بررسی چگونگی رابطه قرآن و سنت در یک اثر

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، دانشگاه  قرآن و حدیث کتاب ر"ابطه  قرآن و سنت را به قلم علی نصیری" منتشر کرده است.

بر اساس آنچه در متون وحیانی آمده، خداوند از آغاز آفرینش، هموار از طریق کتاب های آسمانی و نیز آنچه در گفتار، کردار و تقریر پیامبران به صورت تفسیر و تبیین آن کتاب ها بازتاب یافته؛ با بشر به گفت و گو پرداخته و پیام ها خود را به آنان رسانده است.

از آنجا همه ادیان گذشته، به زمان و گاه به مکان خاصی محدود بوده اند، جامعیت دین و انعکاس همه پیام های الهی در آنها مطرح نبوده است؛ اما با آمدن اسلام به عنوان جامع ترین و کامل ترین دین و پس از بازتاب پیام های الهی در دو منبع بنادین اسلام یعنی کتاب و سنت پرونده وحی بسته شد.

از سوی دیگر؛ از آنجا که اراده الهی بر جاودانگی اسلام تا ظهور قیامت تعلق گرفت، پیام های الهی به گونه ای در کتاب آسمانی و سنت بازتاب یافتند که بتوانند در تمام دوران ها حتی با وجود ظهور تحولات شگرف و چشمگیر،  پاسخگوی آدمیان باشند.

مراد از کتاب آسمانی اسلام،  قرآن است؛ کتابی که بر پایه اعجاز، آسمانی بودن خود را به اثبات رسانده و در آن هیج دست بشری راه نداشته، همه کلمات و جملات آن و حتی چیدمان کامل آن، منسوب و منتسب به خداوند است.

مراد از سنت مجموعه عظیم از میراث مکتوب روایی است که گفتار؛ کردار و تقریر پیشوایان دینی را بازتاب داده و با عنوان جوامع حدیثی در اختیار ما قرار گرفته است.

قرآن در این میان، نقش اساس اسلام را داد و در آن؛ آموزه های کلان و خطوط تکملی دین انعکاس یافته و ارائه تفاصیل و جزئیات آموزه های دینی بر عهده روایات اهل بیت قرار گرفته است.

بر این اساس، سنت و قرآن را باید به مثابه دو فصل اساسی کتاب دین شناسی دانست که در کنار یکدیگر و در تعاملی متقابل، آموزه های دین را بازتاب می دهند.

با توجه به جایگاه و نقش بسیار مهم دو منبع  قرآن و سنت در شناخت اسلام و پاسخگویی آنها به همه نیازهای و ضرورت های عصر، باز پژوهش هر یک از این دو منبع به همراه واکاوی چگونگی تعامل انها با یکدیگر ، امری اجنتباب ناپذیر است.

در چنین واکاوی ای باید به مباحثی توجه شود، از جمله:

قرآن چگونه کتابی است و چه جایگاهی به عنوان منبع دین شناسی دارد؟

دامنه سنت تا کجاست و از چه منابعی برگرفته می شود و چگونه می توان از اعتبار آن دفاع کرد؟

آیا قرآن به تنهایی برای به تصویر کشیدن جامعیت اسلام کفایت می کند؟

نویسنده این کتاب را با هدف پاسخگویی به این دست از پرسش ها فراهم کرده است.

ساختار کتاب:

این کتاب به عنوان متن درسی مقطع کارشناسی تدوین یافته است و مطالب آن به تناسب کلاس های تشکیل دهنده در یک نیم سال تحصیلی، در پانزده فصل ارائه و در آن به مؤلفه های متون اعم از چکیده فصل ها و پرسش و پژوهش توجه شده است.

در این این کتاب فصل های: جایگاه  قرآن در دین شناسی، ماهیت ویژگی­ های  قرآن، جایگاه سنت در دین شناسی، منابع سنت، عدم نیاز به سنت(قرآن بسندگی)، دلایل نظریه عدم نیار به سنت و تحلیل آنها، و نقد دلایل عدم نیاز به سنت آمده است.

همچنین، نویسنده در ادامه به بررسی عنوان های: فرایند عرصه احادیث به  قرآن، گونه شناسی روایات تفسیری، روایت تفسیر و تببین فضای نزول آیات، روایت تفسیری و تبیین مفهوم آیات، روایت تفسیری و تقیید و تخصص آیات، روایات تفسیری و تبیین ناسخ و منسوخ، روایت تفسیری و تأویل متشابهات و روایات تفسیری و جری و تطبیق پرداخته است.

 برشی از کتاب:

جایگاه  قرآن در دین شناسی

 جایگاه  قرآن به عنوان نخستین منبع دین شناسی را با سه دسته از آیات می توان اثابت کرد:

 یک. آیات بیانگر وحیانی بودن همه  قرآن؛

دو.  آیات بیانگر جامعیت  قرآن؛

 سه. آیات بیانگر قول فصل بودن  قرآن.

در شماری از آیات، بر این نکته تأکید شده است که همه نصوص و عبارت­های قرآن و نیز چیدمان کلمات، جملات، آیات و سوره ­های آن وحیانی و منسوب و منتسب به خداوند هستند.

 به استناد شماری از آیات،  قرآن تمام نیازهای آدمیان را در عرصه هدایت و تربیت که همان قلمرو دین است ـ بازتاب داده است، بی آنکه چیزی را در این زمینه فروگذار کرده باشد.

در برخی از آیات، بر این نکته تأکید گریده که  قرآن، فصل و فرقان است و آخرین سخنی است که باید به آن مراجعه کرد و تسلیم آن شد و توصیه  قرآن به فرقان آن چنان مورد توجه متون دین قرار گرفته است که صاحب نظران، یکی از نام های  قرآن ر ا فرقان دانسته اند.

به اذعان بسیاری از صاحب نظران؛ بیشتر علوم ادبی همچون: صرف و نحو و علوم بلاغی همچون: معانی بیان و بدیع، به برکت  قرآن و با هدف خدمت به این کتاب آسمانی ظهور یافته اند و بررسی مباحث علوم نقلی شامل تفسیر، حدیث و فقه نشان می­ دهد که پیدایش و شکوفایی این دست از علوم، به گونه ای با  قرآن گره خورده اند؛ زیرا دانش تفسیر و بخشی از حدیث برای به دست دادن مدلول به کار می آیند و دانش فقه می کوشد تا مدلول آیات الاأحکام را استخراج کند.

قرآن در زمینه علوم عقلی و شهود نیز از جایگاه والایی برخوردار است؛ زیرا دانش کلام با تکیه به متون وحیانی، مسؤولیت دفاع از دین را بر عهده دارد و فلسفه اسلامی، بدان جهت که خود را دفاع از اسلام قرار می دهد، از  قرآن بهره می گیرد و عرفان نیز در مباحث عرفان نظری و عرفان علمی از آیات  قرآن بهره می گیرد.