برگزاری مراسم گرامیداشت سالگرد تأسیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از خبرگزاری کتاب، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در مراسم هشتادمین سالگرد تأسیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با تأکید بر جایگاه کتابخانه ملی در جذب پژوهشگران غیرایرانی بر لزوم توجه بیشتر دولت و مجلس تأکید کرد.

مراسم گرامیداشت هشتادمین سالگرد تاسیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران صبح امروز دوشنبه (7 اسفندماه) باحضور اسحاق جهانگیری؛ معاون اول رئیس‌جمهور و علی‌اکبر صالحی؛ رئیس سازمان انرژی هسته‌ای آغاز شد.
 
در این آئین همچنین اشرف بروجردی؛ رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و سیدرضا صالحی امیری؛ رئیس پیشین این سازمان و رئیس کمیته ملی المپیک و  گلوریا پرز سالمرون؛ رئیس فدراسیون کتابداری(ایفلا) حضور یافتند.

از کتابخانه‌های تخت جمشید تا جندی‌شاپور
اشرف بروجردی در این مراسم ضمن خیرمقدم به مهمانان مراسم گرامیداشت هشتادمین سالگرد تاسیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: سرزمین ایران دارای سابقه طولانی و صدالبته درخشان در فرهنگ مکتوب و تجمیع دانش به‌منظور حرکت به سمت کمال است. بی‌اغراق ایران را می‌توان جزء سرزمین‌هایی نام نهاد که از پیشروترین کشورها در عرصه تولید، گردآوری و عرضه دانش بوده است.
 
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادامه داد: در ایران با تاریخی کهن و تمدنی چندهزارساله، کتاب و کتابخانه نیز قدمتی کهن دارد. به‌گواه نویسندگانی چون ابن‌ندیم و ابومشعر بلخی، وجود کتابخانه‌های تخت‌جمشید در عصر هخامنشیان در دوهزار و 500 سال پیش تا کتابخانه جندی‌شاپور که بزرگ‌ترین کتابخانه دنیای باستان به شمار می‌رفته است نشان از جایگاه والای کتاب و کتابخانه در این مرز و بوم دارد. بعد از اسلام نیز ققنوس فرهنگ ایرانی از خاکستر دوسده رکود به پاخاست و در نتیجه خدمات متقابل ایران و اسلام، باردیگر کار کتابخانه‌ها رونق گرفت.
 
بروجردی افزود: کتابخانه ابوالوفای همدانی، بهاءالدوله دیلمی، نوح‌ابن منصور سامانی یا کتابخانه ابن‌عمید در ری و نظایر آن تنها نمونه‌هایی به‌خاطر مانده از صدها کتابخانه در تاریخ ایران اسلامی است. دیرزمانی از تولد کتابخانه‌های ملی در جهان نمی‌‌گذرد. کتابخانه‌هایی که وظیفه پاسداری همه مکتوبات ملت‌ها را برعهده دارند. ویترین فرهنگ آن ملت به‌شمار می‌روند. از این رو کتابخانه‌های ملی حافظ میراث فکری و هویت ملی یک ملتند.
 
این فعال فرهنگی ادامه داد: کتابخانه ملی ایران نیز به‌عنوان باقدمت‌ترین کتابخانه ملی در منطقه جنوب غرب آسیا مفتخر است که از یک‌سو به معماری برآمده از فرهنگ آراسته است و از سوی دیگر در عرصه پژوهش و تدوین استانداردهای بومی خویش ید طولایی دارد.
 
تبدیل کتابخانه ملی به قطب تولید دانش در منطق
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: کتابخانه ملی حافظ حافظه ملت‌هاست. حافظه این مرز و بوم از یک‌سو پا در دل تاریخ و دست‌نوشته‌های تاریخی و نسخ خطی دارد و از سوی دیگر رو به سوی آینده‌ای دیجیتال. میراث و هویت ما ایرانی در برگ برگ نسخ و دست‌نوشته‌های تاریخ مستتر است، و برماست که با گردآوری و صیانت از آن‌ها این میراث هویتی را پاس بداریم و زمینه مطالعه این اوراق زرین را برای پژوهشگران فراهم آوریم. این تلاش برای حفظ میراث مکتوب محور فعالیت‌های سال جاری کتابخانه ملی بوده است و امیدواریم که در سال‌های آتی به سنتی نیکو بدل شود تا وظیفه ملی این نهاد بیش از پیش جامه عمل بپوشاند.
 
