اسلام 1200 سال جلوتر از غرب درباره توسعه حرکت کرده است

به  گزارش خبرگزاری رسا، دین اسلام می‌کوشد برای حیات انسان برنامه عرضه کند و از سویی بعد از گذشت بیش از 1400 سال از معرفی این دین آسمانی برخی بر این باورند که دستورالعمل‌های دین اسلام هرچند قابل احترام است اما برای همه شئون زندگی کارکرد ندارد. این موضوع زمانی بیشتر خود را نشان می‌دهد که زندگی انسان درگیر مفاهیم جدیدی همچون «توسعه» می‌شود. به عبارتی زیستن در دنیای جدید پدیده‌های متنوعی را به انسان‌ها معرفی ‌کرده است که به نظر می‌رسد دین برای آن‌ها راه حل ندارد یا در نگاهی افراطی نمی‌تواند با آن‌ها کنار بیاید.

در چنین شرایطی برای یک جامعه دینی بسیار اهمیت دارد تا در آن رابطه افراد با این پدیده‌ها و دین را مشخص کند و به طور مشخص‌تر پاسخ این سوال مطرح شود که سهم هرکدام از این پدیده‌های جدید بر زندگی انسان‌ها چیست؟‌ و دین‌داری و دین‌مداری چطور می‌تواند در زندگی انسان‌ها نقش‌آفرینی کند.

 تلاش برای دستیابی به توسعه بومی

محمدحسین پوریانی،‌ عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی که سابقه مدیریت در مرکز مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی را دارد، درباره رابطه دین و توسعه از منظر جامعه شناختی کتابی را با عنوان «دین و توسعه» در دست نگارش دارد و تلاش می‌کند برای دستیابی به توسعه یک نسخه بومی معرفی کند.

پوریانی که درباره کتاب تازه خود گفت‌وگویی را با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) انجام داده،‌ با اشاره به اینکه در این کتاب رویکرد جامعه‌شناختی توسعه از منظرهای مختلف مدنظر قرار گرفته‌است،‌ عنوان کرد:‌ برای دستیابی به توسعه در کشور باید همه ابعاد آن مدنظر قرار گیرد. به عبارتی باید توسعه در حوزه‌های فرهنگی،‌ اجتماعی،‌ سیاسی و... رخ دهد.

 عقلانیت مورد تأکید در دین کلید رسیدن به توسعه

وی افزود:‌ آموزه‌های دین اسلام و مباحثی همچون علم‌آموزی،‌ خردورزی،‌ عقلانیت که در دین مورد تأکید قرار گرفته‌اند همه در راستای توسعه‌اند و برای دستیابی به آن قابل استفاده هستند. این موضوع را با توجه به منابع اسلامی،‌ قرآنی و روایت‌ها می‌توان به خوبی ملاحظه کرد.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: در جوامع توسعه نیافته؛ موانع بسیاری وجود دارد.قطعا در رسیدن به توسعه فرهنگی،‌ اقتصادی،‌ سیاسی و... می‌توان این موانع را مشاهده کرد،  اما برای رفع آن به لحاظ تئوری و چارچوب مفاهیم نظری می‌توان از آموزه‌های دینی کمک گرفت.

 شکستن شاخ غول اعتیاد با دین

پوریانی ادامه داد: به عنوان مثال یکی از موانع توسعه در جامعه را می‌توانیم اعتیاد جوانان در نظر بگیریم،‌ گاهی دولت‌ها برای برطرف کردن چنین موانعی برنامه‌های مختلف کوتاه مدت و بلند مدتی را اجرا می‌کنند. باید دقت داشت دین هم به نوبه خود می‌تواند برای برطرف کردن این موانع راهکارهایی را پیشنهاد دهد،‌ چرا که در دین هم موضوعاتی‌ همچون سلامت،‌ صداقت،‌ جسم و جامعه مدنظر قرار می‌گیرد. از این آموزه‌ها می‌توان برای پدیده‌ای همچون اعتیاد شاخص‌هایی استخراج کرد که منجر به فرهنگ‌پذیری افراد شود.

نویسنده کتاب «دین و توسعه» با بیان اینکه برای رسیدن به وضع مطلوب در توسعه لازم است، ناهنجاری‌های جامعه رفع شود،‌ گفت:‌ رسیدن به چنین وضعی نیاز به شاخص‌های همه‌جانبه دارد و باید به توسعه و پیشرفتی رسید که با اعتقادات جامعه هم‌خوانی داشته باشد.

 نگاه تلفیقی در کتاب «دین و توسعه»

پوریانی در بخش دیگری از صحبت خود با بیان اینکه در نگارش این کتاب تلاش شده نگاه جامعه‌شناختی و دینی به صورت ترکیبی و تلفیقی عرضه شود،‌ گفت:‌ یکی از وجوه تمایز این کتاب با آثار مشابه در این است که کتاب با رویکرد جامعه‌شناختی نسبت به توسعه نوشته شده، در صورتی که کتاب‌های مشابه نگاه اقتصادی محور دارند.

نویسنده کتاب «جمعیت در منابع اسلامی» ادامه داد:‌ کتابی که پیش‌تر چاپ کردم برای سیاست‌گذاری اثری مناسب است و کتاب «دین و توسعه» هم همین ویژگی را دارد و می‌توان از آن در خصوص سیاست‌گذاری استفاده کرد.

 اسلام 1200 سال جلوتر از غرب

مدیر سابق مرکز مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این شبهه که آموزه‌های دینی مرتبط با 1400 سال پیش نمی‌تواند امروز کارکردی داشته باشد و در زمینه دستیابی به توسعه ناکارآمد خواهد بود،‌ تأکید کرد:‌ بسیاری از شاخص‌های توسعه‌یافتگی در منابع مختلف هم‌چون آیات و روایات به وفور یافت می‌شود. به عنوان مثال عقلانیت ذاتی در آموزه‌های دینی بر این موضوع تأکید می‌کند که نباید از هر ابزاری استفاده کرد،‌ هنوز هم کارکرد دارد. از سوی دیگر صداقت‌سالاری،‌ تبعیض قائل نشدن در رفتارها،‌ رشوه نگرفتن و ... که در آموزه‌های دینی مورد تأکید هستند خودشان به عنوان موانع توسعه محسوب می‌شوند و توجه به آن‌ها ‌باعث رسیدن به توسعه است.

وی ادامه داد:‌ ظلم‌ستیزی یک موضوع مورد توجه دین است که در زمینه توسعه به عنوان یک شاخص سیاسی محسوب می‌شود،‌ یا صداقت داشتن به عنوان یک شاخص فرهنگی در توسعه مورد توجه است و بسیاری موارد دیگر که در دستیابی به توسعه یک شاخص محسوب می‌شوند.

نویسنده کتاب «دین و توسعه» گفت: مراحل نگارش کتاب به اتمام رسیده است و این اثر مشتمل بر پنج فصل به چاپ می‌رسد./998/

منبع: ایبنا