ترامپ هم نگران خروج ایران از برجام است

به گزارش خبرگزاري رسا، ورای این تحلیل‌ها، سفر روحانی به ژاپن نشان داد که تعدیل تعهدات ایران به برجام، دولت ترامپ را هم نگران کرده است. دیشب منابع ژاپنی گزارش کردند که آبه یک روز بعد از ملاقات با روحانی با ترامپ تلفنی تماس گرفته است.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا بار‌ها گفته که برجام یکی از بد‌ترین توافق‌هایی است که در عمرش دیده و آن را با تعابیری مثل «افتضاح» و «شرم‌آور» توصیف کرده، توافقی که به گفته او ۱۵۰ میلیارد دلار نصیب ایران کرد. با این حال، به نظر می‌رسد او نیز آرام آرام در حال نگران شدن از تعدیل گام به گام تعهدات برجامی ایران است.

 

حسن روحانی پنج شنبه قبل در حالی راهی ژاپن شد که بیشتر ناظران بر جنبه میانجیگرانه آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن بین ایران و امریکا تمرکز کردند. دولت ژاپن پیش از سفر رئیس‌جمهور ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ژاپن تلاش‌های دیپلماتیک گسترده‌ای در همکاری با کشور‌های دیگر نظیر امریکا و ایران برای کاهش تنش‌ها در تحولات کنونی خاورمیانه انجام داده است.» روزنامه ژاپن‌تایمز هم در گزارشی نوشت به احتمال زیاد روحانی و شینزو آبه در این سفر در مورد تحریم‌های امریکا علیه تهران مذاکره خواهند کرد. حتی محمد مصطفى العمرانی در رأی‌الیوم نوشت: «در ضمن توافق‌های صورت گرفته، امریکا با پرداخت عواید سابق واردات نفت ایران از سوی ژاپن، موافقت نموده است که میزان آن به ۲۰ میلیارد دلار می‌رسد.» سخنان روز گذشته وزیر خارجه ایران و معاون او هم به این خوش‌بینی‌ها دامن زده است.

 

محمدجواد ظریف با انتشار تصاویری در حساب توئیتری خود دیدار روحانی با آبه را این طور روایت کرد: «نشست پرمحتوا، دوستانه و صریح رئیس‌جمهور روحانی و آبه شینزو نخست‌وزیر ژاپن؛ تقویت بیشتر همکاری دوجانبه، منطقه‌ای و جهانی.»‌عباس عراقچی هم گفته که در دیدار روحانی و آبه «مذاکرات سنگین و فشرده‌ای درباره مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی، برجام و تحریم‌های امریکا» انجام گرفته و قرار شده که مشورت‌های دو کشور به صورت نزدیک ادامه یابد. به رغم همه اینها، ناظران بعید می‌دانند که سفر روحانی به ژاپن نتیجه ملموسی به دنبال داشته باشد. ژاپن‌تایمز قبل از ملاقات روحانی با آبه از قول کارشناسان ژاپنی می‌آورد که توکیو قدرت دیپلماتیک چندانی برای تغییر معادله در روابط تهران - واشنگتن ندارد. کارشناسان همزمان هشدار دادند که ممکن است «آبه» در دیدار با «روحانی» به پیشرفت قابل توجهی نرسد. «کوییچیرو تاناکا» استاد دانشگاه و یک کارشناس برجسته امور ایران در ژاپن می‌گوید: «نشست آبه - روحانی با وجود انتظار کمی که از کسب پیشرفت دیپلماتیک دارند تا حدود زیادی تشریفاتی بوده است.»

اولین هشدار خروج روحانی
حسن روحانی روز جمعه بعد از تمام شدن ملاقات‌هایش با طرف ژاپنی، برای اولین بار در جمع مدیران سیاسی و اقتصادی ژاپن درباره خروج از برجام هشدار داد. روحانی گفته که اگر منافع ایران در چارچوب توافق هسته‌ای تأمین نشود «به طور طبیعی تصمیم بعدی ما ممکن است ادامه این تعهد نباشد.»‌او هشدار داده که ایران در این پرونده «صبر» کرده است، اما افزود: «بعد از این صبر اگر ببینیم که از این توافق هیچ نتیجه‌ای عاید ما نمی‌شود و صرفاً ناچار شویم بعضی از تعهدات خودمان را اجرا کنیم به طور طبیعی تصمیم بعدی ما ممکن است ادامه این تعهد نباشد.»

