شماره 178 فصلنامه «آینه پژوهش» منتشر شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، صد و هفتاد و هشتمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «آینه پژوهش» به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ویژه پاییز 98 منتشر شد.

در این فصلنامه در 10 مقاله و در 173 صفحه منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

نبی نامه، منظومه ای بلند از سده نهم قمری

امید سروری

چکیده: در سده 9 ق منظومه ای با عنوان «نبی نامه» سروده شده که سراینده اش ناشناخته است. تا کنون از این منظومه دو نسخه در ترکیه شناسایی شده، که یکی در کتابخانه فاتح و دیگری در کتابخانه موزه توپقاپی سرای نگهداری می شود. این منظومه در وزن شاهنامه به سال 844 ق و در یک مقدمه، چهار قسم و یک خاتمه سروده شده و سراینده در آن در چند جا به فردوسی و شاهنامه تعریض کرده است. موضوع این مثنوی بلند داستان زندگی پیامبر اسلام (ص) از ابتدا تا انتهاست و سراینده برای سرودن آن از احادیث صحیح و معتبر بهره گرفته است.

نسخه خوانی 17

رسول جعفریان

چکیده: نویسنده در نوشتار حاضر در قالب هفدهمین سلسله انتشارات با عنوان نسخه خوانی، متن چند نسخه را مورد مداقه قرار داده است.

معمای آئیلیا / ایلیا در سال های آغازین دوره اسلامی تعمقی در سیر تحول جایگاه شهر اورشلیم در جهان اسلام با استناد به کتیبه های موجود در قبه الصخره و نخستین سکهّ های باقی مانده از دوره اسلامی

دیوید یاکوبسون؛ احمد احمدی

چکیده: بعد از اینکه اعراب در سال ۶۳۸ میلادی [۱۶ یا ۱۷ هجری] اورشلیم را فتح کردند، نام این شهر تا حدود یک قرن تقریبا دست نخورده ماند؛ با این تغییر کوچک که فقط عنوان لاتین آن که آئیلیا بود کمی عربی گردید و تبدیل به ایلیا شد. شاهد این مدعا -ثابت ماندن نام تا حدود یک قرن- سکه ها و مهرهایی است که از دوره اموی باقی مانده است. از سال های ابتدایی قرن نهم میلادی [اواخر قرن دوم هجری] بود که عنوان ایلیا جای خود را به لفظ قدس(al-Quds) داد، دلیل این نام گذاری هم جایگاه قدس یای بود که اورشلیم داشت. این پژوهش در نظر دارد تا با تکیه بر قدیمی ترین منابع باقیمانده از دوره اموی نظیر سکه های این عصر و همچنین قدیمی ترین بنای باقیمانده از عصر حاکمان اموی، یعنی قبه الصخره توضیحی برای این تأخیر در تغییر نام پیدا کند. همچنین مشاهدات و نظرات جدید درباره این بنای مقدس اسامی و نمای خاص موزاییکی اش آورده و تحلیل شده است و در نهایت شواهد و مدارک مختلف را کنار هم چیده ایم تا با نگاهی نو بقای یک صد ساله نام ایلیا برای اورشلیم را بررسی کنیم.

زمینه ها و زمان ها در آثار عبدالعزیز الدوری

عباس بصیری

چکیده: عبدالعزیز الدوری به عنوان یکی از تاریخ پژوهان مبرّز معاصر نقش مهمی در ایجاد رویکردهای جدید در نگرش به تاریخ اسلام داشته است. آشنایی وی با مکاتب تاریخ نگاری غربی و تحصیلات وی در غرب در تفاوت نگاه وی به تاریخ موثر بوده است. توجه وی به تاریخ اقتصادی، تاریخ اجتماعی و گسترش دادن منابع تاریخی حتی به منابع ادبی را می توان از جمله اقدامات بارزِ وی در حوزه مطالعات تاریخی برشمرد. نظر به اهمیت کوشش های وی در حوزه مطالعات تاریخی و نیاز به توجه به جنبه های مختلف تاریخ پژوهی وی مقاله ای از وجیه کوثرانی که خود از تاریخ پژوهان برجسته است، در ارتباط با روش مطالعات تاریخی عبدالعزیز الدوری به فارسی ترجمه می شود.

پابرگ 17

جواد بشری

چکیده: نوشتار حاضر، هفدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده است.

