شماره 79 فصلنامه «مطالعات فرهنگ - ارتباطات» منتشر شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، هفتاد و نهمین فصلنامه علمی ـ پژوهشی «مطالعات فرهنگ - ارتباطات» به صاحب امتیازی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مدیر مسؤولی محمد سلگی و سردبیری محمدمهدی فرقانی ویژه پاییز 98 منتشر شد.

این فصلنامه در 10  مقاله و در 245  صفحه منتشر شده که عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات مذکور به شرح ذیل است:

روزنامه‌نگاری صلح و ارزش‌های خبری آن در ایران؛ نحوه انعکاس اخبار حمله نیروهای ائتلاف به عراق در 6 روزنامه سراسری کشور (کیهان، رسالت، اطلاعات، همشهری، اعتماد و یاس‌نو)

علی شاکر و هادی خانیکی

چکیده: پژوهش پیش‌رو به روزنامه‌نگاری صلح، که مفهومی به نسبت تازه در ادبیات روزنامه‌نگاری جهان محسوب می‌شود، می‌پردازد. هدف اصلی این پژوهش کمک به تبیین و ارتقای سطح ادبیات موضوعی روزنامه‌نگاری صلح است. در این میان، به تبیین شاخص‌ها و ارزش‌های این شیوه روزنامه‌نگاری پرداخته‌ایم، تا میزان بهره‌‌گیری 6 روزنامه سراسری کشور(کیهان، رسالت، اطلاعات، همشهری، اعتماد، یاس‌نو) را از ارزش‌های صلح، در جنگ میان نیروهای ائتلاف و عراقدر فروردین 82 بسنجیم. در این پژوهش، نظریه گالتونگ و چهار مؤلفه اصلی روزنامه‌نگاری صلح (راه‌حل‌گرایی، فرایندمداری، حقیقت‌گرایی و مردم‌گرایی) را مبنا قرار دادیم و دو بایسته اساسی را یعنی «موازین حرفه‌ای» و «اصول اخلاقی» به آن افزودیم؛ بنابراین ادعای نظری ما این است که چهار مؤلفه ذکر شده باید با دو بایسته موازین اخلاقی و حرفه‌ای رابطه‌ای دوسویه داشته باشند و استمرار آن می‌ تواند زمینه صلحی پایدار توسط رسانه‌ها را فراهم کند. پس از استخراج و تعریف ارزش‌ها و مؤلفه‌های مربوط به روزنامه‌نگاری صلح با روش تحلیل محتوا نمونه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که میزان استفاده از مؤلفه‌های مربوط به روزنامه‌نگاری صلح در دوره مورد بررسی بسیار پایین است و هرچند به مؤلفه مردم‌گرایی نسبت به سایر مؤلفه‌ها بیشتر توجه شده، اما به نظر می‌رسد این امر در جنگ عراق برخاسته از نوعی مجاورت معنوی میان ایران و عراق باشد. از طرف دیگر، انعکاس مظلومیت مردم عراق در شش روزنامه‌ مورد بررسی کاملاً یک‌سویه و محدود به جنگ است و کمتر برای روشن کردن ابعاد و دامنه‌های جنگ تلاش شده است. روزنامه‌ها خبرنگار اعزامی به عراق نداشته‌اند و گزارش‌های توصیفی کمتری به چاپ رسانده‌اند و به جای گزارش‌های تحلیلی و تحقیقی ترجیح داده‌اند ابتدا فقط به مسئله و خبر درگیری میان دو طرف بپردازند.

تأثیر فیلم‌های هنری و غیرهنری بر هوش و عملکرد تحصیلی درس علوم اجتماعی دانش‌آموزان مقطع متوسطه