بروجردی تاکید کرد: حافظه ملی در حال تحول است و از فرم کاغذی به محمل‌های نوین در حال تغییر. امروز پس از 8 دهه تلاش و کوشش درصد هستیم تا با به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعات به سمت حفظ حافظه ملی دیجیتال ایرانیان گام برداریم. علاوه بر این نیاز است تا با تصویربرداری دیجیتال این مکتوبات و مستندات هم به حفاظت از آن‌ها کمک کنیم.
 
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: کتابخانه ملی با نگاه به افق چشم‌انداز 20 ساله‌کشور در تبدیل شدن به قطب تولید دانش در منطقه، چشم‌انداز کلان خود را تبدیل‌شدن به هاب دانش یا قطب ساماندهی شبکه اطلاعات و دانش در کشور قرار داده است. بنابراین باید تعاملات خود را برای تحقق این هدف با نهادهای دانشگاهی و پژوهشگران تقویت کنیم. برای این مهم باید ذخیره مخازن خویش را که امروز بالغ بر 9 میلیون منبع است توسعه دهیم. کتابخانه ملی باید در مرجعیت منابع کتابخانه‌ای چنان عمل کند که هر پژوهشگر در هر جای دنیا بخواهد درباره ایران، زبان فارسی، دین اسلام و به‌ویژه مذهب تشیع تحقیق کند کتابخانه ملی ایران نخستین انتخاب باشد.
 
کتابخانه ملی؛ موتور توسعه و پیشرفت کشور
بروجردی با تاکید بر ظرفیت کتابخانه ملی در حوزه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی افزود: حوزه‌های تخصصی ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی از ظرفیت قابل‌توجهی برای جذب محققان غیرایرانی دارد. اما نگاه به دسترسی اطلاعات باید فارغ از هرگونه حساسیت سیاسی باشد. کتابخانه ملی در سالی که گذشت تلاش وافری داشت تا به‌عنوان بازوی دیپلماسی فرهنگی دولت تعاملات فرهنگی ویژه‌ای را از دریچه کتاب و کتابخانه با سایر ملت‌ها ایجاد کند و بیش از پیش ویترین فرهنگی کشورمان را به جهانیان عرضه کند. در خلال این تعاملات کشور بتواند میراث ایرانیان را جمع‌آوری و از سوی دیگر دستاوردهای علمی و پژوهشی خویش را به اشتراک بگذارد.
 
بروجردی ادامه داد: کتابخانه ملی آیینه هویت ملت ایران است و اغراق نیست اگر بگوییم می‌تواند به عنوان موتور توسعه و پیشرفت کشور از سوی دولت و مجلس حمایت شود. تخصیص بودجه مناسب به‌منظور تکمیل منابع و اجرای طرح‌های توسعه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این سازمان مستلزم توجه وافر دولت و مجلس است. هرچند که در طی سال‌های گذشته این حمایت وجود داشته اما انتظار می‌رود که درآینده با عنایت به اهمیت یافتن دوچندان نقش علم و اطلاعات در جامعه و تعداد روزافزون تحصیل‌کرده‌ها این توجه افزایش پیدا کند.
 
بروجردی تاکید کرد: شکل‌گیری و بقای کتابخانه ملی ایران مدیون آینده‌نگری و فرهنگ‌دوستی کسانی است که این میراث فکری و فرهنگی را علی‌رغم افت‌وخیزهای سیاسی برای آیندگان حفظ کرده‌اند.

رئیس فدراسیون کتابداری(ایفلا): من یک کتابدارم
در بخش دیگری از این مراسم؛‌ گلوریا پرز سالمرون، رئیس فدراسیون کتابداری(ایفلا) به ایراد سخن پرداخت. وی در ابتدای سخنانش عنوان کرد: شخصیت‌ها و بزرگان حاضر در این مجلس؛ با رعایت تمامی موازین. ابتدا مایلم به‌خاطر دعوت محبت‌آمیز سرکار خانم اشرف بروجردی از فدراسیون جهانی سازمان‌ها و مؤسسات کتابخانه‌ای (ایفلا) به‌منظور شرکت در جشن هشتادمین سالگرد تأسیس کتابخانه ملی ایران تشکر و تقدیر کنم. از شرکت در این افتتاحیه به‌عنوان رئیس ایفلا و به خاطر دیدار از کشور زیبای شما بی‌نهایت خرسندم.