روش شناسی شرح و ترجمه فارسی شرف الدین یزدی (قرن نهم) بر برده بوصیری

علی اکبر فراتی

چکیده: یکی از شرح های کامل و ارزشمند بر قصیده برده شرف الدین بوصیری(درگذشته 696 ه)، شرح دانشمند قرن نهم هجری شرف الدین علی یزدی است که تاریخ دقیق وفات او مشخص نیست، مسلم آن است که وی در نیمه قرن نهم درگذشته است، و صاحب آثار مختلفی مانند ظفرنامه است. این نوشته در پی پاسخ به این سوال است که: شارح در شرح قصیده از چه روش و شیوه هایی بهره برده است؟ شرح یزدی به زبان فارسی است و با مقدماتی تحت عنوان تنبیهات (بیست تنبیه) در جایگاه پیامبر اکرم (ص) و مراتب عرفانی و جایگاه ایشان در جهان هستی است. شرح در سه سطح است، سطح واژه تحت عنوان «المفردات» که بیان لغوی ابیات است، و با نکات صرفی همراه است و گاه به کتب لغوی مستند می گردد. سطح دوم شامل نکات نحوی و بلاغی ابیات است، و مواردی چون فصل و وصل را ذکر می کند، و تحت عنوان «الترکیب» است. سطح سوم به نام «حاصل الفحوی» است که به بیان معنا و ترجمه ابیات بر اساس دو سطح پیشین است، و ارتباط ابیات پس و پیش باهم را می آورد. این شرح دارای پنج نسخه است. این شرح به اشتباه به شخص دیگری به نام عبد الوهاب استرآبادی نسبت داده شده است، ولی در بررسی و مقایسه به قطع می توان شرح را از آن یزدی دانست.

زان نازنینْ پیاله دْلخواه

جویا جهانبخش

چکیده: کتاب زنده باد زبان (سه سال در میان تاجیکان)، بخشی از خاطرات فرهنگی، یادداشت ها، برداشت ها و تحریر سخنرانی ها و مقدمه هایی است که حسن قریبی در طول سه سال مأموریت خود در تاجیکستان در سمت ریاست پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی نوشته و در سال 1398 توسط انتشارات آرون به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در نوشتار حاضر، با هدف معرفی کتاب مذکور، توجه خوانندگان را به بخش هایی از محتوای کتاب جلب می نماید.

مصحف شناسی قرآن (5) حدادی طبری آملی و کتابت قرآن در خانقاه ابوالعباس قصاب آملی در شهر آمل مورخ 687 هجری قمری

مرتضی کریمی نیا

چکیده: این مقاله به معرفی نسخ های از قرآن به خط محقق می پردازد که در سال 687 هجری در شهر آمل (شمال ایران) کتابت شده است. کاتب نسخه محمد بن ابراهیم الحدادی الطبری الآملی در انجامه آن نوشته است که قرآن را در خانقاه بنا شده و منتسب به صوفی معروف، ابوالعباس قصاب آملی: احمد بن محمد بن عبدالکریم طبری (زنده در قرن چهارم هجری/ دهم میلادی) کتابت کرده است. این نسخه که تا یکی دو دهه قبل در ایران نگهداری می شده، پس از ارائه در خانه حراج کریستیز (لندن، 6 ا کتبر 2009)، اکنون به موزه هنر اسلامی (دوحه، قطر) انتقال یافته است.

نقد ترجمه و توضیح قرآن به قلم بهاء الدین خرمشاهی

شهاب رویانیان

چکیده: کتاب قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه نامه از بهاءالدین خرمشاهی، که جدیدترین چاپ آن توسط انتشارات نیلوفر و جامی در سال 1396 به زیور طبع آراسته شده، رواج گسترده ای در بین قرآن دوستان یافته است. نویسنده در نوشتار پیش رو، با ارائه شاهد مثال هایی از متن کتاب، آن را در بوته نقد و بررسی قرار داده است. وی در راستای این هدف، نوشتار را در سه بخش تنظیم و ارائه کرده است: 1. نقدهای مربوط به ترجمه و توضیحات کتاب؛ 2. نقدهای مرتبط با پیوست های کتاب، و 3. بیان پیشنهادها.

کتاب شناسی نزار قبانی در ایران

محمد رضا ابن الرسول و سحر جمشیدی