نگاهی به جنبش ها و نهضت های سیاسی معاصر در یک اثر

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، انتشارات زمزم هدایت کتاب جنبش ها و نهضت های سیاسی معاصر که به همت پژوهشکده تحقیقات اسلامی تدوین شده، منتشر کرده است.

جنبش و نهضت سیاسی اسلامی سابقه ای به قدمت اسلام دارد، اما آنچه که جنبش اسلامی معاصر را برجسته تر از گذشته می سازد، ورود استعمار به کشورهای اسلامی است که علاوه بر انگیزه قبلی همچون ظلم، استبداد و فساد داخلی، انگیزه جدیدتری را برای برپایی این گونه جنبش ها در دوره معاصر پدید آورده است.

هدف جنبش­ های اسلامی، نجات از انحراف و بدعت، پیاده شدن اسلام در زندگی سیاسی اجتماعی مردم، یا براندازی حکومت های مستبد و تشکیل حکومت اسلامی بوده است.

رهبر جنبش­ های اسلامی شیعه عمدتا با روحانیان بوده است و روحانیان از امامان معصوم، هدایت شیعیان را به عهده داشته و راز موفقیت آنان را در این هدایت و رهبری، عدم وابستگی مالی به دولت­ ها، حضور در اقصی نقاط کشورهای اسلامی و زندگی زاهدانه و توأم با تقوای آنان بوده است.

برخی از جنبش های اسلامی در نیل به هدف های تاریخ، ناموفق مانده اند که یکی از علت های عمده تدوام جنبش اسلامی در دوره معاصر به مسأله مذکور بر می گردد.

ساختار کتاب:

در مجموعه مباحث این کتاب تمام جنبش های اسلامی بررسی نشده است، بلکه آن دسته از جنبش های اسلامی معاصر که جنبه سیاسی دارند به طور مختصر شرح داده شده است .

 در این مباحث از منابع متعددی استفاده شده است که این مسأله به معنای تأیید نویسنده و ناشر و محتوا منبع نیست.

 این کتاب از پنچ بخش با عنوان های: کلیات، جنبش های اسلامی در خاورمیانه، جنبش های اسلامی در شمال آفریقا، جنبش های اسلامی در سایر نقاط جهان و جمع بندی و نتیجه گیری تشکیل شده است.

 در بخش اول کتاب، به تعاریف نهضت و جنبش، سیاست، اسلام و معاصر و بررسی آغازگران نهضت های اسلامی همچون جنبش وهابیت،، جنبش شاه ولی الله دهلوی، جنبش سلفیه، جنبش هندی جنبش سنوسی و جنبش مهدی سودانی پرداخته شده است.

همچنین در بخش دوم این کتاب به بررسی جنبش های اسلامی در خاورمیانه پرداخته و نهضت­ های اسلامی ایران، نهضت های شیعیان عراق، نهضت های فلسطین، نهضت های لبنان، و نهضت های اسلامی در افغانستان واکاوی شده است.

 نویسنده در بخش سوم نگاهی به جنبش های اسلامی در شمال آفریقا همچون جنبش­ های اخوان المسلمین و جنبش های در شمال آفریقا داشته و در بخش چهارم این کتاب نیز به بررسی جنبش های اسلامی در سایر نقاط جهان با عنوان های: احیای حیات مجدد در آسیای مرکزی و قفقاز، حرکت­ های اسلامی در شبه قاره هند و جنوب شرقی آسیا، نهضت های در سایر کشورهای مسلمان، حرکت ها اسلامی در آمریکا و اروپا پرداخته شده و در بخش پنجم نیز به اثرات انقلاب اسلامی بر جنبش های اسلامی اشاره شده است .

برشی از کتاب:

اثرات انقلاب بر جنبش های سیاسی اسلامی معاصر

انقلاب اسلامی ایران در تولد یا تحرک سیاسی بسیاری از جنبش های اسلامی نیز نقش داشته است و چنین تأثیری با مروری بر پرونده سیاسی جنبش های اسلامی ده های اخیر به روشنی دیده می شود.

 برخی از گروه های اسلامی تولد و موجودیت خود را مدیون انقلاب اسلامی می دانند و این گروه ها دو دسته اند: دسته ای که از یک جنبش اسلامی غیر فعال پیش منشعب شده اند (مانند امل اسلامی از جنبش امل) و دسته­ ای که وابسته به جنبشی نبوده اند، بلکه موجود و پدیده­ ای جدیدند (مانند نهضت اجرای فقه جعفری پاکستان)؛ اگرچه دسته اخیر بیش از دسته نخست، مدافع و مأثر از انقلاب اسلامی است، اما همه این گروه­ ها در دفاع از انقلاب اسلامی ایران، پیروی از رهبری آن و نیز الگو قرار دادن آن اشتراک نظر دارند.

بعضی از گروه­ های اسلامی به تأثیر از تجدید حیات اسلام که از ثمرات انقلاب اسلامی ایران در قرن اخیر است، از حالت رکود، رخوت و انفعال خارج شده اند و با نیرو و سازمان دهی جدیدی به مبارزه نظامی و سیاسی علیه حکومت و دولت­ های حاکم پرداخته­ اند.

بخشی از این گروه ها صرفا به افزایش حجم فعالیت های خود اقدام کرده اند و در روند مبارزه به شیوه­ های مسالمت آمیز توجه دارند.

بخشی دیگر بر شدت و حجم تلاش های ضد دولتی خود افزوده اند و با تکیه بر روش­ های مسلحانه درصدد نابودی رژیم های حاکم هستند. سازمان انقلاب اسلامی جزیرة العرب از گروه نخست و جبهه اسلامی سوریه از گروه دوم محسوب می شوند.

انقلاب اسلامی ایران در تحرک سیاسی آن دسته جنبش ­های به ظاهر اسلامی که هیچ گونه علقه ای به انقلاب اسلامی ندارند هم مؤثر بوده است.

این گروه ها به منظور مقابله با انقلاب اسلامی تولد و گسترش یافته اند و با کمک دولت­ ها و اشخاص مخالف انقلاب اسلامی و به ویژه با پیشتیبانی و حمایت مالی دولت پادشاهی عربستان سعودی شکل گرفته اند که وهابیت در پاکستان، سلف در فلسطین اشغالی، و سازمان پیکار اسلامی در عراق، نمونه هایی از این گروه به شمار می روند.