انتشار شماره 10 دوفصلنامه «اندیشه های نوین تربیتی»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اندیشه های نوین تربیتی» به صاحب امتیازی دانشگاه الزهرا با مدیر مسؤولی سعید رضایی شریف آبادی و سردبیری طیبه ماهروزاده منتشر شد.

در این فصلنامه در 10 مقاله منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

گسست نظام دانشگاهی از فرآیند تربیت‌معلم: ضرورت پیوند نظریه‌ و‌ عمل

مهدی محمدآقایی، محمود ابوالقاسمی و عبدالرضا سبحانی

چکیده: پژوهش حاضر باهدف شناسایی ابعاد و مضامین مشارکت نظام دانشگاهی در فرآیند تربیت‌معلم کشور و طراحی الگوی مشارکت در عرصه نظریه‌و‌عمل، به اجرا درآمد. در این پژوهش با اتخاذ روش کیفی و رویکردی اکتشافی، به تحلیل مضامین مصاحبه‌های انجام‌شده با 15 نفر از صاحب‌نظران و متخصصان و اعضای هیئت‌علمی جامعه علوم تربیتی و تربیت‌معلم ایران، که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب‌شده بودند، مبادرت شد. داده‌های کیفی با رویکرد تحلیل مضامین و روش استقرایی یا مبتنی برداده مورد تحلیل قرارگرفت. نتایج پژوهش بیانگر شناسایی و استخراج 13 مضمون پایه و 6 مضمون سازمان‌دهنده، در قالب مضمون فراگیر "پیوند نظریه‌و‌عمل" بود. فرآیند اعتباربخشی یافته‌ها، علاوه بر سه‌سوسازی در مراحل گردآوری و تحلیل داده‌ها، با استفاده از روش دلفی و اجرای آزمون دوجمله‌ای نیز صورت پذیرفت. درنهایت الگوی مشارکت نظام دانشگاهی در فرآیند تربیت‌معلم کشور مبتنی بر پیوند نظریه‌و‌عمل با مؤلفه‌های اصلی "پشتوانه‌های تئوریک"، "تولید دانش"،"انتقال دانش"، "حیثیت آکادمیک"، "گفتمان‌های دو‌سویه" و "تربیت‌معلم فکور" طراحی و ارائه شد.

مطالعه تطبیقی نگرش دانش آموزان پایه دهم ایرانی و آلمانی به درس ریاضی

حبیبه عقیقی بخشایش، احمد شاهورانی سمنانی، محمود مهرمحمدی، مجید علی عسگری و علی حسینی خواه

چکیده: در سال های اخیر دانش‌آموزان ایرانی در آزمون های بین المللی درس ریاضی نتوانسته‌‌اند رتبه خوبی را کسب نمایند؛ این در حالی است که دانش‌آموزان آلمانی وضعیت بهتری داشته و بالاتر از سطح میانگین بین الملل هستند. انگیزه این مطالعه آنست که توضیح دهد چرا دانش‌آموزان ایرانی درآزمونهای های بین المللی رتبه خوبی ندارند؟و اینکه آیا تفاوت در نگرش دانش‌آموزان‌، میتواند نقشی کلیدی در یادگیری ریاضی ایفاکند یا خیر؟ بدین منظور نگرش دو گروه از دانش‌آموزان پایه دهم ایرانی و آلمانی به درس ریاضی را مقایسه کرده‌ایم.سؤالات پرسشنامه با مقیاس لیکرت و بر اساس مولفه های سودمندی ریاضی برای دانش آموزان، لذت بردن آن‌ها از ریاضی،نگرانی و ترس از ریاضی و فراشناخت یا خود پنداره دانش‌آموزان از دانش ریاضی را مورد سنجش قرار داده ایم.نمونه های مورد نظر دانش‌آموزان پایه دهم ؛از دو مدرسه در آلمان و ایران انتخاب گردیده و مورد مقایسه قرار خواهند گرفت. هر مدرسه را نمونه ای از دانش‌آموزان یک کشوردر نظر گرفته ایم و لذا نتایج را قابل تعمیم نمیدانیم. با این حال، برخی از یافته ها ی به دست آمده میتواند پیامدهای قابل توجهی برای سیاست گذاران و و مربیان ریاضی در هر دو کشور داشته باشد.یافته ها نشانگر این است که دانش‌آموزان ایرانی فراشناخت یا خود پنداره بالاتری دارند ولی دانش‌آموزان آلمانی در مورد کاربرد ریاضی در زندگی روزمره خود بیشتریاد می‌گیرند که در نگرش دانش‌آموزان نسبت به یادگیری ریاضی تأثیرگذار است ولی تفاوت معناداری در مجموع نگرش آنان مشاهده نگردید.

