بررسی چگونگی احیای ارزش‌ها در نهضت عاشورا در یک اثر
دکتر صباحی در این اثر در مقاله‌های متعدد؛ مروری بر این احیاگری ارزش‌ها و آرمانهای اسلامی در نهضت عاشورا دارد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، انتشارات بوستان کتاب، کتاب «احیای ارزش‌ها در نهضت عاشورا» را به قلم محمدجواد صباحی منتشر کرده است.
در معرفی پشت جلد کتاب چنین آمده است:
نهضت عاشورا، قیامی علیه ظلم و انحراف و بدعت و احیای ارزش‌هایی بود که پیامبر گرامی و اهل‌بیت و یاران بزرگوار، در جهت برپایی و گسترش آن، رنج‌های فراوانی کشیده بودند. احیاگری عاشورایی، گستره وسیعی از زندگانی فردی و اجتماعی آدمیان را در بر می‌گرفت.
اخلاق، عدالت آزادی، اراده بشر، مشارکت عمومی، کرامت انسانی، برادری و برابری اجتماعی، عمل به احکام و مقررات اسلامی و... این اثر در مقاله‌های متعدد؛ مروری بر این احیاگری دارد.
نگارنده در این کتاب به بررسی عنوان های: احیاگری و اصلاح‌طلبی در نهضت حسینی، حسین (ع) طلایه‌دار نهضت احیاگری فکر دینی، معیار‌های احیای دین و اصلاح جامعه در مکتب عاشورا، احیای ارزش‌های الهی انسانی در نهضت حسین (ع)، حماسه حسینی در آینه اندیشه شهید مطهری، تحریف و انحراف‌ها در تاریخ نگاری عاشورا، مبارزه با خشونت و خودکامگی در نهضت حسین، مقتل نگاران نهضت حسینی پرداخته است.
اهل‌بیت و پیروان آن حضرت احیای اندیشه و ارزش‌های دینی را تکلیف الهی می‌دانستند و در این راه خطر‌ها و دشواری‌های استقبال می‌کردند، از این رو نگارنده زیر عنوان احیاگری در نهضت حسینی چنین آورده است:
چنان امام حسین در نامه‌ای به بزرگان بصره از آن‌ها می‌خواهد که به کتاب الهی و سنت نبوی بیندیشند و از واقعیت‌های جامعه غافل نباشند؛ زیرا سنت‌ها و روش‌های پسندیده مرده و از میان رفته و بدعت‌ها و ارزش‌های جاهلیت زنده و جای آن‌ها را گرفته است.
به راستی این احیای خلق و زنده کردن سنت‌ها و روش‌ها درست چه بود که حسین بن علی بر آن اصرار داشت و جان خود و یارانش را در پای آن گذاشت؟
تردیدی نیست که برای احیای سنت‌های و ارزش‌های مورد پسند شارع و از میان بردن شیوه‌ها و روش‌های غلط، هر انسان مسلمان باید تلاش کند و این مجاهدت همان وظیفه‌ای است که از آن با عنوان امر به معروف و نهی از منکر در تعالیم اسلام آمده است، اما این‌که معروف و منکر چیست، تشخیص آن نه تنها حاجت به تحصیل و تحقیق، بلکه نیاز به بصیرت و روشن‌اندیشی دارد؛ لذا چه‌بسا امری از نظر فردی بسته ذهن هرچند درس خوانده معروف به شمار آید و برای آن قیام و اقدام کند؛ اما همین از دیدگاه فردی بصیر و روشن ضمیر منکر قلمداد شود.
شخص کوتاه اندیش، ظاهر بین و سطحی‌نگر، رفتار‌های شکلی را ارج می‌نهد و از تفکر و تعمق در حکمت‌ها و مصالح احکام و سنت‌ها سرباز میزند.
از این رو، حسین بن علی (ع) احیای سنت‌ها و اماته بدعت‌ها را شعار خود قرار می‌دهد و در سخنان نورانی خود آن را تببین می‌کند.
مقتل نگاری نهضت حسینی
نقل و سرگذشت شهیدان را فصل نوینی با عنوان مقتل نگاری رقم زد؛ از این رو، نگارنده در مقاله‌ای با عنوان مقتل خوانی نهضت حسین (ع) چنین آورده است:
اولین واقعه کربلا بازماندگان خاندان حسین بودند و پس از آن؛ گروهی از سپاه یزید و آنچه روایان گفتند، کم و بیش در کتاب‌های مقتل به نگارش درآمد و کتاب‌های مقاتل بسیاری نگاشته شده که ابومخف، خوارزمی و ابن اثیم کوفی و برخی دیگر قدیمی‌ترین آن‌هاست.