کمال خلیل بیگی، حمید عزیزی و سید محمد مهدیزاده

چکیده: هدف پژوهش حاضر تاثیر نوع فیلم­(هنری و غیر هنری) بر هوش و عملکرد تحصیلی درس علوم اجتماعی دانش ­آموزان مقطع متوسطه است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان پسر دبیرستان شهر سنندج می‌باشد که با استفاده از نمونه گیری در دسترس سه کلاس 20 نفری در درس «علوم اجتماعی» به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. بدین ترتیب که سه گروه دانش­ آموزان به صورت تصادفی در سه گروه آزمایش1، آزمایش 2 و گواه جایگزین شدند.  طرح پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون ـ پس آزمون با گروه گواه است. بدین ترتیب که دانش ­آموزان به صورت تصادفی در سه گروه آزمایش و گواه گماشته شدند. به گروه آزمایش 1 فیلم­ های هنری، گروه آزمایش 2 فیلم ­های غیر هنری نشان داده شد و گروه گواه هیچ فیلمی را مشاهده نکردند. اطلاعات از طریق پرسشنامه ­­های هنجار شده؛ هوش چندگانه گاردنر و عملکرد تحصیلی جمع آوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی؛ میانگین، انحراف استاندارد و آمار استنباطی؛ مدل تحلیل کواریانس چند متغیره با نرم‌افزار  اس‌پی‌اس‌اس استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که نوع فیلم بر هوش بین فردی، هوش درون فردی و عملکرد تحصیلی درس علوم اجتماعی دانش ­آموزان تاثیر معناداری دارد؛ بدین‌ترتیب دانش ­آموزان گروه آزمایش 1 که فیلم­ های هنری را همراه با تدریس مشاهده کردند، به نسبت دانش‌آموزان گروه گواه که هیچ فیلمی مشاهده نکردند و گروه آزمایش 2 که  فیلم­ های غیر هنری را همراه تدریس مشاهده کردند، عملکرد بهتری در هوش بین فردی، درون فردی و عملکرد تحصیلی داشتند.

تأمین مالی جمعی تولیدات بلند سینمایی در ایران؛ موانع، ظرفیت‌ها و الزامات

سیاوش صلواتیان، سعید قنبری و صابر نوری محب

چکیده: تحقیق پیش‌رو با هدف امکان‌سنجی شیوه نوین تأمین مالی جمعی در سینمای ایران و شناخت الزامات، موانع و ظرفیت‌ها برای تحقق آن شکل گرفت. برای تحقق هدف تحقیق از بین متولیان سینما در کشور، بر اساس قاعده اشباع نظری و به‌واسطه نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی 31 تن از صاحبنظران حوزه سینما انتخاب و مصاحبه باز با آنها انجام شد. این مصاحبه‌های به روش تحلیل محتوای کیفی تجزیه‌ و تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد که ظرفیت‌هایی نظیر مهربانی مردم، نقدینگی بالا، علاقه مردم به سینما، اعتماد مردم به سلبریتی‌ها و غیره و موانعی همچون دخالت بالای دولت در سینما، وجود فساد در کشور، ضعیف بودن زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری سینما، بی‌اعتمادی، نبود ثبات اقتصادی، مقاومت صنفی در برابر تغییر، ناآگاهی عمومی و نخبگانی و عدم امکان ورود به بورس توسط شرکت‌های فعلی سینمایی و غیره برای تحقق تأمین مالی جمعی به‌عنوان یک شیوه نوین وجود دارد؛ مهم‌ترین الزامات تحقق تأمین مالی جمعی در سینما نیز شامل کاهش دخالت دولتی در سینما، اعتماد‌سازی، راه‌اندازی بورس سینما و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، آگاهی‌بخشی، صنعتی شناخته شدن سینما، به رسمیت شناختن سینما توسط بیمه و بانک، اجرای قانون کپی‌رایت در کشور و غیره بود. بر اساس یافته‌های این تحقیق می‌توان نتیجه گرفت امکان تحقق مدل سهام به‌عنوان یکی از شقوق تأمین مالی جمعی با برآورده شدن الزامات آن در کشور ما وجود دارد؛ با این حال تأمین مالی جمعی در ابتدا نباید به‌عنوان یک مدل مستقل تأمین مالی بکار گرفته شود، بلکه از آن باید به‌عنوان یک مدل مکمل استفاده کرد.