سالمرون ادامه داد: سال گذشته؛ در جریان نشست جهانی کتابخانه و اطلاعات ایفلا در شهر «وروتسلاو» در لهستان؛ فرصتی پدید آمد تا نطق خود را که مورد قبول افتاده بود را در اختتامیه اجلاس در سالن باشکوه «سنتنیال» ایراد کنم و به اختصار بیانیه‌ام را به‌عنوان رئیس ایفلا در سال‌های 2017 تا 2019 ارائه کنم.

رئیس فدراسیون کتابداری(ایفلا) گفت: بگذارید خودم را معرفی کنم؛ من کتابدارم. تمامی مدت تکوین عمر کاریم در زمینه کتابخانه و کار با انواع کتابخانه‌ها در وضعیت‌های متفاوت سپری شده است؛ تا این که در سال 2010 ریاست کتابخانه ملی اسپانیا را برعهده گرفتم. همان طور که اشاره شد؛ وظایف مختلفی را پیرامون فعالیت در سازمان‌های کتابخانه‌ای برعهده داشته‌ام. ابتدا خدمت در سازمان حرفه‌ای کتابخانه کاتالونیا؛ بعد از آن رئیس «فسابید» (یعنی انجمن‌های کتابداری اسپانیا)؛ در کنار آن، همکاری با اروپا در «ابلیدا» (یعنی دفتر اروپایی انجمن‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی و مستندسازی) همین‌طور کار در سطح بین‌المللی در ایفلا در سال‌های متمادی گذشته نیز فرصتی را در اختیار داشته‌ام تا با کتابداران و مقامات از تمامی مناطق جهان در ارتباط باشم.

وی افزود: از پیش زمینه صحبت می‌کنم تا خاطرنشان کنم موهبتی که از رهگذر این موقعیت‌های برجسته و همکاری سازمان در اختیارم قرار گرفته؛ این فرصت را به من بخشیده است تا دیدگاه عمیقی در زمینه کتاخبانه بدست آورم و همچنین مرا تشویق کرده تا برای ایجاد تحول در ایفلا در قالب رهیافتی نوین برای تقویت کتابخانه‌ها تلاش کنم.

سالمرون خاطر نشان کرد: سال گذشته ایفلا گفتمانی جهانی را به رهبری دبیرکل این سازمان «جرالد لیتنر» آغاز کرد. از این گفتمان جهان یانتظار می‌رود که رؤیای جهانی کتابخانه‌ها را در زمینه آینده آن‌ها و این که چگونه اتحادیه‌ای از کتابخانه‌ها قادر به رفع چالش‌های جهانی‌سازی هستند، کمک کند. چالش‌هایی مثل این که امروزه در جامعه اطلاعات جهانی ما چه می‌گذرد و برای رفع این چالش‌ها چه باید کرد؛ تا تمامی کتابخانه‌ها، شرکا و دست‌اندرکاران این حرفه به میدان بیایند. بحث «رویای جهانی» آوریل سال گذشته میلادی 2017 در شهر آتن شروع شد زمانی که کارگزاران واحدهای حرفه‌ای ایفلا کارگاهی (آموزشی) را آغاز کردند و شش کارگاه منطقه‌ای دیگر را نیز در ادامه پی گرفتند. از ایران هم برای شرکت در این کارگاه و چندین کارگاه ملی دیگر و همچنین در فرایند رأی‌گیری آنلاین دعوت شده بود. ایفلا به‌دنبال این بود نظر تمامی کتابداران و دوستداران کتابخانه و کتابداری را در تمامی مناطق و کشورهای جهان در مورد این موضوع بشنود: «ما با هم آینده را می‌سازیم.»

«نقشه راه کتابداری در جهان» کلید می‌خورد
وی گفت: نتایج این گفتمان جهانی یعنی گزارش رویای جهانی؛ ماه آینده در ماه مارس در نشست رئیس ایفلا در بارلسون مطرح می‌شود؛ یعنی قبل از شروع مرحله دوم این فرایند چشمگیر، برنامه‌ریزی برای الگوی راهبردی جهانی این نقشه‌های راه برای رفع چالش‌های بین‌المللی شروع می‌شود.