به موازات این سیر تکاملی مقتل نگاری، تحریف نیز واقعه عاشورا ادامه یافت و چه بسیار به قلم آمد و چاپ و پراکنده گردید که جزء وهن مذهب و انحراف از حقیقت، نتیجه دیگری در بر نداشت؛ از این رو نگارنده زیر عنوان تحریف گرایی و تاریخ نگاری چنین آورده است:
علی رغم نگاه بدبینانه‌ای که برخی محققان تاریخ دارند و قدر متقین واقعه عاشورا را کشته شدن امام حسین (ع) در روز دهم محرم به دست سپاهیان یزد می‌دانند و بقیه مطالب مندرج در تاریخ را احتمالات می‌شمارند، به نظر این حادثه، از تمام تاریخی دقیق‌تر و مطمئن‌تر به ما رسیده است؛ زیرا اولاً: اغلب منابع از مجاری مطمئن و فراهم آمده‌اند و ثانیاً: بیشتر این منابع حداقل تا هفت قرن سازگاری دارند و مطالب معارض و متناقض و ترددی برانگیز قابل توجهی در آن‌ها دیده نمی‌شود، اگر مواردی هم گاه با معیار‌های عقلی و تجربی ناسازگار می‌نماید، نشان از توصیف‌های ادبی و عاطفی و ورود تشبیهات و استعارات در روایات تاریخی دارد.
آمیزش خرافات و مطالب واهی و حقایق تاریخی، سبب پیدایش دو جریان در تاریخ پژوهی عاشورایی شده است:
نخست: گسترش بدبینی و تردید افکنی حتی در مسلمات تاریخی؛
دو: رویکرد اصلاحی؛ با بهره‌گیری از روش‌های علمی برای جدا کردن غث و سیمن.
یافتن حقیقت از انبوه اجزای پراکنده روایاتی، که گهگاه با اجزایی از روایت دیگر ترکیب یافته، و اسامی مشابهی که سبب اختلاف از روایات شده، به خصوص تفکیک حقیقت از مجاز در ادبیات که مشحون از کنایات و ابهامات و استعارات است و گاه با احساسات و عواطف درآمیخته، کاری نه چندان آسان است؛ خصوصاً که بعد‌ها مطالب فراوانی نیز به عنوان زبان حال به‌گونه‌ای روزافزون به رخداد‌ها پیوند خورده است که مرز میان واقعیت و خیال را بهم ریخته و برداشت‌های شخصی و پندار‌های واهی با روایی‌ات تاریخی به هم آمیخته است و معجونی ساخته که با ملاک‌های عقلی و علمی، ناسازگار می‌نماید.
انتشارات بوستان کتاب، کتاب «احیای ارزش‌های در نهضت عاشورا» را با شمارگان ۵۰۰۰ نسخه، در ۱۵۱ صفحه به قیمت ۱۹۰۰۰ تومان منتشر کرده است. /۹۹۸/ن ۶۰۱/ش
در معرفی پشت جلد کتاب چنین آمده است:
نهضت عاشورا، قیامی علیه ظلم و انحراف و بدعت و احیای ارزش‌هایی بود که پیامبر گرامی و اهل‌بیت و یاران بزرگوار، در جهت برپایی و گسترش آن، رنج‌های فراوانی کشیده بودند. احیاگری عاشورایی، گستره وسیعی از زندگانی فردی و اجتماعی آدمیان را در بر می‌گرفت.
اخلاق، عدالت آزادی، اراده بشر، مشارکت عمومی، کرامت انسانی، برادری و برابری اجتماعی، عمل به احکام و مقررات اسلامی و... این اثر در مقاله‌های متعدد؛ مروری بر این احیاگری دارد.
نگارنده در این کتاب به بررسی عنوان های: احیاگری و اصلاح‌طلبی در نهضت حسینی، حسین (ع) طلایه‌دار نهضت احیاگری فکر دینی، معیار‌های احیای دین و اصلاح جامعه در مکتب عاشورا، احیای ارزش‌های الهی انسانی در نهضت حسین (ع)، حماسه حسینی در آینه اندیشه شهید مطهری، تحریف و انحراف‌ها در تاریخ نگاری عاشورا، مبارزه با خشونت و خودکامگی در نهضت حسین، مقتل نگاران نهضت حسینی پرداخته است.
اهل‌بیت و پیروان آن حضرت احیای اندیشه و ارزش‌های دینی را تکلیف الهی می‌دانستند و در این راه خطر‌ها و دشواری‌های استقبال می‌کردند، از این رو نگارنده زیر عنوان احیاگری در نهضت حسینی چنین آورده است:
چنان امام حسین در نامه‌ای به بزرگان بصره از آن‌ها می‌خواهد که به کتاب الهی و سنت نبوی بیندیشند و از واقعیت‌های جامعه غافل نباشند؛ زیرا سنت‌ها و روش‌های پسندیده مرده و از میان رفته و بدعت‌ها و ارزش‌های جاهلیت زنده و جای آن‌ها را گرفته است.