بررسی میزان انطباق آموخته‌های دینی دانش آموزان دوره دوم متوسطه با الگوی پیشنهادی نظریه تربیت دینی فضامندبومی-جهانی

رحمت اله مرزوقی، یاسر دهقانی، جعفر جهانی و راضیه شیخ الاسلامی

چکیده: هدف مقاله حاضر بررسی میزان انطباق آموخته های دینی دانش آموزان دوره دوم متوسطه با الگوی بیشنهادی نظریه تربیت دینی فضامند بومی- جهانی می‌باشد . روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی و جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دوره دوم متوسطه نواحی چهارگانه شیراز بود که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای مرحله‌ای تصادفی، نمونه‌ای به حجم 452 نفر انتخاب شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌ محقق‌ساخته‌ مبتنی بر الگوی پیشنهادی مذکور استفاده شد که برای تعیین روایی آن از روایی صوری و تحلیل عامل مرتبه اول و دوم و برای ارزیابی پایایی آن نیز از آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی مرتبه اول نشان داد با فرض معیار 4/0، در تمامی مؤلفه‌ها، نتایج سوالات مطرح شده در مقیاس مذکور در دامنه‌ای بین 44/0 تا 90/. بوده و لذا به خوبی نشان‌دهنده، مؤلفه‌های مربوطه می‌باشد؛ همچنین نتایج تحلیل عاملی مرتبه دوم در دامنه‌ای بین 82/0 تا 93/. نیز نشان داد که مؤلفه‌های نه‌گانه در نظریه مذکور به خوبی نشان‌دهنده برازش این پرسشنامه برای سنجش تربیت دینی در فضای جهانی فعلی است. نتایج آلفای کرونباخ (دامنه‌ای بین 54/0 تا 75/0 برای مولفه‌ها و 93/0 برای کل) نیز نشان داد که این مقیاس در تمامی ابعاد خود، پایایی لازم برای استفاده به عنوان یک مقیاس معتبر را دارد.

شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر استقرار مدارس هوشمند (مورد مطالعه: مدارس دوره متوسطه‌ی دوم خراسان جنوبی)

مهیم شیهکی تاش، حامد آرامش، ابوبکر رئیسی و محمد حسین حاجی آبادی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر استقرار مدارس هوشمند در دوره متوسطه دوم خراسان جنوبی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان دوره دوم متوسطه، کادر اداری و معاونین مدارس به تعداد 2080 نفر می‌باشند که بر اساس جدول مورگان 322 نفر به‌صورت تصادفی انتخاب و در این پژوهش شرکت کرده‌اند. ابزار مورد استفاده به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بوده که ده عامل: برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری، تجهیز و آماده‌سازی مدرسه، آموزش و تجهیز نیروی انسانی، آماده‌سازی محتوا، کلاس‌های مبتنی بر محتوا چندرسانه‌ای، ارزیابی و سنجش، فرهنگ‌سازی، منابع مالی، برنامه‌ریزی آموزشی، بازمهندسی فرایند مدیریت در استقرار مدارس هوشمند مورد سنجش قرار داده است. روایی محتوای این پرسشنامه توسط چند تن از اساتید خبره مورد تایید قرار گرفته و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 946/0 به دست آمده است. داده‌ها جمع آوری شده توسط دو نرم‌افزار 23 SPSS و SmartPLS موردسنجش قرار گرفته و نتایج به دست آمده نشان می‌دهد تمامی ده عامل بیان شده، بر استقرار مدارس هوشمند در خراسان جنوبی تأثیر دارند. از این میان، دو عامل بازمهندسی فرایند مدیریت و منابع مالی دارای بیشترین تأثیر بوده‌اند.

