منت به سر نشر دنیا می‌گذاریم!/ از ما روایت ایرانی می‌خواهند
به گزارش خبرگزاری رسا، قسمت دوم برنامۀ زندۀ تلویزیونی «شب روایت» کاری از شبکۀ چهار سیما با اجرای مسعود دیانی در بخش‌هایی ازجمله تحلیلی بر حضور نشر ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت و ضرورت بازنگری روایت‌های موجود از تاریخ ادبیات ایران، سه‌شنبه شب به روی آنتن رفت.
در بخشی از این برنامه، مجید جعفری اقدم، مدیر آژانس ادبی و ترجمۀ پل، در پاسخ به سؤالات مهدی صالحی، کارشناس کتاب، دربارۀ نمایشگاه فرانکفورت توضیح داد: باید قواعد بازی در نشر بین‌الملل را بلد باشیم وحضورمان در بازار نشر جهانی را مبتنی بر مبادلۀ «حق نشر یعنی حق تألیف و رایت»، «چاپ مشترک» و «تولید اثر مشترک» با دنیا بگذاریم.
وی افزود: نشر ما باید ببیند چه محتوای خاص قابل عرضه‌ای در بازار کتاب جهانی دارد تا بتواند حرفی برای گفتن داشته باشد. درست است که ما شاید در علم و تکنولوژی واردکننده باشیم، اما در حوزۀ علوم انسانی مثل مطالعات اسلامی و حتی ادبیات داستانی کودک و نوجوان و نیز تصویرگری می‌توانیم عرض اندام کنیم.
این فعال حوزۀ نشر با بیان اینکه تجربۀ ۲۵ساله‌اش در نشر بین‌الملل حکایت از مدعی‌بودن نشر ایران در حوزۀ ارائۀ محتوا دارد گفت: ما برای مخاطبان دیگر کشورها در بخش محتوا حرف جدی داریم و این ادعا شعار هم نیست؛ ولی چون حرفه‌ای عمل نکرده‌ایم، در محتوا مظلوم و از اقتصاد نشر جهانی هم بی‌بهره مانده‌ایم.
اطلاعات نادرست به مسئولان می‌دهند
جعفری اقدم بر مخاطب‌پسندی داستان‌های بومی تأکید کرد و توضیح داد: وقتی با فعالان نشر خارجی حرف می‌زنیم، از ما داستان ایرانی می‌خواهند، نه قصه‌ای که اروپایی است یا تقلیدی از آنان. به دنبال این هستند که از ادبیات تازۀ بومی کشوری مثل ایران در تقویت دیپلماسی فرهنگی و حتی بازار اقتصادی‌شان استفاده کنند. دقیقاً این ادبیات جنگ، انقلاب و سابقۀ مبارزات استکباری ماست که همان جنس قصه‌های بومی ایرانی را دارد.
وی افزود: اولین بار در سال ۲۰۰۴ به معرفی کتب ادبیات دفاع مقدس در نمایشگاه کتاب فرانکفورت پرداختیم و تازه آنجا بود که فهمیدیم دنیا دنبال این‌جور کتاب‌هاست.
مدیر آژانس ادبی و ترجمۀ پل تأکید کرد: نمایشگاه فرانکفورت بیش از هر چیز فرصتی برای مبادلۀ رایت و حق نشر است، نه فروش فیزیکی کتاب. همچنان‌که بیشتر، مسئولان رایت ناشران می‌آیند و مدیران آژانس‌های ادبی، نه صاحبان نشر. هرچند متأسفانه آماری که از عملکرد ناشران ما در نمایشگاه فرانفکورت درمی‌آید، بیشتر شعاری است و حاصل اطلاعات غلط است که به مسئولان می‌دهند و هیچ وقت راستی‌آزمایی نمی‌شود.
ما منت به سر نشر دنیا می‌گذاریم
وی با انتقاد از ادعای برخی که کتاب دفاع مقدسی را دارای مصرف داخلی و مساوی با ادبیاتی با وجه خشونت می‌دانند، گفت: با افتخار باید ادبیات جنگمان را مطرح کنیم؛ همچنان‌که جنگ یکی از ژانرهای پرفروش دنیاست. دیگران هم می‌دانند که ما در مقابل امپریالیسم ایستاده‌ایم. خارجی‌ها در کتاب‌های پایداری ما به دنبال مفاهیم ضداستکباری می‌گردند. ما منت به سر نشر دنیا می‌گذاریم که این روحیه از ادبیات را به دنیا ارائه می‌دهیم.
جعفری اقدم به مواردی از داستان‌های مختص ادبیات ایرانی اشاره کرد و گفت:روایت‌هایی که دربارۀ اربعین است یا بیان لایه‌های اجتماعی در قالب روایت، روایت‌های زنان و زندگی قشر روحانیت کشور که شکل داستان‌وار دارند و … می‌توانند محتوای زیادی را تولید کنند و در اختیار مخاطب دیگر کشورها قرار دهند.
