شماره 87 فصلنامه «علوم سیاسی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، شماره 87 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «علوم سیاسی» به صاحب امتیازی دانشگاه باقرالعلوم(ع) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با مدیر مسؤولی شمس الله مریجی و سردبیری احمد واعظی منتشر شد.

در این فصلنامه در 8 مقاله و در 221 صفحه منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

رویکرد تمدنی به آزادی سیاسی در قرآن کریم

سید کاظم سیدباقری

چکیده: هدف پژوهش حاضر، بررسی رویکرد تمدنی قرآن به آزادی سیاسی با روش استنباطی - تفسیری است؛ لذا تلاش کرده ایم تا ظرفیت های آزادی سیاسی را برای ظهور تمدن نوین اسلامی بررسی کنیم. در این راستا، آزادی سیاسی و عناصر سازنده ی تمدن در قرآن کریم و عناصر تمدن ساز آزادی در این کتاب آسمانی را مورد بحث قرار داده ایم. نتایج به دست آمده نشان می دهند با توجه به ادبیات و منطق قرآن کریم، عوامل عمده ی تمدن ساز در آزادی سیاسی را می توان در سه عنصر: "فرد آزاد و مختار"، "جامعه آزادی خواه " و "دولت بسترساز و تضمین گر آزادی" پی جویی کرد، حضور این سه عنصر در کنار یکدیگر و در فرایندی تعاملی - تکاملی، بستری مناسب برای آزاداندیشی، تولید دانش و برداشتن گام های آغازین جهت شکل گیری تمدن اسلامی خواهد بود.

ضابطه عدالت توزیعی در اقتصاد و سیاست

حسنعلی علی اکبریان

چکیده: هدف پژوهش حاضر، بررسی ضابطه عدالت توزیعی در اقتصاد و سیاست است؛ لذا تلاش کرده ایم با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ دهیم که "چه خیری در حکومت باید به نحو عادلانه توزیع شود و ضابطه عادلانه بودن این توزیع چیست؟" در این راستا، ابتدا دو نگاه "تکلیف گرایانه " و "نتیجه گرایانه " در عدالت توزیعی را بررسی کرده و رابطه تکالیف و نتیجه را در عدالت توزیعی به بحث گذاشتیم. در ادامه، رابطه عدالت توزیعی و دیگر اهداف اقتصادی اسلامی مورد مطالعه قرار گرفت و عدالت توزیعی در دو ناحیه "تأمین کفاف عمومی" و "تعدیل ثروت " واکاوی شد. نتایج حاکی از آن بود که حکومت باید اموال و فرصت هایی که در اختیار خود دارد را با دو ضابطه "تأمین کفاف عمومی" و "تعدیل ثروت " توزیع کند. این ضابطه، نتیجه گرایانه است؛ هم چنین یافته ها حکایت از آن داشتند که ضابطه "تکلیف گرایانه " مثل: برابری، استحقاق و نیاز، یا ترکیبی از آنها در جوامع امروز کار آمد نیستند. عدالت توزیعی در غير ساحت اقتصاد، در دیگر ساحت های اجتماعی - مانند سیاست – نیز قابل پیگیری است.

بازنمایی دال های کنش سیاسی در معنویت انقلابی؛ بررسی موردی مطالعات معنویت در گفتمان انقلاب اسلامی

