انتشار شماره 30 فصلنامه «تربیت اسلامی»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سی امین فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تربیت اسلامی» به صاحب امتیازی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با سردبیری سعید بهشتی ویژه زمستان 98 منتشر شد.

این فصلنامه در 8 مقاله منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

بررسی عوامل بروز رفتار خیرخواهانه با رویکرد پدیدارشناسی در شهر اصفهان

علی بلورفروش و محمد اسماعیل انصاری                  

چکیده: امروزه موضوعات خیر و عام المنفعه در جوامع مختلف رونق گرفته و برجسته شدن امور خیر در زندگی افراد، اهمیت پرداختن به این موضوع با رویکرد علمی را دوچندان نموده است. به عنوان نمونه بسیاری از افراد به صورت بالقوه اهل خیر می باشند لیکن زمینه ای برای بروز رفتار خیرخواهانه آنان به وجود نیامده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی پدیدار شناسی مبتنی بر الگوی کلایزی (دسته بندی چند مرحله ای) و با ابزار مصاحبه عمیق با برخی از مدیران خیریه ها به استخراج عوامل بروز رفتار خیرخواهانه در مردم شهر اصفهان پرداخته تا به وسیله سرمایه گذاری روی این عوامل بتوان سرمایه های خیر را بالفعل نمود و از این راه هم خیرین بالقوه پاداش بالای عمل خود را دریابند و هم خیریه ها از سرمایه های مادی و معنوی بیشتری برخوردار گردند. این تحقیق به دنبال دستیابی به عوامل بروز رفتار خیر در مردم بود که این علل بر اساس تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده به سه دسته عوامل نگرشی، هنجاری و کنترل رفتار ادراکی تقسیم گردید و نتایج حاصل از دسته بندی تجربیات مدیران خیریه ها در عوامل سه گانه تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده، نشان داد که از بین این سه عامل، نگرش با داشتن بیشترین فراوانی در تجربیات مدیران خیریه ها بیشترین تاثیر را بر بروز رفتار خیر در مردم دارد.

مقایسه اختلالات اضطرابی و سبک های دلبستگی در کودکان پرورش یافته به شیوه فرزندپروری اسلامی با سایر کودکان

زینب خانجانی، جلیل باباپور خیرالدین و صفیه جمشیدی مهرآباد              

چکیده: در این پژوهش اختلالات اضطرابی و سبک‌های دلبستگی در کودکان پرورش‌یافته به شیوه فرزندپروری (تربیت) اسلامی با سایر کودکان مقایسه شد. شیوه‌های فرزندپروری در دو تقسیم‌بندی کلی شامل شیوه‌های فرزندپروری رایج در جهان (مستبدانه، مقتدرانه، سهل‌گیرانه، بی‌اعتنا و...) و شیوه فرزندپروری اسلامی است، می‌باشد. طرح این پژوهش، علی مقایسه‌ای است. در این پژوهش نمونه آماری شامل 100 نفر بود و از سه پرسش‌نامه شامل پرسش‌نامه محقق‌ساخته شیوه فرزندپروری اسلامی، مقیاس اضطراب اسپنس (1998) و پرسش‌ نامه روابط میانی دلبستگی هالپرن و کوپنبرگ (2006) برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. روش آماری این پژوهش آزمون t و تحلیل واریانس چندمتغیری بود. نتایج نشان داد که کودکان پرورش‌یافته با روش فرزندپروری اسلامی از لحاظ میزان اضطراب کلی، اضطراب تعمیم‌یافته و هراس از مکان‌های باز و نیز از لحاظ دلبستگی اجتنابی و دوسوگرا نسبت به سایر کودکان پایین‌تر هستند که این تفاوت از لحاظ آماری معنا‌دار بود؛ نتایج نشان می‌دهد در شیوه فرزندپروری اسلامی، توجه به سه دوره سید، عبد و وزیر و انجام رفتارهای متناسب با ویژگی‌های هر مرحله موجب کاهش اضطراب کلی و همچنین کاهش دلبستگی‌های ناایمن در کودکان می‌شود.

تبیین مبانی ارزش‌شناختی اخلاق جنسی از دیدگاه اسلام

محمد شریف طاهرپور و محمدرضا شرفی                   

چکیده: یکی از اهداف اساسی نظام آموزش ‌و پرورش، هدایت آگاهانه به‌سوی ارزش‌های اخلاقی برای جهت‌دهی به زندگی دانش‌آموزان است. این موضوع، در حیطه اخلاق جنسی با توجه به فاصله بین بلوغ جنسی و بلوغ اقتصادی برای تشکیل زندگی مشترک، در معرض ارزش‌های متعارض قرار گرفتن و نیرومندی غریزه جنسی دارای اهمیتی ویژه‌ است. بر این‌ اساس، هدف این پژوهش، تبیین مبانی ارزش‌شناختی اخلاق جنسی در اسلام، با روش توصیفی − تحلیلی است. بنابراین، با توجه به ‌نظام ارزشی اسلام در حیطه اخلاق جنسی، مبانی همچون فطری بودن ارزش‌ های اخلاقی، خیر علی‌الاطلاق بودن خداوند، اعتباری بودن ارزش‌ها، ثبات و تغییر در ارزش‌ها و عدالت استخراج شد. تأثیر این مبانی در اخلاقی جنسی به ترتیب عبارت‌اند از: عفت و حیا، حجاب، غیرت، ازدواج؛ خداوند معیار ارزش‌های اخلاق جنسی، اعتبارسازی، اعتباریابی؛ ساختارمند شدن اخلاق جنسی، فهم نسبتاً آسان دیگر سیستم‌های اخلاق جنسی؛ رعایت اعتدال، تناسب و هماهنگی بین زوجین، عدالت عاطفی در تعدد زوجات و عدالت اجتماعی بین زن و مرد.

