نظام آموزشی پاکستان؛ از سلطه استعمار تا ساختار استقلال

به گزارش خبرگزاری رسا، در سال 1974 میلادی مقارن با تقسیم شبه قاره هند به دو کشور هند و پاکستان، سهم ناچیزی از مؤسسات تحقیقاتی من جمله دانشگاهها نصیب کشورپاکستان گردید اما دولت وقت که دریافته بود در هر کشور نوپا ایجاد زیربناهای محکم برای بنای استوار و وسیع تحقیقات، کلیدی است که درهای بسته را به روی صنعتی شدن، تولید و توسعه اجتماعی ـ اقتصادی می گشاید، نیاز شدید به تأسیس مؤسسات، سازمانها و شوراهای تحقیقاتی را از همان ابتدا احساس نمود.

دولتهای بعد نیز کوششهای فراوانی به منظور ارتقاء آموزش در علوم،توسعه تحقیقات علمی و تکنولوژیکی (S&T) و ایجاد تحول درصنعت کشورنمودند. در نتیجه شبکه وسیعی با حدود 400 مؤسسه علمی و فنی در هر دو بخش دولتی و خصوصی در بسیاری از رشته های علمی نظیر آموزش، مواد غذایی، کشاورزی، انرژی، منابع آب، صنعت، معادن، ژئوفیزیک، جنگلداری، ماهیگیری، الکترونیک، تکنولوژی مدرن، سیلیکون، علوم هسته‌ای، پزشکی و غیره تأسیس گردید.

در ابتدا، تنها یک مؤسسه آموزش عالی در کشور وجود داشت (دانشگاه پنجاب) این در حالی است که در حال حاضر 22 دانشگاه و 7 دانشگاه ماهیتا (فنی و حرفه ای) در پاکستان فعالیت دارد. علاوه بر این، در زمان تقسیم شبه قاره، تنها تعداد اندکی کتابخانه از آن پاکستان گردید، اما در حال حاضر بیش از 3000 مؤسسه کتابداری جدای از کتابخانه های عمومی و آموزشگاهی در پاکستان وجود دارد.

تأسیس PANSDOC

نخستین گام در حوزه اطلاع رسانی پاکستان، در سال 1957 توسط شورای تحقیقات علمی، فنی و صنعتی پاکستان با تأسیس مرکز مستندسازی علمی و فنی پاکستان با عنوان PANSDOC با بهره گیری از کمک‌های فنی سازمان یونسکو برداشته شد.

PANSDOC به پی‌ریزی شالوده علمی و فنی و تربیت نیروی انسانی ماهر و بالقوه در حوزه اطلاع رسانی علوم مبادرت نمود.در اوایل دهه 70، وزارت علوم و تکنولوژی تأسیس گردید و همزمان بنیاد علوم پاکستان طی قانونی که از مجلس گذشت شکل گرفت. به این ترتیب اداره امور جاری PANSDOC از شورای تحقیقات علمی و صنعتی پاکستان به بنیاد علوم پاکستان منتقل و نام آن به مرکز اطلاعات علمی و تکنولوژیک پاکستان Pakistan Scientific & Technological Information Center تغییر یافت.

این مرکز در حال حاضر علاوه بر برآورده سازی نیازهای جاری کشور در زمینه های مستندسازی و اطلاع رسانی، عهده دار مسئولیت برنامه ریزی ارائه خدمات آتی نیز می باشد.

ساختار آموزشی پاکستان به دو سطح آموزش پیش دانشگاهی و آموزش عالی به شرح ذیل قابل تقسیم است: پیش دبستانی، ابتدایی مشتمل بر پایه های اول تا پنجم، مقدماتی متوسطه مشتمل بر پایه های ششم تا هشتم، آموزش تکمیلی متوسطه مشتمل بر پایه های نهم تا دهم، کاردانی مشتمل بر پایه های یازدهم تا دوازدهم، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری.

از جمله مهم‌ترین برنامه های آموزشی مقطع آموزش ابتدایی می‌توان به دروس زبان اول، زبان دوم، ریاضیات، علوم اخلاقی واسلامی، فیزیک، علوم، هنر، علوم اجتماعی، زبان فارسی پشتو و فرهنگ پاکستانی،کار عملی و طرح درختی اشاره نمود.

بالاترین نرخ افت تحصیلی مقطع ابتدایی در کلاسهای اول و دوم می باشد. 25% پسران و 40% دختران پیش از ورود به کلاس دوم ابتدایی مبادرت به ترک تحصیل می نمایند. نرخ افت تحصیلی در سطح شهری 32%  و در مناطق روستایی 59% می‌باشد.

نخستین مدارس متوسطه پاکستان توسط انگلیسی‌ها یا مبلغان مذهبی آمریکایی دایر گردید. مدرسة پسرانه اشراف زادگان لاهور، کالج نخبگان (پیشین) و کالج ایچی سن (فعلی)، توسط بریتانیایی ها به منظور آموزش شاهزادگان هندی-پاکستانی و فرزندان ذکورک ارمندان دولت تأسیس گردید.

اندکی بعد مراکز مشابهی باعنوان کالج ملکه ماری برای اشراف زادگان دختر دایر گردید. مراکز آموزشی نیمه دولتی ایچی سن و ملکه ماری که تا حدودی مشابه مدارس خصوصی بوده و شهریه تحصیلی دریافت می نمایند، به ارائه آموزش متوسطه به دانش آموزان سطوح مختلف جامعه اعم از دانش آموزان کم بضاعت مبادرت می نمایند.