‌این سخنان رئیس‌جمهور ایران که بار‌ها از توافق هسته‌ای تابستان سال ۱۳۹۴ دفاع کرده و آن را با تعابیری مانند «آفتاب تابان» و «ابر بارانی» توصیف کرده، احتمالاً نشان می‌دهد که مذاکرات در ژاپن چندان برای او قانع‌کننده نبوده است. روز گذشته، پس از سفر روحانی به توکیو، وبگاه ژاپنی نیکی گزارش کرد که نخست‌وزیر ژاپن با ترامپ تماس تلفنی گرفته و او را در جریان جزئیات ملاقات با روحانی قرار داده است. «بوریس جانسون» و «شینزو آبه» نخست‌وزیران انگلیس و ژاپن هم تلفنی گفتگو کردند. در بیانیه دفتر نخست‌وزیری انگلیس، اشاره‌ای به گفت‌وگوی دو طرف درباره سفر روحانی به توکیو نشده، ولی بعید است طرف ژاپنی مذاکرات خود با روحانی را با طرف اروپایی در میان نگذاشته باشد که نگران کاهش تعهدات برجامی ایران هستند. برخی کارشناسان ایرانی، برداشتن گام پنجم ایران را «زدن تیر خلاص به برجام» می‌دانند، تحلیلی که ظاهراً طرف‌های اروپایی هم با آن موافقند. اواخر شهریورماه ۱۳۹۸ بود که برخی منابع فاش کردند که قدرت‌های اروپایی عضو برجام در مذاکرات خصوصی به ایران هشدار داده‌اند در صورتی که به تهدید برای برداشتن گام بعدی در کاهش تعهداتش در برجام عمل کند، اروپاییان نیز از این توافق خارج خواهند شد.

تنها اروپا نگران نیست
یک سال قبل، زمانی که دونالد ترامپ، امریکا را از برجام خارج کرد، اندک کارشناسانی می‌گفتند که ایران نیز بایستی از برجام خارج شود. فؤاد ایزدی استاد دانشگاه مطالعات جهان معتقد است: «ترامپ زمانی از برجام خارج شد که مطمئن بود ایران از این توافق خارج نخواهد شد. ایران باید پیش از خروج امریکا از برجام، این موضوع را مطرح می‌کرد که اگر آن‌ها چنین کاری کنند ایران هم از برجام خارج خواهد شد.» این ارزیابی حالا بیش از گذشته در حال تأیید شدن است. آنچه در سفر روحانی به توکیو برجسته شد، تلاش برای آزاد‌سازی بخشی از بدهی‌های نفتی ژاپن به ایران و همچنین ازسرگیری خرید نفت از ایران بود. آنچه در این بین در غفلت ماند، نگرانی فزاینده‌ای است که دولت ترامپ از خروح ایران از برجام دارد. ایزدی معتقد است که ترامپ و دولت او با این پیش‌فرض از برجام خارج شد که با توافقی جدید، از ایران امتیاز‌های بیشتری بگیرد. نتیجه چنین تحلیلی، این است که او حالا که نتوانسته به توافقی جدید برسد، از ناکارآمدی سیاست خارجی خود نگران شده و از انتقاد‌های مکرر دموکرات‌ها از نافرجام ماندن دستیابی به توافق جدید با ایران وحشت دارد. او در اوج آشوب‌ها در ایران، یک هفته کامل سکوت کرد و بعد معلوم شد که سکوت او به خاطر قرار داشتن دو طرف در روند مذاکرات برای آزادی متقابل زندانیان بوده است. ترامپ بعد از این توافق به خبرنگاران گفت: «ما خیلی خوشحالیم که گروگان ما برگشته است.

 

همه اعضای دانشگاه پرینستون خوشحالند. این تبادل یک گروگان با یک گروگان بود.» او افزود این مبادله می‌تواند «یک پیش درآمد برای چیزی باشد که می‌شود آن را انجام داد.» ترامپ به این هم بسنده نکرد و در توئیتر نوشت: «ایران، متشکرم از این مذاکرات بسیار منصفانه. دیدی، ما می‌توانیم با هم به توافق برسیم.» در سفر هفته قبل روحانی به توکیو موضوعات مهمی مورد توجه قرار گرفت، ولی ناظران کمی به بخشی از مذاکرات خصوصی به بیرون درز کرده از جلسه روحانی-آبه توجه کردند. روزنامه واشنگتن‌پست روز جمعه در گزارشی درباره دیدار رسمی رئیس‌جمهوری از توکیو نوشت: «در جریان مذاکرات پشت در‌های بسته، آبه نگرانی شدید خود را در مورد از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای ایران بیان کرده است.» در حالی که ازسر‌گیری برنامه هسته‌ای ایران برای قدرتی میانی به مختصات ژاپن، با ۷ هزار کیلومتر فاصله، نمی‌تواند مایه نگرانی جدی باشد، آیا «نگرانی شدید» از خروج برجامی ایران را کسی جز ترامپ به آبه منتقل کرده است؟/1360//101/خ