تجربه زیسته فرهنگ سیاسی دانشجویان در شبکه‌های اجتماعی

محمدرضا انواری، سیدعلی رحمانزاده، محمدباقر تاج الدین و سروناز تربتی

چکیده: پژوهش پیش‌رو از نظر اهداف کاربردی، از نظر ماهیت و نوع مطالعه در زمره پژوهش ­های کیفی و در زمره مطالعات تفسیری است که با بهره‌گیری از راهبرد پژوهش پدیدارشناسی «وان مانن» در صدد تبیین و تفسیر جوهره تجربه زیسته فرهنگ سیاسی دانشجویان در شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت عمیق این پدیده است. میدان مطالعه تحقیق شامل دانشجویان واحد علوم و تحقیقات تهران است و انتخاب نمونه تا اشباع نظری داده‌ها ادامه یافت و به 21 نفر رسید. پس از تجزیه و تحلیل داده‌ها درون مایه­ های اصلی و چندین درون مایه فرعی بدست آمد که در مجموع نتایج نشان داد که نقش روشنفکران به مثابه افراد آگاه وجدان بیدار جامعه، چه در نهادهای مدنی و سازمان‌های اجتماعی غیرسیاسی و چه در حالت متعلق بودن به احزاب و تشکل‌های سیاسی، بصورت عمومی به مثابه افراد متعلق به یک قشر اجتماعی به شکلی از اشکال تاحدودی موجب ارتقای فرهنگ سیاسی جامعه بوده و موجب پویایی و بیداری شعور اجتماعی و سیاسی دانشجویان نهایتاً در شکل ­گیری تفکر و احساسی ملی خواهد شد.

اخلاق حرفه ای مجری در رادیو و تلویزیون

کمال اکبری و مجید نقدی

چکیده: مجری از یک سو خواهان موفقیت حرفه ای و کسب رضایت مدیران و جذب مخاطب است و از سوی دیگر موفقیت حرفه ایش، مرهون چگونگی رفتار ارتباطی و تعامل اخلاق مدار او با محیط درونی و بیرونی رسانه است. موضوع اخلاق حرفه ای مجری از همین تعامل ها سرچشمه می گیرد و بایدها و بایستگی های اخلاق حرفه ای مجری، به چگونگی مدیریت رفتار ارتباطی مجری با صاحبان حق این حرفه بر می گردد. مهمترین دغدغه مقاله پیش روی ارائه و تبیین اصول اخلاقی حرفه مجری گری بر اساس تحلیل مسایل و اصول اخلاقی است. از این روی در ابتدا به مفهوم شناسی اخلاق و حرفه مجری گری ذیل نظریه اخلاقی منتخب پرداخته و در گام دوم، بعد از احصاء و شناسایی گروه ها و عوامل مرتبط با حرفه مجری گری(صاحبان حق) با رویکردی استقرایی، منشور اخلاق حرفه ای مجری گری در قالب الگوی هشت ضلعی ارائه می گردد. بر اساس این الگو مجری در برنامه های رادیو و تلوزیونی در قبال جامعه و منافع ملی، مخاطبین، مهمانان، عوامل تولید و همکاران، مالکان فکر، رقبا، کارفرما و خود حرفه، مسئول رعایت اصول اخلاقی متناظر با هر یک از صاحبان حق می باشد.

مطالعه رابطه بین سرمایه اجتماعی و مدارای اجتماعی(مورد مطالعه: شهروندان 15 تا 44 سال استان مازندران)

مصطفی دومهری، شاپور بهیان و اسماعیل جهانبخش

چکیده: مدارای اجتماعی با توجه به حضور انسان هایی با فرهنگ، هویت، تفکر و ارزش های متفاوت در عرصه های مختلف اجتماعی می تواند عاملی اثرگذار در افزایش تعامل و ارتباط اجتماعی افراد جامعه باشد. مطالعه مدارای اجتماعی در کاهش تنش ها و افزایش درک متقابل، انسجام و تعامل اجتماعی تاثیر بسزائی دارد. در این مقاله با استفاده از نظریه منش و میدان بوردیو به بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و ابعاد آن با مدارای اجتماعی پرداخته شده است. برای سنجش مدارای ‌اجتماعی از ترکیب نظریه های پیترکینگ و وگت و ابعاد مدارای‌ هویتی، مدارای‌ اجتماعی‌، مدارای‌ سیاسی و مدارای‌ اخلاقی - رفتاری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شهروندان 15تا 44 سال استان مازندران می باشند که 400 نفر از آنها به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شده اند. همچنین داده های مورد نیاز تحقیق از طریق ابزار پرسش نامه و به روش پیمایشی گردآوری شده است. تحلیل داده نیز به وسیله نرم افزار spss و Amos انجام گردیده است. نتایج تحقیق نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن با مدارای اجتماعی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. نتایج آزمون مدل ساختاری نشان می دهد که سرمایه اجتماعی تاثیر مستقیم (Beta:0/36) بر مدارای اجتماعی دارد. همچنین سازه سرمایه اجتماعی توانسته 22 درصد از تغییرات سازه مدارای اجتماعی را تبیین نماید.