رئیس فدراسیون کتابداری(ایفلا) افزود: ما دوباره به مناطق مختلف خواهیم رفت و با همکاری انجمن‌های کتابخانه‌های ملی و کتابخانه‌های ملی، نیازهای محلی را برای تقویت سیستم‌های کتابخانه آن‌ها مشخص می‌کنیم. در این رویکرد؛ ایفلا طرح مهم و جالب توجه دیگری را زیر‌عنوان «نقشه راه کتابداری در جهان» کلید می‌زند: جمع‌آوری داده‌ها از کتابخانه‌های ملی؛ معیارهای علمکرد؛ گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای در سطح ملی از تمامی انواع کتابخانه‌های مناطق مختلف جهان. شما می‌توانید اطلاعات مربوط به کتابخانه‌های ایران را (نیز) پیدا کنید. از شما به خاطر فراهم کردن این اطلاعاتِ ارزشمند که از طریق تارنمای ایفلا به اشتراک‌ گذاشته‌اید تشکر می‌کنم. ما باز هم از شما آمارهای بیشتری درخواست می‌کنیم که نمایشگر فعالیت کتابخانه شما در سطح جهانی است. یک سازمان جهانی ملزم به نمایش جدی نمودارها و حقایقی است که نشان می‌دهند چند کتابخانه در آن منطقه وجود دارد و فعالیت‌ آن‌ها به چه شکلی است.

سالمرون درباره دسترسی به اطلاعات تاکید کرد: همان طور که در بیانیه ریاست خود گفتم، من واقعا معتقدم که دسترسی جهانی به اطلاعات، مسئله آزادی برای هر یک از ابنای بشر است و این که کتابخانه‌ها دروازه‌ای برای نیل به دموکراسی از طیق اطلاعات برای همه می‌باشند. بنابراین ما کتابداران به جد مسئولیم تا از تمامی مهارت‌ها و تلاش‌هایمان برای صیانت و توسعه این دروازه‌ها به نفع جوامع خود استفاده کنیم. همان‌طور که آنتونیو ماچادو، شاعر اسپانیایی می‌نویسد: (ای مسافر هیچ راهی وجود ندارد. جاده با راه‌رفتن تو ساخته می‌شود). ما به‌عنوان کتابدار می‌توانیم در سازماندهی، نگهداری و انتشار اطلاعات نقش برجسته‌ای ایفا کنیم، اما حل مسائل جهانی به همراه یکدیگر کلید موفقیت مأموریت و آرمان ما است. به‌عنوان متخصصان اطلاعات و کتابداری باید به این نکته باور داشته باشیم و آن را سرلوحه کار خود قرار دهیم: ما مسئولیت دسترسی به تمامی جنبه‌های دانش را برعهده داریم و برای جوامعی که متعهد به این اصل هستند، باید مسئله دسترسی به اطلاعات را به واقعیت بدل کنیم. نقش ما بسیار بیشتر از اداره روزمره کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی است؛ چیزی بیش از تصویب و توافق بر سر استانداردها و دستورالعمل‌های کار کتابخانه‌ای است، وظیفه اصلی ما این است که چرخ‌دنده موتور تحولی واقعی و ملموس و همین‌طور توسعه در جوامع‌مان باشیم. دستور کار سازمان ملل متحد 2030 فرصتی است تا کار کتابخانه را با نیازهای جامعه و اهداف جهانی هماهنگ سازیم.

وی ادامه داد: سال گذشته ایفلا با توجه به دستورکار 2030 سازمان ملل به‌مثابه فرصتی برای کمک به مردم برای نیل به اهداف توسعه پایدار از طریق فعالیت کتابخانه، برنامه بی‌نظیری را به اجرا گذاشت: این «برنامه حمایت جهانی» به کتابداری توان تولید و پیشبرد چارچوب سیاستی مطلوبی را برای ارائه خدمات ارزشمند به جامعه می‌دهد؛ این برنامه دستور کارهای اقدام در سطح ملی و منطقه‌ای را ایجاد و اجرا می‌کند و مهارت‌های حمایتی را تقویت می‌کند. همین‌طور مشارکت سازمان‌های کتابخانه‌ای و کتابخانه‌های عمومی را در این کار حمایتی در سطوح ملی و منطقه‌ای افزایش می‌دهد تا امکان دسترسی مطمئن به اطلاعات از طریق خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌ها فراهم شود. بنابراین ما سرگرم همکاری با دولت‌ها و مؤسسات کتابخانه‌ای در توسعه برنامه‌های ملی هستیم و ابتکارهایی را مطرح می‌کنیم که مانند «دستور کار 2030 سازمان ملل متحد»، «ایجاد تحول در جهان‌مان» را تسهیل کند.