بررسی تأثیر روش تصحیح نارساخوانی دیویس بر عملکرد قرآن خواندن دانش‌آموزان سال پنجم دبستان شهر اصفهان در سال تحصیلی 96−95

خدابخش حیدری، سالار فرامرزی، احمد عابدی، امیر قمرانی و احمد یارمحمدیان                

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر روش تصحیح نارساخوانی دیویس بر عملکرد قرآن خواندن دانش‌آموزان سال پنجم دبستان شهر اصفهان در سال تحصیلی 96−95 بود. روش پژوهش آزمایشی و روش اجرای آن به‌‌صورت پیش‌آزمون − پس‌آزمون با گروه کنترل بود. برای انتخاب نمونه پژوهش، از طریق شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای، نمونه‌ای به حجم 30 نفر انتخاب و سپس به‌صورت تصادفی به دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) تقسیم شدند. ابزار پژوهش مقیاس هوشی وکسلر و مقیاس محقق ساخته عملکرد قرآن خواندن بود. جلسات آموزشی روش دیویس در هشت هفته (هر هفته دو جلسه) و در جلسات 45 دقیقه‌ای فقط برای گروه آزمایش اجرا شد. یافته‌های پژوهش نشان داد با در نظر گرفتن نمرات پیش‌آزمون به‌عنوان متغیرهای هم‌پراش، روش تصحیح نارساخوانی دیویس بر سرعت خواندن (001/0=P)، صحت خواندن (001/0=P)، درک خواندن (018/0=P) تأثیر معنی‌داری داشته است. با توجه به این نتایج، می‌توان نتیجه گرفت که روش تصحیح نارساخوانی دیویس موجب بهبود سرعت، صحت و درک خواندن قرآن دانش‌آموزان سال پنجم دبستان شهر اصفهان می‌شود. با توجه به این نتایج، می‌توان از این روش در مراکز آموزشی و درمانی بهره گرفت.

ساخت و اعتباریابی مقیاس ارزشیابی تربیت دینی دوره دوم متوسطه بر مبنای نظریه تربیت دینی فضامند بومی−جهانی

رحمت الله مرزوقی، جعفر جهانی، راضیه شیخ الاسلامی و یاسر دهقانی                 

چکیده: هدف مقاله حاضر ساخت و اعتباریابی مقیاس ارزشیابی تربیت دینی دوره دوم متوسطه بر مبنای نظریه تربیت دینی فضامند بومی − جهانی است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی و جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه شهر شیراز است که به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای، نمونه‌ای به حجم 452 نفر از بین دانش‌آموزان 8 دبیرستان پسرانه و دخترانه نواحی چهارگانه شهرستان شیراز انتخاب شد. برای گردآوری داده‌ها از مقیاس‌ محقق‌ساخته‌ استفاده شد که برای تعیین روایی آن از روش‌های روایی صوری و تحلیل عامل مرتبه اول و دوم و برای ارزیابی پایایی آن نیز از آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی مرتبه اول نشان داد با فرض معیار 4/0، در تمامی مؤلفه‌ها، سؤالات مطرح شده در مقیاس مذکور به خوبی نشان‌دهنده، مؤلفه‌های مربوطه می‌باشد و در مجموع، این مقیاس، ابزاری معتبر برای سنجش تربیت دینی فراگیران دوره متوسطه براساس نظریه تربیت دینی فضامند بومی−جهانی می‌باشد. همچنین، نتایج تحلیل عاملی مرتبه دوم نیز نشان داد که مؤلفه‌های نه‌گانه در نظریه مذکور به خوبی نشان‌دهنده برازش این مدل برای توسعه تربیت دینی در فضای جهانی فعلی است. نتایج آلفای کرونباخ نیز نشان داد که این مقیاس در تمامی ابعاد خود، پایایی لازم برای استفاده به‌عنوان یک مقیاس معتبر را دارد.

