مکتب تربیتی فرد، خانواده و جامعه برای انقطاع الی الله

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، صحیفه سجادیه از متون دعایی مأثور از امام سجاد علیه السلام است که شیعیان همواره به ان در جایگاه سرمایه ای ارزشمند توجه و عالمان در هر دوره نسبت به تفسیر مضامین بلند آن اهتمام داشته اند و شرح های عربی و فارسی در باره آن نوشته شده است. یکی از این شرح ها، کتاب «شهود و شناخت؛ ترجمه و شرح صحیفه سجادیه» در 4 جلد است. این موسوعه سلسله گفتارهای آیت الله حسن ممدوحی کرمانشاهی درباره شرح دعاهای صحیفه سجادیه است که در طول چند سال از رادیو و خصوصا رادیو معارف پخش شده است.

نویسنده هر یک از دعاهای صحیفه سجادیه را به بخش های چندگانه، تقسیم و پس از ترجمه، شرحی مختصر و نکاتی با رویکرد دینی، اجتماعی، حکومتی و عرفانی درباره هر بخش بیان کرده است.

آیت الله حسن ممدوحی در جلد دوم کتاب شهود و شناخت به شرح و ترجمه دعای چهاردهم (دعاؤه فی الظلامات) تا دعای سی‌ام (دعاؤه فی المعونه علی قضاء الدین) پرداخته است.

در شرح دعایی درباره این مطلب که عافیت جسمی، زمینه ساز کمال است، چنین آمده است: «یکی از عوامل موفقیت در زندگی، برخورداری از عافیت همه جانبه است که عافیت جسمی‌و سلامتی بدن، بخشی از آن به شمار می‌رود؛ از این رو، در هر کاری پیش از شروع باید آمادگی عمل را در خود ایجاد کنیم؛ زیرا بسیاری از استعدادهای انسان در اثر نبود سلامت تن، پس از آغاز به کار، از ادامه دادن و رشد و ترقی باز می‌مانند و شکوفا نمی‌شوند و بسیارند کسانی که می‌توانستند از اسطوانه های علمی‌ و عملی جامعه شوند، ولی به دلیل فقدان سلامت تن در نقطه صفر بازمانده اند؛ از این رو، باید با تضرع تمام از خدا درخواست کنیم که سلامت جسم را -که نخستین شرط موفقیت در حیات علمی‌ و تمامی‌ مشاغل به شمار می‌آید- هرگز از ما نستاند که با فقدان سلامتی، ایام فراغتی برای عبادت و مجالی برای تلاش علمی‌ و فکری و زمانی برای کسب و کار باقی نخواهد ماند».

وی در تفسیر فراز هشتم دعای 21 صحیفه سجادیه (دعا در هنگام پیش آمد اندوه و غصه اشتباهات) ناامیدی، سستی و دوری از خدا را پیامد سختی ها و ناگوایی ها دانسته و نوشته است: «امام سجاد علیه السلام در بخش دوم از خداوند متعال درخواست نموده است که اگر او را به بلاها و سختی ها گرفتار کرد، ناامیدی، سستی و دوری از خدا را شامل حالش نگرداند.

پزشکی معروف به نگارنده می‌گفت: علت آن که گرفتاری های روانی در کشور ما کمتر به چشم می‌خورد، آن است که بسیاری از عقده های پیچیده روانی با یاد خدا و نماز و مخصوصا شرکت در مجالس عزاداری و گریه های سنجیده و متین حل می‌گردد و بسیاری از مبتلایان به انواع افسردگی ها در این مجالس و آیین ها به آرامش باطنی دست می‌یابند، ولی در غرب که این گونه بن بست شکنی وجود ندارد، فرد افسرده و روان پریش دچار انفجارهای روانی خطرناکی می‌شود که آوار آن بر سر خود، خانواده و جامعه فرو می‌ریزد».

در قسمتی از شرح دعای 25 (دعای برای فرزندان) درباره لزوم مدیریت همه جانبه نهاد مقدس خانواده هم می‌خوانیم: «در مکتب تربیتی اسلام، نظام عاطفی در نهاد خانواده مورد عنایت بسیار است و پدر متکفل همه جانبه امور خانواده خود باید باشد؛ یعنی باید از هر جهت، اعم از نظر رفاه زندگی و نیز از نظر سلامت فرزندان و هم چنین در جنبه اخلاقیات و زندگی اجتماعی و نیز از نظر تربیت روانی و معنوی و دینی، باید فرزندان را در تحت سرپرستی خود قرار دهد، پدر باید دیدی وسیع و همه جانبه داشته باشد و با دو چشم دنیایی و آخرتی به صلاح و سداد فرزندان بنگرد و به مدیریت و راهنمایی آنان همت ورزد».

امام سجاد علیه السلام در دعای 27 برای مرزداران دعا کرده اند که نویسنده جلد دوم کتاب «شهود و شناخت» از مجموعه مضامین این دعای امام سجاد صلوات الله علیه، ضرورت ایجاد حکومت برای حفظ کیان اسلام و مسلمانان را استفاده کرده است؛ «حکومتی جداناشدنی از اسلام که با نظارت دقیق حوزه حکومتی، فضای اقتدار بر کشور اسلامی‌ حاکم و مرزهای کشور اسلامی‌را با اقتدار تمام حفظ کند و در حدود و نواحی آن از نیروی مجهز و چشم گیر برخوردار باشد».

آیت الله ممدوحی در شرح فراز اول دعای 28 صحیفه سجادیه (دعاؤه عند التفزّع؛ دعا هنگام پناه بردن به خدا) ایمان را دارای مراتب و درجاتی دانسته و درباره معنای انقطاع الی الله و آثار آن چنین شرح می‌دهد: «وجود حضرت حق نسبت به دایره هستی، بسان نقطه ای از پرگار است که دایره را پی ریزی می‌کند و قوام بخش دایره هستی است و بدون آن نقطه، هستی بی معنا می‌باشد و گردش سریع دورانی پرگار او را خیره نمی‌کند، زیرا می‌داند که آن چه هست، قایم به نقطه ثابت است، برعکس، عده ای استقلال را در حرکت پرگار و نقش دایره دیده و از نقطه غافل مانده اند. اینان جاهلانی هستند که چشم ظاهری آنان حجاب چشم قلب آنها گردیده است، بر خلاف حقیقت بینان که بازوی خلاقیت حق را در کل نظام به خوبی می‌بینند و به این مرحله رسیده اند که باید تمام توجه را به علة العلل دایره وجود، منعطف کرد. این مرتبه، همان انقطاع محض است که حضرت سجاد علیه السلام در این دعا از آن یاد کرده و می‌فرماید: «اللَّهمَّ إِنّی أَخلَصتُ بِانقطاعِی إِلیک، وَ أَقبَلتُ بِکلُّی عَلَیکَ.»؛ یعنی با همه وجود و جمیع قوای خود، تو را می‌خوانم؛ چشم من جز تو را نمی‌بیند و گوشم جز ندای تو را نمی‌شنود و قلبم غیر تو را به خاطر نمی‌آورد و عقلم غیر برهان ربّ را نمی‌شناسد. از این رو، توجه به غیر را توجه به عجز محض و فقر خالص دیده و چنین نظری را بی خردی و گمراهی بر می‌شمارد»./ن 600/ش