در حال حاضر دولت برای دانش آموزان با استعدادی که توانایی پرداخت شهریه ندارند با کمک افراد خیّر فرصت تحصیلات رایگان فراهم ساخته است.

مرحله مقدماتی متوسطه

این بخش از آموزش پس از استقلال رشد بسیار زیادی داشته است. با رشد این دوره که با عنوان دوره آماده سازی دانش آموزان جهت ورود به کالج از آن یاد می گردد، تحولی عمیق در ایجاد کالج های جدید و افزایش آموزش های فنی صورت گرفته است.

مقطع پیش دانشگاهی( آموزش تکمیلی متوسطه )

آموزش متوسطه دارای گروه تحصیلی علوم انسانی، گروه آمادگی مهندسی و گروه آمادگی پزشکی است. از جمله مهم‌ترین دروسی که در گروه علوم انسانی تدریس می‌گردد می‌توان به دروس تاریخ، علوم اجتماعی، جغرافیا، روانشناسی، اقتصاد، انگلیسی، زبان اردو، فارسی، عربی، پنجابی و...اشاره کرد.

در حقیقت مرحله پیش دانشگاهی آموزش متوسطه ،مرحله مقدماتی جهت ورود به مقطع آموزش عالی است.

با توجه به سیاست استعمار طی سال های پیش از استقلال، آموزش عالی در این کشور از اهمیت شایان توجهی برخوردار بود چرا که یکی از مهم‌ترین عوامل تثبیت موقعیت استعمار، آموزش عالی بود و افرادی که در این سیستم پرورش می یافتند، درخدمت اهداف استعمار در آمده و یا زمینه حکومت آنان را تسهیل می کردند.

جهت ورود به‌ دانشگاهها و موسسات‌ آموزش‌ عالی‌ پاکستان‌، برخورداری از مدرک‌ دیپلم‌ متوسطه ‌Intermediate Certificate و یا (HSC) الزامی‌ است‌. علاوه بر این، برخورداری از معدل‌ بسیار بالا شرط‌ ورود به‌ دانشگاههای‌ ممتاز در رشته‌ های‌ مهندسی‌ و پزشکی‌ می‌ باشد.

نظام تحصیلی‌ در اکثر دانشگاههای‌ پاکستان‌ بر سیستم تحصیل سالیانه‌ و نیمسالی‌ استوار است. در نظام آموزشی‌ (Carry Over) ارتقاء تحصیلی به‌مقاطع‌ بالاتر آموزشی علیرغم‌ مردودی‌ در چند درس‌ از دروس‌ سالهای‌ پیش امکان‌ پذیراست‌.

1- مقطع کاردانی (Bachelor) مشتمل بر2 سال‌ تحصیل‌ پس از احراز دیپلم‌ متوسطه‌ و یا 4 سال‌ تحصیل‌ پس از گذراندن دوره ‌10 ساله‌ آموزش متوسطه (Matriculation) و یا (SSC)

گفتنی است که این‌ دوره‌ آموزشی عمدتا در کالجهای‌ وابسته‌ به‌ دانشگاهها ارائه می گردد.

2-مقطع کارشناسی (Bachelor) مشتمل بر آموزش 5-4 ساله‌ در دانشگاههای‌ معتبر پس از دیپلم‌ متوسطه (Intermediate Certificate) و یا (HSC) 

3-مقطع کارشناسی ارشد (Master) مشتمل بر2 سال‌ تحصیل‌ بصورت‌ آموزشی‌ و تحقیقاتی‌ در رشته‌ های‌ مختلف‌ به‌ شرط‌ گذراندن مقطع Bachelor در دانشگاهها و مراکز آموزش‌ عالی‌ معتبر

4- مقطع M.Phil  که در قالب آموزش 2 ساله پس از احراز مدرک تحصیلی Master ارائه می گردد. 

5- مقطع PhD که در قالب دوره آموزشی 3 ساله و‌ انجام تحقیقات‌ پس‌ از مقطع Master ارائه می گردد.

6-مقاطع Doctor of Law , Doctor of Science ,Doctor of Literature  در قالب  آموزش 7-5 ساله پس‌ ازMaster

پذیرش تحصیلی

آزمون ورودی دانشگاه ها توسط سازمان آموزش متوسطه برگزار می‌گردد که دانش آموزانی که قصد رفتن به دانشگاه را دارند، از مجوز شرکت در آن برخوردار می باشند.

گزینش دانشجویان براساس نمرات نهایی آنان (از 33 تا 100) صورت می گیرد. لازم به ذکر است که سیستم ورودی دانشگاه  های پاکستان مشابه سیستم کشور انگلستان است.

دانشگاه‌ها

از جمله مهم‌ترین دانشگاه های پاکستان می‌توان به دانشگاه پنجاب، دانشگاه کراچی، دانشگاه قائداعظم اسلام آباد، دانشگاه پیشاور، دانشگاه کویته، دانشگاه مهندسی لاهور و پیشاور، دانشگاه اسامی بهاولپور، دانشگاه آزاد اقبال لاهوری در اسلام آباد و دانشگاه زکریا در ملتان اشاره کرد./847/ب

منبع: فارس