احمد شاکرنژاد

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی میزان انعکاس کنش سیاسی در معنویت مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی است. به این منظور با شاخص قرار دادن تعریف معنویت در بیانیه ی گام دوم و تکمیل مولفه های آن با کمک سایر بیانات مقام معظم رهبری، چارچوبی نظری برای شناسایی مکتوبات فارسی مطالعات معنویت در گفتمان انقلاب اسلامی ارائه شده است. این مکتوبات به دو بخش قابل تقسیم است: "مکتوبات گفتمان مرکزی" و "مکتوبات نقد جریان های رقیب". نحوه بازنمایی دال های زبانی حاکی از کنش سیاسی در این مکتوبات نیز بررسی شده است. این دال های زبانی در مطالعات معنویت به زبان فارسی که حول تعريف معنویت در گفتمان انقلاب اسلامی و مفهوم سازی های این گفتمان حول شاخصه های "معنویت انقلابی" شکل گرفته اند، حکایت از کنش های سیاسی خاصی در معنویت گرایی دارند. رئوس این کنش ها در وجه فعال (کنشی) آن عبارتند از : استکبارستیزی، عدالت خواهی، شهادت طلبی و تمدن سازی. دال های حاکی از این کنش های فعال نیز عبارتند از: معنویت جهادی، تمدن ساز، عدالت خواه، انقلابی، حماسی، رهایی بخش از سلطه، شهادت طلبانه و پیشرفت گرا. دال های زبانی حاکی از کنش گری و منفعل (واکنشی) در ادبیات تولید شده در نقد گفتمان رقیب نیز عبارتند از: معنویت آمریکایی، صهیونیستی، وارداتی، استکباری، نظامی، سرمایه دارانه و مصرفي.

مبانی و عوامل تحقق تغییرات اجتماعی در بیانیه گام دوم انقلاب

شمس الله مریجی

چکیده: هدف پژوهش حاضر تبیین مبانی و عوامل تحقق تغییرات اجتماعی در بیانیه گام دوم انقلاب است. روش این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است و در این راستا، ضرورت و مبانی تغییرات اجتماعی لحاظ شده در بیانیه (شامل عدالت و مبارزه با فساد، معنویت و اخلاق، استقلال و آزادی) و عوامل تحقق تغییر در بیانیه (شامل نیروی انسانی، علم و پژوهش، بهره مندی از منابع طبیعی و اقتصاد مقاومتی را مورد بررسی قرار می دهد. یافته های پژوهش نشان می دهند رهبر انقلاب معتقد است نباید انقلاب را در همه جهات غیر منفعل دانست و از تغيير در آن نگران بود؛ اصولی چون عدالت، معنویت و استقلال می تواند در عین پذیرش تغییرات، از انفعال و خودباختگی جلوگیری کند. نکته ی دیگر، تفاوت بنیادی دیدگاه رهبر انقلاب درباره حوزه تغییرات در مقایسه با برخی از اندیشمندان اجتماعی این حوزه بود؛ اصول عدالت، معنویت، اخلاق و استقلال به عنوان مبنای تغییرات در بیانیه گام دوم انقلاب مورد توجه واقع شده اند، در حالی که این موارد در اندیشه بسیاری از جامعه شناسان حوزه تغییرات جایگاه چندانی ندارد، یا به صورت کم رنگ از کنار آن می گذرند. رهبر انقلاب نقش جوانان را در تحقق گام دوم انقلاب برجسته دانسته است.

شاخص های کار آمدی دولت در منظومه فکری رهبران انقلاب اسلامی

 غلامرضا بهروزی لک، سیدمحمدحسین هاشمیان و رقیه جاویدی

چکیده: هدف پژوهش حاضر، بررسی شاخص های کارآمدی دولت اسلامی در منظومه فکری رهبران انقلاب اسلامی ایران و ارائه الگوی کاربردی است. مبنای نظری پژوهش، بیانات امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری است و از روش داده بنیاد (از نوع کیفی - کمی) استفاده شده است. برای پردازش داده های پژوهش، نرم افزار "مکس کیودا" را به کار گرفته ایم. شاخص های کارآمدی دولت اسلامی به دست آمده نشان می دهند که خرد، مایه شکل گیری کارآمدی دولت اسلامی است و بر پایه ی ساختار و نحوه ی تعامل و کنش مسئولان در جهت حل مشکلات نظام و مردم استوار است و نیل نظام سیاسی به اهداف تعیین شده را دنبال می کند. توجه به اهمیت و ضرورت شکل گیری دولت برای اجرای قانون اسلامی در جامعه "، "توجه به منشاء آن یعنی مشروعیت الهی و مقبولیت مردمی" و "رعایت ساختار و اصول و فرآیندها" از شاخص های کارآمدی دولت در بعد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. مضاف بر این موارد، رعایت ویژگی های اخلاقی و مدیریتی مسئولان و رفع یا مقابله با موانع کارآمدی دولت نیز به افزایش کارآمدی دولت اسلامی می انجامد. از مهم ترین آثار کارآمدی دولت می توان به تحقق اهداف والای اسلامی و برقراری عدالت و پیشرفت همه جانبه کشور اشاره کرد.

