واکاوی تاریخ اسلام و تشیع در مصر در یک اثر

به گزارش خبرنگار  خبرگزاری رسا، انتشارات بوستان کتاب، کتاب «تاریخ تشیع در مصر» را به قلم محمد هادی فلاح‌زاده منتشر کرده است.

مصر کشوری با پیشینه و تمدن کهن و تاریخ شش هزار ساله است و مطالعه تاریخ تحولات سیاسی و فرهنگی این کشور نشان دهنده این حقیقت است که علاقه به اهل بیت خاندان عصمت و طهارت(ع) در این کشور ریشه‌ای عمیق و دیرینه دارد؛ از این رو در معرفی پشت جلد این کتاب چنین آمده است:

 تأسیس دولت فاطمیان و نفوذ آن در این کشور، پایداری، تمایل اکثریت جامعه مسلمان مصر به خاندان رسول الله از نشانه‌های بارز علایقی است که همچنان پابرجاست.

 اهمیت و شکوفایی محققانه و بی‌طرفانه وضعیت گرایش به اهل بیت(ع) و موقعیتی امروزی تشیع در مصر و تشدید فعالیت‌های ضد شیعی برخی جریان‌ها در این کشور سبب پژوهش و بررسی توصیفی و تحلیلی‌ای در این عرصه بوده است که نتایج آن در این کتاب انعکاس یافته است.

مؤلف بعد از مقدمه این کتاب را در 9 فصل با عنوان‌های : مصر دیروز و امروز، تشیع در مصر از حضور اسلام تا ظهور فاطمیان، دولت فاطمیان در شمال آفریقا، ایوبیان، بازگشت تشیع به مصر، مراقد اهل بیت در مصر، مرقدهای شیعیان در مصر، تشیع مصر در عصر حاضر و وضعیت تشیع در مصر کنونی سامان داده است.

نگارنده در فصل اول به بررسی تاریخ مصر قبل از میلاد و در دوران معاصر و همچنین احزاب و جریان‌های غیر اسلام‌گرا و وضعیت اجتماعی نهادهای زیرنظر عالی الازهر پرداخته است.

 همچنین، نویسنده در فصل دوم به واکاوی تاریخ تشیع از  حضور اسلام تا ظهور فاطمیان پرداخته و از این رو در این فصل عنوان‌های مفهوم‌شناسی شیعه و تشیع، کاربرد واژگانی شیعه و تشیع، کاربرد تاریخ واژه تشیع، فتح مصر به دست مسلمان؛ اوضاع مصر در دوران عثمان، مصر در دوره امام علی(ع)، شیعیان مصر در دوران امویان و تشیع در دوران عباسیان بررسی شده است.

 وی در فصل سوم هم به شکل‌گیری دولت فاطمیان در شمال آفریقا و رهبران اشاره کرده و در فصل چهارم هم به پیدایش ایوبیان و کاهش فعالیت شیعیان مصر پرداخته است.

مؤلف در فصل پنجم نگاهی بر فعالیت‌های سید جمال‌الدین اسدآبادی در مصر و بنای دارالتقریب و در فصل ششم به جایگاه اهل بیت در مصر و زیارتگاه‌های موجود در این کشور همچون رأس الحسین(ع)، حرم حضرت زینب(س)، مقبره سیده نفیسه، مقبره زید بن علی و نمادهایی از ابراز محبت مسلمانان مصر به اهل بیت(ع) پرداخته است.

همچنین وی در فصل هفتم مرقدهای شیعیان در مصر همانند: مقبره مالک اشتر، مقبره محمد بن ابوبکر مقبره قاضی نعمان، مقبره مسبحی تاریخ نگار و مقبره طایع بن زیرک را معرفی کرده است.

در فصل هشتم هم به بررسی تشیع در عصر حاضر پرداخته شده است و در این فصل مطالبی همچون: وضعیت تشیع در مصر در قبل از انقلاب، بازگشت اسماعیلیان به مصر، مناطق شیعه نشین، وضعیت تشیع در مصر، بعد از انقلاب اسلامی ایران، علل تشدید فعالیت‌های ضد شیعی در مصر، مصر و انتشار ضد شیعی و سطح روابط وضعیت رابطه با ایران به چشم می‌خورد.