مفهوم فرهنگ و نسبت آن با خیر اعلا در فلسفه‌ کانت

زهره سعیدی

چکیده: کانت بحث فرهنگ را معطوف به خیر اعلای انسان که بیان‌گر کمال مطلوب انسان در جمع میان فضیلت و سعادت است و غایت نهایی او به شمار می‌رود طرح کرده است. وی که پیش از این در نقد دوم مفهومی انتزاعی و ایده‌آل از خیر اعلا عرضه داشته و تحقق آن را مبتنی بر کمک خداوند کرده بود، در نقد سوم برای نشان دادن وجه انضمامی خیر اعلا از مفهوم فرهنگ بهره می‌گیرد که انضباط و مهارت دو مؤلفه‌ آن به شمار می‌روند و ناظر به فضیلت و سعادت انسان هستند. مفهوم مذکور مبتنی بر تلاش و فعالیت مختارانه‌ انسان است و به‌مثابه یک هدف اجتماعی از طریق فاعل بشری محقق خواهد شد. بزرگترین ظهور فرهنگ از نظر کانت آزادی معقول است. آزادی معقول درون انسان را که ناظر به اخلاق است‌ و بیرونِ او را که ناظر به سعادت اجتماعی است، دربرمی‌گیرد و رشد و گسترش آن در نوع انسان، در طول تاریخ و در طی نسل‌ها منجر به حاکمیت فرهنگ آزادی و سیادت عقل بر جهان خواهد شد.

فهم دلالت‌های سیاستی قوانین و مقررات رسانه‌های پخش گسترده در ایران

حامد طالبیان و سارا طالبیان

چکیده: هدف این مقاله کشف دلالت‌های سیاستی مربوط به رسانه‌های پخش گسترده در ایران از زمان انقلاب تاکنون است. سیاست رسانه‌های پخش گسترده زیرمجموعه‌ای از سیاست رسانه‌ها در معنای موسع آن است و سیاست عمومی چتر مفهومی این حوزه محسوب می‌شود. از آنجا که قوانین، مقررات و اسناد قانونی ابزارهای اصلی اعمال سیاست‌های عمومی از سوی حکومت در مواجهه با انواعی از موضوعات و مسائل عمومی از جمله نظام‌های خدمات پخش گسترده عمومی است، در این پژوهش همه قانون‌های مصوب و بخش مهمی از اسناد سیاستی و مقررات مربوط به رسانه‌های پخش گسترده در ایران به عنوان مواد پژوهشی گردآوری شده است. برای تحلیل این داده‌های تجربی از تحلیل محتوای کیفی و کدگذاری مضمونی استفاده شده تا مضمون‌های اصلی سیاستی در رسانه‌های پخش گسترده شناسایی شود. یافته‌ها نشان می‌دهد که در 40 سال گذشته، مالکیت متصلب دولت، ترویج گفتمان‌های سیاسی مسلط، یگانگی سامانه پخش، استفاده از بودجه‌های دولتی تضمین‌شده، تمرکز بر مخاطب عمومی و توسعه فناوری پخش گسترده هوایی مضمون‌های کلیدی سیاست‌های رسانه‌های پخش گسترده را تشکیل داده‌اند. با بحث درباره این مضمون‌ها، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در دوره زمانی مقاله، حکومت همواره سیاست‌هایی تنظیمی را تقویت کرده که دسترسی کنش‌گران مختلف به رسانه‌های پخش گسترده را محدود کرده است. با وجود آن که سابقه نخستین پارادایم سیاستی رایج در بسیاری از کشورها به پیش از دهه 1980 بازمی‌گردد که هدفش انحصار رسانه‌های پخش گسترده در بین پخش‌کنندگان محدودی است که دولت در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده، این مدل سیاستی همواره با کمترین تغییرات در ایران همواره تقویت شده است.