ارائه الگوی بومی نظارت آموزشی معلم - محور در مدارس ابتدایی

محسن ایزان، مصطفی قادری و ناصر شیربگی

چکیده: پژوهش حاضر باهدف ارائه الگوی بومی نظارت آموزشی معلم محور در مدارس ابتدایی انجام گرفت. روش پژوهش آمیخته اکتشافی بود. در مرحله کیفی روش پژوهش روایت پژوهی و مشارکت‌کنندگان بالقوه شامل معلمان آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی بودند که با رویکرد هدفمند و با روش نمونه‌گیری موارد مطلوب تا رسیدن به نقطه اشباع نظری انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از یک پروتکل مصاحبه نیمه ساختمند جمع‌آوری گردید. محاسبه اﻋﺘﺒﺎر و رواﯾﯽ داده‌ها با استفاده از دو روش ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ مشارکت‌کنندگان و ﻣﺮور ﺧﺒﺮﮔﺎن ﻏﯿـﺮ شرکت‌کننده در ﭘﮋوﻫﺶ انجام گرفت. با تحلیل مضمون، 5 مضمون سازمان دهنده و 16 مضمون پایه درباره الگوی نظارت معلم محور کشف گردید. در بخش کمی روش تحقیق توصیفی پیمایشی بود و جامعه آماری شامل معلمان آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی بودند که برای اعتباریابی الگو، با استفاده از فرمول نمونه‌گیری کوکران، 200 نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب گردید. ابزار مورد استفاده در بخش کمی، مقیاس محقق ساخته بر اساس شبکه مضامین بخش کیفی بود. تحلیل بخش کمی با تحلیل عاملی تأییدی برای تعیین اعتبار الگو انجام شد. نتایج بخش کمی با استفاده از تحلیل عاملی مرتبه اول و دوم نشان داد که الگوی بومی نظارت معلم محور دارای روایی سازه است.

پیش بینی فرسودگی تحصیلی بر اساس سبک های هویت و خودپنداره در پسران دانش آموز دوره دوم متوسطه شهرستان رباط کریم

اصغر خدادادیان و سیمین دخت رضا خانی

چکیده: فرسودگی تحصیلی ازجمله چالش های مهم نظام آموزشی است. پژوهش حاضر با هدف پیش بینی فرسودگی تحصیلی براساس سبک های هویت و خودپنداره در پسران دانش آموز انجام شد. پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل پسران دانش آموز دوره دوم متوسطه بود که درسال تحصیلی 96-1395در دبیرستان های دولتی شهرستان رباط کریم تحصیل می کردند. از میان جامعه پژوهش 240 نفر به صورت تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند . ابزار پژوهش شامل پرسشنامه های فرسودگی تحصیلی برسو و همکاران(1997) ، سبک های هویت برزونسکی(1989) و خودپنداره راجرز(1961) بود. یافته های حاصل از همبستگی و رگرسیون سلسله مراتبی چند متغیری نشان داد خودپنداره ) 01/0>p (7/7 درصد و سبک های هویت 6/15 درصد(و این دو متغیردر مجموع 3/23 درصد) از فرسودگی تحصیلی را پیش بینی می کنند. سبک اطلاعاتی به صورت منفی) 01/0>p ( و سبک سردرگم / اجتنابی به صورت مثبت و معنادار) 01/0>p ( فرسودگی تحصیلی راپیش بینی می کند و بین سبک هنجاری و فرسودگی تحصیلی رابطه معنادار مشاهده نشد. براساس یافته های پژوهش ، می توان گفت تلاش برای مقابله با عوامل موثر در فرسودگی تحصیلی و آگاهی از سبک هویت و خودپنداره و رابطه آن ها با فرسودگی تحصیلی امری ضروری است.