به راستی این احیای خلق و زنده کردن سنت‌ها و روش‌ها درست چه بود که حسین بن علی بر آن اصرار داشت و جان خود و یارانش را در پای آن گذاشت؟
تردیدی نیست که برای احیای سنت‌های و ارزش‌های مورد پسند شارع و از میان بردن شیوه‌ها و روش‌های غلط، هر انسان مسلمان باید تلاش کند و این مجاهدت همان وظیفه‌ای است که از آن با عنوان امر به معروف و نهی از منکر در تعالیم اسلام آمده است، اما این‌که معروف و منکر چیست، تشخیص آن نه تنها حاجت به تحصیل و تحقیق، بلکه نیاز به بصیرت و روشن‌اندیشی دارد؛ لذا چه‌بسا امری از نظر فردی بسته ذهن هرچند درس خوانده معروف به شمار آید و برای آن قیام و اقدام کند؛ اما همین از دیدگاه فردی بصیر و روشن ضمیر منکر قلمداد شود.
شخص کوتاه اندیش، ظاهر بین و سطحی‌نگر، رفتار‌های شکلی را ارج می‌نهد و از تفکر و تعمق در حکمت‌ها و مصالح احکام و سنت‌ها سرباز میزند.
از این رو، حسین بن علی (ع) احیای سنت‌ها و اماته بدعت‌ها را شعار خود قرار می‌دهد و در سخنان نورانی خود آن را تببین می‌کند.
مقتل نگاری نهضت حسینی
نقل و سرگذشت شهیدان را فصل نوینی با عنوان مقتل نگاری رقم زد؛ از این رو، نگارنده در مقاله‌ای با عنوان مقتل خوانی نهضت حسین (ع) چنین آورده است:
اولین واقعه کربلا بازماندگان خاندان حسین بودند و پس از آن؛ گروهی از سپاه یزید و آنچه روایان گفتند، کم و بیش در کتاب‌های مقتل به نگارش درآمد و کتاب‌های مقاتل بسیاری نگاشته شده که ابومخف، خوارزمی و ابن اثیم کوفی و برخی دیگر قدیمی‌ترین آن‌هاست.
به موازات این سیر تکاملی مقتل نگاری، تحریف نیز واقعه عاشورا ادامه یافت و چه بسیار به قلم آمد و چاپ و پراکنده گردید که جزء وهن مذهب و انحراف از حقیقت، نتیجه دیگری در بر نداشت؛ از این رو نگارنده زیر عنوان تحریف گرایی و تاریخ نگاری چنین آورده است:
علی رغم نگاه بدبینانه‌ای که برخی محققان تاریخ دارند و قدر متقین واقعه عاشورا را کشته شدن امام حسین (ع) در روز دهم محرم به دست سپاهیان یزد می‌دانند و بقیه مطالب مندرج در تاریخ را احتمالات می‌شمارند، به نظر این حادثه، از تمام تاریخی دقیق‌تر و مطمئن‌تر به ما رسیده است؛ زیرا اولاً: اغلب منابع از مجاری مطمئن و فراهم آمده‌اند و ثانیاً: بیشتر این منابع حداقل تا هفت قرن سازگاری دارند و مطالب معارض و متناقض و ترددی برانگیز قابل توجهی در آن‌ها دیده نمی‌شود، اگر مواردی هم گاه با معیار‌های عقلی و تجربی ناسازگار می‌نماید، نشان از توصیف‌های ادبی و عاطفی و ورود تشبیهات و استعارات در روایات تاریخی دارد.
آمیزش خرافات و مطالب واهی و حقایق تاریخی، سبب پیدایش دو جریان در تاریخ پژوهی عاشورایی شده است:
نخست: گسترش بدبینی و تردید افکنی حتی در مسلمات تاریخی؛
دو: رویکرد اصلاحی؛ با بهره‌گیری از روش‌های علمی برای جدا کردن غث و سیمن.
یافتن حقیقت از انبوه اجزای پراکنده روایاتی، که گهگاه با اجزایی از روایت دیگر ترکیب یافته، و اسامی مشابهی که سبب اختلاف از روایات شده، به خصوص تفکیک حقیقت از مجاز در ادبیات که مشحون از کنایات و ابهامات و استعارات است و گاه با احساسات و عواطف درآمیخته، کاری نه چندان آسان است؛ خصوصاً که بعد‌ها مطالب فراوانی نیز به عنوان زبان حال به‌گونه‌ای روزافزون به رخداد‌ها پیوند خورده است که مرز میان واقعیت و خیال را بهم ریخته و برداشت‌های شخصی و پندار‌های واهی با روایی‌ات تاریخی به هم آمیخته است و معجونی ساخته که با ملاک‌های عقلی و علمی، ناسازگار می‌نماید.
انتشارات بوستان کتاب، کتاب «احیای ارزش‌های در نهضت عاشورا» را با شمارگان ۵۰۰۰ نسخه، در ۱۵۱ صفحه به قیمت ۱۹۰۰۰ تومان منتشر کرده است. /۹۹۸/ن ۶۰۱/ش
ارسال نظرات
نظرات بینندگان
کرمی
۱۶ شهريور ۱۳۹۸ - ۱۷:۳۰
امکان خرید آنلاین این کتاب از کدام سایت وجود داره؟
پاسخ