درآمدی بر سیاست‌گذاری آموزش سواد رسانه ای به طلاب در حوزه های علمیه

سیاوش صلواتیان، زهرا مردانی و مجید سعادتی

چکیده: مقاله حاضر شناسایی الزامات آموزش سواد رسانه‌ای به طلاب در حوزه‌های علمیه را با توجه به جایگاه ویژه‌ای که این قشر در هدایت دینی جامعه دارند، به‌عنوان هدف اصلی دنبال کرده است. در این مقاله از روش کیفی و تکنیک مصاحبه عمیق استفاده شده است. در جامعه مورد بررسی از میان طلاب، مدیران و جمعی از متخصصان سواد رسانه‌ای در حوزه، بر اساس قاعده اشباع نظری 12 نفر به روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی، انتخاب شده و تحلیل داده‌ها به روش کدگذاری و مقوله‌بندی مفاهیم استخراج‌ شده از مصاحبه‌ها بوده است. یافته‌ ها ذیل چهار مقوله اصلی این‌گونه استحصال شد: 1. ضرورت آموزش سواد رسانه‌ای به طلاب که شامل زیرمقوله‌های "نقش رسانه در عصر حاضر"، "کاهش ضریب آسیب‌پذیری در مقابل رسانه‌ها"، "جایگاه مهم رسانه در مباحث تبلیغی" و "لزوم توجه به منویات رهبری پیرامون رسانه" شد؛ 2. وضعیت کنونی آموزش سواد رسانه‌ای در حوزه که بر اساس اظهارات مصاحبه‌شوندگان هیچ‌گونه سیاست آشکار و پنهانی پیرامون بحث آموزش سواد رسانه‌ای وجود ندارد؛ 3. پیش‌نیازهای آموزش سواد رسانه‌ای که شامل: آگاهی‌بخشی به طلاب و مدیران و طبقه‌ بندی و تیپ‌ شناسی طلاب می‌ شد؛ 4. موانع و محدودیت‌ها در مسیر آموزش سواد رسانه‌ای نظیر مشکلات ساختاری، سازمانی، کمبودها و مشکلات مربوط به طلاب. ارزیابی وضعیت و سیاست‌های حوزه‌های علمیه در حوزه سواد رسانه‌ای، یاریگر مدیران و سیاست‌گذاران در برنامه‌ریزی‌ و سیاست‌گذاری‌ در زمینه ارتقای سطح سواد رسانه‌ای طلاب درحوزه‌های علمیه می‌باشد.

ارائه الگوی برای تربیت شهروند تراز جامعه اسلامی بر اساس رهیافت‌های از رساله حقوق امام سجاد(ع)

اکبر صالحی، فرامرز محمدی پویا و سینا ترکاشوند

چکیده: موضوع حق و رعایت آن در مکتب انبیاء الهى، به‌ویژه در مکتب تربیتی اسلام مورد توجه خاصی قرار گرفته است. یکی از نمونه‌های این توجه، رساله حقوق امام سجاد(ع) است. آنچه در این رساله آمده در حقیقت بیان وظایفی است که بر عهده یک شخص است. از همین‌رو، شهروند جامعه اسلامی باید به خوبی با این وظایفی که بر عهده اوست آشنا شده و با رعایت آن، در تراز شهروند جامعه اسلامی عمل نماید. هدف پژوهش حاضر، تحلیل رساله حقوق امام سجاد(ع) جهت ارائه الگویی برای تربیت شهروند تراز جامعه اسلامی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و استنتاجی می‌باشد. یافته‌های حاصل از پژوهش حاکی از آن است که وظایف شهروندی از منظر رساله حقوق امام سجاد(ع) در سه مقوله کلی طبقه‌بندى می‌شود: 1- رعایت حقوق معطوف به خداوند؛ 2- رعایت حقوق معطوف به خویشتن؛ 3- رعایت حقوق معطوف به دیگران. لذا شهروند تراز جامعه اسلامی، شهروندی است که خود را ملزم به رعایت سه مقوله «حق-الله»، «حق‌النفس» و «حق‌الناس» می‌داند.

بازشناسی الگوی «معلم الهام ‏بخش» مبتنی بر احوالات سه معلم برجسته‏ ایران معاصر: محمد حسین نایینی، محمد حسین طباطبایی و مرتضی مطهری

فاطمه رمضانی، محمدحسین حیدری و رضاعلی نوروزی

چکیده: در پژوهش حاضر، برای دستیابی به الگوی شخصیتی و رفتاری «معلمان الهام‏ بخش» در حوزه تربیت اسلامی، براساس چهار مؤلفه اولیه یعنی «وجهه علمی، شخصیت اخلاقی، نفوذ کلام و شاگردپروری»، جستجویی در احوالات شماری از مربیان حوزوی ایران در عصر معاصر صورت پذیرفت که در نهایت محمدحسین نایینی، محمدحسین طباطبایی و مرتضی مطهری، به جهت شواهدی که حکایت از وجود مؤلفه‌های فوق در ایشان داشت، مورد گزینش نهایی قرار گرفتند. در ادامه، منابع مکتوب حول شخصیت این معلمان مطالعه گردید و با بهره ‏گیری از روش تحلیل مضمون، شصت و هشت خرده مضمون بازیابی شد. در گام بعدی، خرده ‏مضمون‌ها در قالب دوازده مضمون سازمان‏ دهنده و سه مضمون فراگیر «سلوک فردی، سلوک اجتماعی و سلوک تعلیمی» دسته‏ بندی گردید. یافته‏ های این پژوهش شامل خصوصیات و ویژگی‏ های ارائه شده در قالب شبکه مضامین، الگویی از سلوک و منش «معلم الهام‏ بخش» را ارائه نموده است.