طراحی برنامه درسی مبتنی بر توسعه سواد اطلاعاتی در دوره متوسطه دوم

فرانک قنبری پور طالمی، علی اکبر خسروی و علیرضا عصاره

چکیده: در جوامع یاد گیرنده محور، افراد به طور پیوسته در حال یادگیری هستند. آنها بدلیل برخورداری از برنامه‌های درسی که مولفه‌های سواداطلاعاتی در ساختار و محتوای آن برنامه‌ها، در تمام سطوح تحصیلی از دبستان تا دانشگاه تلفیق شده است، تبدیل به یادگیرنده مادام العمر شده اند، بطوریکه قابلیتهای سواد اطلاعاتی در رفتار و نگرش آنان نهادینه شده است. دور ه متوسطه دوم به دلیل داشتن ماهیت انتقالی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است .هدف این پژوهش طراحی برنامه درسی مبتنی بر توسعه سواد اطلاعاتی در دوره متوسطه دوم است. بدین منظور به روش مطالعه مروری، کتب و مقالات مربوط، مطالعه و بررسی شد. وسپس با تعیین مولفه های سواد اطلاعاتی و عناصر اساسی برنامه درسی (اهداف، محتوا، فعالیتهای یادگیری، نقش معلم، ارزشیابی) و با عنایت به توصیه اساتید صاحب نظردر این حوزه الگوی پیشنهادی برنامه درسی تدوین و در قالب جدول ارائه شد .در طراحی این برنامه مولفه های سواد اطلاعاتی در عناصر برنامه درسی طوری تلفیق شده‌اند که در نهایت یادگیرنده مادام العمر تربیت نماید.

بررسی میزان توجه برنامه درسی اجراشده به تفکر تأملی از دیدگاه دبیران رشته علوم تجربی و علوم انسانی شهر کرج

محسن طالب زاده نوبریان، هیمن قادری و آیلار جودی اصفهانحق

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی میزان توجه برنامه درسی اجراشده در دوره متوسطه به پرورش تفکر تأملی است. در این پزوهش که از روش توصیفی استفاده‌شده، جامعه آماری کلیه دبیران مشغول به خدمت در دبیرستان‌های شهر کرج در سال تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۳ بودند که تعداد 201 نفر از دبیران به‌عنوان حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی- مورگان انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است. نتایج پژوهش نشان داد که اهداف برنامه درسی اجراشده در دوره متوسطه از دیدگاه دبیران در سطح پایینی به پرورش تفکر تأملی توجه داشته و محتوای برنامه درسی اجراشده، روش‌های تدریس و ارزشیابی به کار گرفته‌شده در دوره متوسطه از دیدگاه دبیران در سطح پایینی به پرورش تفکر تأملی توجه دارند. علاوه بر این، بین میزان توجه عناصر برنامه درسی اجراشده به پرورش تفکر تأملی از دیدگاه دبیران تفاوت معنی‌داری وجود دارد و در بین عناصر برنامه درسی به ترتیب ارزشیابی، محتوا، روش تدریس و هدف کمترین میزان توجه را به پرورش تفکر تأملی دارند. درنهایت بین میزان توجه عناصر برنامه درسی اجراشده به پرورش تفکر تأملی از دیدگاه دبیران ازلحاظ رشته (علوم تجربی و علوم انسانی) و سطح تحصیلات (لیسانس و فوق لیسانس) تفاوت معنی‌داری وجود ندارد و نوع رشته و سطح تحصیلات در توجه دبیران به پرورش تفکر تاملی در برنامه درسی تاثیری ندارد.