بررسی سرلوح قرآنی مذهَّب قاجاری به شماره ثبت 3089 از کتابخانه مرکزی تبریز بر اساس اصول شکل و زمینه نظریه ی روان شناسانه گشتالت

فرنوش شمیلی و فاطمه غفوری فر

چکیده: عالی ترین پردازش اطلاعات از طریق ادراکات میسر است.ادراک فرایندی می باشد که بوسیله ی آن، احساسات، تفکرات، شناخت ها حاصل می شود؛یکی ازنظریه های مهم در این زمینه، اصول نظریه روان شناسی ادراک بصری گشتالت است که اولین بار توسط آرنهایم فیلسوف آمریکایی به کارگرفته شد. قابلیت های روان شناسی گشتالت در تحلیل عناصر تصویری و هنرهای تزئینی - سنتی بسیار بالا است. یکی از این هنرها تحت عنوان هنر کتاب آرایی و تزئینات(تذهیب های) آن می باشد. تذهیب های سرلوح های قرآنی عصرقاجار را نیز می توان یکی از مهم ترین زمینه های شناخت و ادراک تجسمی - بصری دانست. لذا در این پژوهش تلاش گردیده است بر اساس روش توصیفی - تحلیلی، ضمن مطالعه هنر تزئینی تذهیب سرلوح قرآنی عصر قاجار (نسخه ای با شماره ثبت 3089) کتابخانه مرکزی تبریز، به بررسی ساختارشناسانه آن در حوزه بیان بصری پرداخته شود، سپس چگونگی ادراک و شناخت الگوهای بصری در اجزاء تذهیب قرآنی، با بهره گیری از قانون نقش و زمینه گشتالت مورد تفحص قرار دهد. استنتاج پژوهش حاضر از نظریه گشتالت نشان داد، شکل و رنگ یکی از مهم ترین عوامل در ایجاد نقش و زمینه هستند که ارتباط بسیار مستحکم و متحدی با یکدیگر در یک فضای بصری منسجم و بسته برقرار می کنند. به طوری که قوی ترین گشتالت در ارتباطات بصری، روابط بین قرینگی در نقش وزمینه رخ داده است.

ارزیابی کیفیت شش «بازی‌جدی» تولید شده در ایران

فرهاد سراجی و هدی السادات موسوی

چکیده: در دو دهه اخیر همزمان با رشد کمی «بازی‌های جدی»، کیفیت آنها نیز مورد توجه پژوهشگران، طراحان، تولیدکنندگان، مخاطبان، معلمان و مدیران آموزشی بوده است. کیفیت این بازی‌ها علاوه بر داستان، گرافیک و فناوری به رعایت اصول آموزشی بستگی دارد تا این بازی‌ ها بتوانند ضمن تدارک محیط یادگیری مفرح و انگیزشی، بازی‌کننده را به سمت اهداف آموزشی هدایت کند. هدف پژوهش حاضر تعیین شاخص‌های ارزیابی کیفیت «بازی‌های جدی» بر اساس اصول یادگیری سازنده‌گرایی و ارزیابی کیفیت شش بازی منتخب بر اساس این اصول است. برای تعیین شاخص‌های ارزیابی کیفیت «بازی‌ های جدی» با مشارکت 30 نفر از خبرگان بازی‌های آموزشی چک‌لیست 29 گویه‌ای حول چهار شاخص تعامل، حل‌مساله، یادگیری فعال و کشف تهیه گردید. شش بازی پرطرفدار به‌ صورت هدفمند انتخاب و توسط شش نفر خبره تکنولوژی آموزشی و شش نفر خبره فناوری اطلاعات و ارتباطات تحلیل شدند. نتایج نشان داد که در این بازی‌ها به‌ طور میانگین 136 موقعیت تعامل، 139 موقعیت حل‌ مساله، 89 موقعیت یادگیری فعال و 82 موقعیت کشف برای بازی‌کننده فراهم شده است. نتایج آنتروپی شانون نیز نشان داد که شاخص کشف با بار اطلاعاتی 0/999 و ضریب اهمیت 0/572 دارای بالاترین تأکید و شاخص یادگیری فعال با بار اطلاعاتی یک و ضریب اهمیت 0/087 کمتر مورد توجه بوده است./۸۲۲/ن ۶۰۲/ش