیگری از این فتوا با اشاره به احکام نماز اظهار داشت: از نظر شرعی دخول وقت نماز شرط اقامه نماز است که با اقامه نماز در وقت مشخص، مکلّف بریء الذمه می‌شود.
دارالافتا ادامه داد: تاخیر در انجام نماز بدون عذر شرعی گناه کبیره است هرچند که نماز مکلف در این صورت صحیح است هرچند به نظر فقهای مالکی ادای نماز در اول وقت مستحب است.
حکم زکات طلای مهریه
کمیته فتوای مجمع پژوهش‌های اسلامی الازهر از دیگر نهادهای پاسخگویی به سوالات شرعی در پاسخ به سوالی پیرامون زکات طلایی که به عنوان مهریه به زنان پرداخت می‌شود اعلام کرد که مطابق با مشهور فقها چنین طلایی زکات ندارد.
مجمع پژوهش‌های اسلامی در این فتوا تاکید کرد: فتوای فقها پیرامون زکات طلای مورد استفاده زنان مختلف است. مطابق با نظر جمهور طلای تزیینی مادامی که به صورت تزیین استفاده شود هیچ زکاتی ندارد.
کمیته فتوای الازهر افزود: مطابق با نظر ابوحنیفه حتی در فرض استعمال طلا به عنوان زینت نیز وجوبا باید زکات آن پرداخت شود که به نظر مجمع پژوهش‌های اسلامی این نظر صحیح‌تر است. در صورت وجود مالک طلا باید زکات را پرداخت کند که مقدار آن 2.5% مبلغ طلا به ازای هر سال است.
تقسیم مشروط ارث در فرض حیات مالک
مجمع پژوهش‌های اسلامی الازهر در فتوایی دیگر تقسیم ارث میان وارثان را در فرض حیات مالک مبنی در صورت تحقق شروط سه‌گانه جایز دانست.
مجمع پژوهش‌های اسلامی در پاسخ به این سوال که «من خانه‌ای داشته و می‌خواهم این منزل را مادامی که در قید حیات هستم به فرزندانم دهم آیا این عمل در فرضی که فرزندان برادرم نیز در این مال سهمی دارند، جایز است؟» تصریح کرد که هبه اموال از سوی پدر به فرزندان پسر یا دختر خود با رعایت شروی جایز است.
مجمع پژوهش‌های اسلامی با اشاره به این شروط افزود: اول آنکه باید به همه فرزندان سهم برابری پرداخت شود لذا بنابر نظر اهل علم تمایز در پرداخت جایز نیست. دوم آنکه هبه در حال حیات منجزّ باشد و الا ماهیت هبه به وصیت تبدیل شده و برای وارث وصیت جایز نیست به ویژه آنکه هبه در فرض بیماری نزدیک به موت نیز به اتفاق فقها صحیح نیست.
این نهاد دینی با اشاره به شرط سوم هبه در فرض حیات بیان داشت: در روایات آمده است که فرار از احکام الهی با تمسک به حیله‌هایی که موجب ابطال حقوق دیگران شود عملی غیر اخلاقی است بنابر این شرط سوم آن است که مالک با این عمل قصد محروم ساختن سایر وراث از سهمشان را نداشته باشد زیرا ترکه حق مفروض آنان است./981/ب952/ر
محمد رایجی