طراحی الگوی ارزشیابی کیفیت آموزشی در دانشگاه فنی و حرفه‌ای «به روش آمیخته»

کریم نصیریان ثمرین، عیسی ثمری، یوسف نامور و توران سلیمانی

چکیده: پژوهش حاضر، با هدف طراحی‌ الگوی ارزشیابی کیفیت آموزشی در دانشگاه فنی و حرفه‌ای به روش تحقیق آمیخته (کیفی– کمی) انجام یافت. در بخش کیفی ۲۰ نفر از صاحب‌نظران آموزش عالی، مدیران دانشگاه فنی و حرفه‌ای و مدیران صنایع، به روش نمونه‌گیری هدفمند موارد مطلوب انتخاب شدند، با آنها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام یافت. مصاحبه‌ها با روش تحلیل محتوای مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار گرفت، نتایج حاصل از آن در قالب الگوی ارزشیابی کیفیت آموزشی با 17 مؤلفه و 63 خرده‌مؤلفه استخراج گردید. در بخش کمی، برای اعتبارسنجی الگوی‌ طراحی شده، پرسش‌نامه‌ای براساس خرده‌مؤلفه‌های این الگو طراحی شد، روایی این پرسشنامه توسط صاحب‌نظران مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن به‌‌وسیله آلفای کرون‌باخ 95/0 محاسبه گردید. این پرسش‌نامه در اختیار 233 نفر از اساتید، کارکنان و مدیران دانشگاه فنی و حرفه‌ای به‌عنوان نمونه‌ آماری بخش کمی قرار گرفت. داده‌های گردآوری‌شده از طریق پرسش‌نامه، با روش تحلیل عاملی و نرم‌افزار "Amos" تجزیه‌و‌تحلیل شد، با انجام تحلیل عاملی، الگوی طراحی‌شده به 11 مؤلفه (فرایند یاددهی-یادگیری، اهداف و ساختار، منابع مالی، برنامه آموزشی، استاد، حمایت جامعه، دانش‌آموختگان، مدیریت، کیفیت تحصیل، پژوهش، کارکنان اداری) و 54 خرده‌مؤلفه تعدیل یافت. مقدار شاخص‌های (80/1=CMIN/DF، 06/0=RMSEA0، 95/0=GFI، 95/0=AGFI، 94/0=NFI، 94/0=RFI و 04/0=RMR) نشان‌ داد که الگوی تدوین شده از برازش مطلوبی برخوردار است و این الگو می‌تواند به عنوان ابزاری معتبر، در ارزشیابی کیفیت آموزشی دانشگاه فنی و حرفه‌ای مورد استفاده قرارگیرد.

اثربخشی کاربرد بازی های رایانه ای بر خلاقیت و ادراک فضایی کودکان پیش دبستانی

ازاده حقیقت پناه، مهناز استکی و کاوه مقد

چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی کاربرد بازی های رایانه ای بر خلاقیت و ادراک فضایی کودکان پیش دبستانی بود. این تحقیق از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه کنترل است که، به بررسی آزمایشی روش کاربرد بازی های رایانه ای و اثربخشی آن می پردازد.به منظور، ارزیابی متغیرها از آزمون های خلاقیت تصویری تورنس(1974)،آزمون ادراک فضایی فراستیگ(1961) و همچنین پروتکل بازی های رایانه ای استفاده شد.جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه دختران نوآموز شاغل به تحصیل در مراکز پیش دبستانی منطقه 5 تهران بود که پس از اخذ مجوز رسمی از اداره آموزش و پرورش کل شهرتهران و اداره آموزش و پرورش منطقه مربوطه، از بین آنها50 نفر از نوآموزان به عنوان آزمودنیانتخاب شدند و در دوگروه آزمایش و کنترل در پژوهش حاضر مشارکت کردند. به منظور تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از ابزار پژوهش از آمار توصیفی و استنباطی و با استفاده روش تحلیل کواریانس بواسطه نرم افزار SPSS استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل کواریانس نشان داد که تفاوت نمرات پیش آزمون و پس آزمون ،در دوگروه آزمایش و کنترل ،معنا دار است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که اجرای برنامه مداخله ای کاربرد بازی های رایانه ای،بر میزان خلاقیت و ادراک فضایی کودکان پیش دبستانی گروه آزمایش در مرحله پس آزمون ،می تواندتاثیر معناداری داشته باشد.