دسترسی موثر و دموکراتیک به اطلاعات برای همه
رئیس فدراسیون کتابداری(ایفلا) در تشریح برنامه‌های خود در سال‌های اتی گفت: برنامه من به‌عنوان رئیس ایفلا در سال 2019 ـ 2017 با رویکرد جدید این سازمان دایر بر مشارکت و شمول همه سازمان‌ها هماهنگ بوده و درصدد ایجاد پایداری و ثبات در این برنامه است. کار من بر تغییر ذهنیت‌ها برای مشارکت فعال اجتماعی متمرکز است چرا که رهبران، حامی مسائل مهمی نظیر سواد اطلاعاتی، تحولات دیجیتال، نوگروی، نگهداری منابع دیجیتال و اصلاح در قانون حق نشر یا کپی‌رایت هستند. اما خوشحال می‌شوم اگر اطلاعات شما را در زمینه نیازهای اعضای ایفلا در پایان سال بدانم. بار دیگر از دبیرکل (ایفلا) به خاطر ابتکارش در راه‌اندازی نخستین پژوهش پیمایشی ایفلا پیرامون آینده، به‌عنوان کادوی جشن نودسالگی ایفلا، تشکر می‌کنم و آن را تقدیم کتابخانه‌ها می‌کنم. ما نیازمند ایجاد همکاری مؤثر در بین شبکه‌های کتابخانه‌ای هستیم تا در سال‌های آتی فعالیت‌های عظیم خویش را با یکدیگر هماهنگ کنیم. اساساً به‌دو دلیل این کار لازم است: برای پاسخگویی به کاربران‌مان؛ چرا که ما در فضای دیجیتال مشترکی کار می‌کنیم و دوم برای نیل به هدف‌مان جهت ایجاد فضای کتابخانه‌ای واحد.

وی افزود: من معتقدم ضروری است که کتابداران کتابخانه‌های مختلف یکدیگر را درک کنند و با یکدیگر کار کنند. اگر در سطح محلی و ملی چنین همکاری‌ای به وقوع نپیوندد، انجام فعالیت‌ منطقه‌ای و جهانی برای تقویت فضای واحد کتابخانه موفق نخواهد شد. این نکته حائز اهمیت است که تمام کتابخانه‌ها رؤیا و ساختار مشترکی برای انجام مسئولیت‌هایشان داشته باشند تا به نتایج مؤثر جهانی نایل آیند؛ البته همزمان باید در سطح محلی و منطقه‌ای نیز هماهنگی‌هایی به‌عمل آید. ماحاصل این تعهد خود را به واسطه سخت‌کوشی درو خواهیم کرد و بهتر از هر کسی می‌دانیم که کتابخانه موتور ایجاد تحول‌‌اند.

سالمرون در پایان سخنانش اظهار کرد: من به رؤیا، توانایی، تعهد و مشارکت‌مان اعتقاد دارم. کتابخانه‌ها موتور تغییرند و ما کتابداران چرخ‌دنده‌هایی هستیم که این تغییر را به پیش می‌بریم و حاصل این کار دسترسی موثر و دموکراتیک به اطلاعات برای همگی مردم در همه جوامع خواهد بود. من در این روز بزرگ و فرخنده و کتابخانه ملی ایران تبریک و تهنیت می‌‌گویم.

یکی دیگر از برنامه‌ها در این مراسم بارگذاری سامانه الکترونیکی فهرست نسخ خطی فارسی در جهان؛ سامانه الکترونیکی فهرست نسخ خطی فارسی در جهان، بر پایه شبکه (Net) بارگذاری بود. این سامانه در سه فاز طراحی شده است. فاز نخست، شامل تجمیع و ارائه همه کتاب‌های فارسی کشور، فاز دوم به کتاب‌های فارسی سراسر جهان اختصاص دارد و فاز سوم ویژه تعلیمات فارسی زبانان است.

همچنین از مجموعه نسخ محدث قمی نیز در بخش دیگری از این آیین رونمایی شد. این مجموعه نسخ از سوی فرزندان محدث قمی در اختیار کتابخانه ملی ایران قرار گرفته است.

در ادامه جشن هشتاد سالگی تأسیس کتابخانه ملی ایران، تمبر یادبود تأسیس این مرکز نیز به دست اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری باطل شد./925/د 103/ش