وی با اعلام اینکه منتقد نحوۀ حضور نشر ایران در بازارهای بین‌المللی کتاب است افزود: اینکه فقط غرفه‌ای را بگیریم، کارمندی از وزارت ارشاد را درون غرفه بگذاریم و کتبی را هم به هر شکل ببریم و صرفاً نمایش دهیم، بدون اینکه کارشناسی حرفه‌ای در آنجا باشد و نیاز سنجی شده باشد، نتیجه‌ای دارد؟
هم در بخش دولتی و هم خصوصی بازار نشر گنه‌کاریم
این فعال حوزۀ نشر ادامه داد: در این چند سال گذشته نحوۀ حضور ما در نمایشگاه فرانکفورت بهتر شده؛ اما برخلاف تأکید بر رایت و غیره، بیشتر دنبال مأموریت و نهایتاً فروش کتاب بوده‌ایم. الان خوشبختانه نحوۀ حضور نشر ایران در آنجا از ظاهر بهتری برخوردار است؛ اما هنوز در حوزۀ اجرا و نرم‌افزاری باید تکانی بخورد.
جعفری اقدم این‌گونه عنوان کرد: در بخش بین‌الملل نشر، برخی وظایف بر عهدۀ دولت است. دولت کشوری که نشر ضعیفی دارد و مبتنی بر حمایت دولتی است، هم باید فضا را فراهم و حضور ناشران را در عرصۀ خارجی تسهیل کند و به البته بخش خصوصی آموزش دهد. ما هم در بخش دولتی و هم خصوصی بازار نشر گنه‌کاریم.
در ادامۀ برنامۀ زندۀ تلویزیونی «شب روایت» و در بخش گفت‌وگو که به نقد و تحلیل تاریخ ادبیات ایران اختصاص داشت، دکتر مسلم نادعلی‌زاده، مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اهل‌بیت(ع) در مورد تاریخ ادبیات‌نویسی به گفت‌وگو با مجری برنامه نشست.
نادعلی‌زاده اعتقاد داشت: سابقۀ تاریخ ادبیات به یک قرن اخیر برمی‌گردد؛ اما سابقۀ تذکرهنویسی در مورد ادبیات ما مربوط به چندین سده است که البته گاه به‌خاطر تسویه‌حساب، رقابت شاعران، گرفتن هدیه از پادشاهان، مسائل شخصی و… نوشته می‌شدند تا اینکه کم‌کم مبانی نقادی وارد آن شد.
برداشت نگارندگان تاریخ ادبیات ایران، عجیب و غریب است
به گفتۀ این نویسنده، نخستین کتاب تاریخ ادبیاتی که از آن می‌توان به عنوان یک مجموعۀ کامل ولو مختصر یاد کرد، به تاریخ ادبیات هرمان اته برمی‌گردد که بعد از او از سنت علمی جدید پیروی می‌کنند تا نمونه‌های آن را توسط ذبیح‌الله صفا در چند جلد دیده‌ایم.
وی با این توضیح که ادوارد براون جزو اولین‌ها در تاریخ ادبیات کشور ماست، گفت: خواستگاه فکری نویسندگان قطعاً در تحقیقات علمیشان تأثیرگذار است. چنان‌که ادوارد براون بسیاری از نشست و برخاست‌های خود را به ادبیات بابیه اختصاص داده که ما را هم به آثارش مشکوک می‌کند. او ادبیات ایران را تقسیم‌بندی خاصی کرده تا آنجا که مواضع عجیب و غریبی مثلاً درمورد شیعیان و اهل تسنّن دارد و تحلیل‌های غلطی را دنبال می‌کند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه به دیگر تاریخ‌نگاران ادبیات اشاره کرد و افزود:جانریپکا، نگارندۀ یهودی اهل چک نیز ادبیات ما را در قالب مارکیستی تفسیر می‌کند که او هم برداشت‌های غلط و عجیبی دارد؛ مثلاً سعدی را ماکیاولیست می‌داند یا ابن‌یمین را بی‌دلیل متهم به سرقت ادبی می‌کند و قابوس‌نامه را ریاکارانه می‌داند و… .
نادعلی‌زاده نیز معتقد است که متأسفانه این نوع تفسیرهای غلط در قضاوت‌ها و دانشنامه‌های بین‌المللی بعدی وارد شده است؛ هرچند گاه تمرکز دیگران بر ادبیات ایران، بیشتر مختص ادبیات منظوم بوده وتوجهشان به آثار نثر، کوتاه و مختصر است.
اینجا جای برخورد کاریکاتوری نیست
وی همچنین تأکید کرد: عمدۀ کسانی که تاریخ ادبیات ما را نوشته‌اند، دغدغۀ مذهبی نداشته‌اند و گرایش‌های خودشان را تأثیر داده‌اند. به بسیاری از انواع ادبی ایرانی توجه نمی‌کنند. خبری از نوحه‌سرایی در این تاریخ‌نگاری نیست. ادبیات مذهبی در تاریخ ادبیات نادیده گرفته شده. پس وقتی استادان و دانشجویان ما به این منابع رجوع می‌کنند، نگرش آنان نیز متأسفانه تغییر می‌یابد.
نادعلی‌زاده این‌طور نتیجه گرفت: چهل سال از انقلاب گذشته است و ما همچنان خلأهایی را در مورد تاریخ ادبیات می‌بینیم. لازم است که امروز به صورت جامع تاریخ ادبیات را بدون جانب‌داری بازنویسی کنیم. برخورد کاریکاتوری با تاریخ ادبیات درست نیست. برخورد ما گاه نه علمی است و نه محقّقانه؛ درحالی‌که ما به تاریخی نیاز داریم که از آن در مجامع دیگر دفاع کنیم./۹۹۸/د ۱۰۳/ش