نگارنده در فصل آخر نیز  وضیعت تشیع در مصر کنونی را واکاوی کرده و از این رو در این فصل عنوان‌های: معرفی رهبران شیعه، نهادهای شیعی در مصر، شیعیان مصر و انقلاب اسلامی و شیعه بعد از انقلاب مصر بررسی شده است.

 بخش‌هایی از کتاب:

 تاریخ مصر بنا به دلایلی مانند رویدادهای تاریخ سازی چون تمدن بزرگ پیش از اسلام، حضور اسلام در مصر، گسترش ایلام از مصر به سرتاسر آفریقا و خلافت فاطمیان پس از اسلام این کشور را به مهد جریان‌های نظری و علمی در تاریخ تبدل کرده است؛ از این رو نویسنده در مقدمه فصل دوم درباره تاریخ تشیع در مصر چنین آورده است:

تاریخ مصر بعد از اسلام، با ورود اسلام به این کشور و صدور آن از دروازه مصر به سرتاسر آفریقا آغاز می‌شود و این موقعیت همزمان با ورود و حضور شیعه در مصر می‌باشد، زیرا که با روی کار آمدن سلسله‌های اموی عباسی و تحت تعقیب قرارگرفتن اهل بیت و شیعیان آنان در حجاز و عراق، بسیاری از بزرگان سادات در جست‌وجوی پناهگاه به مصر که دور از دسترس حاکمیت مرکزی بغداد بود، مهاجرت کردند و جایگاه اهل بیت در مصر از همان سده آغازین اسلام استوار شد.

روی کار آمدن دولت‌ها شیعی در مصر، به ویژه فاطمیان، باعث ژرف‌تر شدن جایگاه تشیع در این کشور شد؛ اما اشتباهات و بی‌توجهی‌های فاطمیان و سپس روی کار آمدن ایوبیان در مصر و شمال آفریقا باعث تضعیف میراث شیعی این سرزمین و تعقیب و کشتار شیعیان گردید. از آن هنگام تا کنون، شیعیان مصر در تقیه بوده‌اند یا زیر پرده اندیشه‌های صوفیانه زیسته‌اند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران جماعت اخوان المسلمین و جریان‌های حاکم بر مصر یعنی ناصریسم؛ سوسیالیسم و ناسیونالیسم عربی با جنبش اسلامی ایران در تعامل بودند؛ از این رو مؤلف در فصل نهم شیعیان مصر و انقلاب اسلامی چنین نوشته است:

 همزمان با این رویکرد، گروه های سلفی وهابی به تبلیغات ضد تشیع دامن زدند و آن را گسترش دادند. آنها با این اتهام که شیعیان به سلف احترام نمی‌گذارد و الگو بودن گذشتگان را نمی‌پذیرند به طور مستقیم گروه‌های شیعی و دولت را تحت فشار قرار دادند که مانع از فعالیت‌های شیعیان شود.

مصر که در این زمان با رژیم صهیونیستی ارتباط قرار کرده بود و از طرف کشورهای اسلامی و عربی در انزوا قرار داشت، با بزرگ جلوه دادن خطر انقلاب ایران برای کشورهای منطقه کوشید ائتلافی با این کشور علیه ایران ایجاد کند تا افزون بر بهبود کشورهای اسلام به زعم خود، مانع از گسترش امواج انقلاب اسلامی در مصر و کشوهای سنی مذهب گردد.

 این اقدام و ممانعت و فشارهای دولتی و غیر دولتی وارد شده بر شیعیان مصر باعث گردید این گروه‌ها بر خلاف میل باطنی خود؛ ارتباط با ایران و شیعیان ایران را نفی و در مواردی علیه ایران موضع‌گیری کنند.

دوام این وضعیت، ممانعت از ارتباط شیعیان ایران و مصر قطع تمامی روابط فرهنگی، سیاسی و دیپلماتیک و گسترش سلفی‌گری در جامعه مصر شیعیان مصر را به انزوا کشیده و باعث شد این جمعیت‌ها یا دست از فعالیت‌های آرمان‌خواه بردارند یا منتظر زمان مناسب برای فعالیت باقی بمانند.

انتشارات بوستان کتاب، کتاب «تاریخ تشیع در مصر» را با شمارگان ۸۰۰ نسخه، در ۲۶۴ صفحه و به قیمت ۱۹۰۰۰ تومان منتشر کرده است./۹۹۸/ن ۶۰۱/ش