ظرفیت قدرت فرم جمهوری اسلامی در مواجهه با چالش های بین المللی با تاکید بر اندیشه ی رهبران انقلاب اسلامی

رجبعلی اسفندیار

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی بهره مندی امام خمینی(ره) و آیت الله خامنه ای از قدرت در اسلام جهت مواجهه با تهدیدات بین المللی است. با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به این نتیجه رسیدیم که قدرت نرم اسلام در مواجهه با تهدید بین المللی بر چهار عنصر: ساختارها، باورها، ارزش ها و هنجارها استوار است. محوریت اصل توحید در راستای ایجاد جامعه ای توحیدی در سطح ایران، جهان اسلام و نظام بین الملل، به عنوان ساختار؛ جهان بینی توحیدی برای وحدت امت اسلامی و ولایت و رهبری بر مبنای مردم سالاری دینی به عنوان باور مشترک؛ تکیه بر ارزش های معنوی و فرهنگی به عنوان ارزش؛ و در نهایت، تکیه بر توده مردم، مقاومت و پایداری، برخورد هوشمندانه و مدبرانه و تکیه بر اصول ظلم ستیزی، کرامت انسانی، عدالت، برابری، حمایت از مستضعفان و پایبندی به تعهدات به عنوان هنجارهای پذیرفته شده، از جمله مهم ترین راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با تهدید بین المللی است.

جمهوری اسلامی ایران و سیاست گذاری فراگیری زبان های خارجی؛ چالشی های امروز و برنامه ریزی های آینده

سید علی اصغر سلطانی و سیدعبدالمجید طباطبایی لطفي 

چکیده: هدف پژوهش حاضر، بررسی مصداق های زبان خارجی در ایران. اولویت بندی آنها در آینده نظام، سابقه آموزش آنها، تحول فرایند آموزش آنها در آینده و مهم ترین نقش های زبان های خارجی در افق آینده نظام است. در این راستا، نقش های زبان، اسناد ملی جمهوری اسلامی ایران و مسأله زبان، رویکردهای مختلف برای توصیف و تحليل زبان انگلیسی و تحقیقات کاربردی صورت گرفته در بافت آموزشی و فرهنگی ایران با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج نشان می دهند منظور از زبان خارجی محدود به زبان خاصی نیست؛ هرچند برخی از زبان ها می توانند از اولویت برخوردار باشند. زبان عربی با توجه به جایگاه ویژه ای که دارد، به طور مستقل از اولویت برخوردار است. مهم ترین نقش های زبانی در آینده نظام عرضه و تقاضای دانش و اطلاعات باقی خواهند ماند. پایش و اصلاح دائم سیاست و برنامه ریزی آموزشی زبان های خارجی به خصوص بر پایه توصیه های مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم در رابطه با علم و پژوهش، روزآمد کردن شیوه های آموزش، پتانسیل موجود در کارشناسان این رشته در گرایش های مختلف، ارتقای فرایند و دستاوردهای پژوهشی در این حوزه، گسترش فعالیت های ترجمه، استفاده از فناوری های مدرن و ایفای نقش در گستره بین المللی کارکردهای زبان های خارجی به مثابه دارایی های بشر، نه صرفا زبان مادری منطقه ای خاص، از جمله زمینه هایی است که نیازمند توجه در افق های نظام می باشند.

الزامات سیاست خارجی ایران در بیانیه گام دوم

محمد ستوده

چکیده: این پژوهش با رویکردی آینده پژوهانه، مهم ترین الزامات سیاست خارجی در گام دوم بعد از دیدگاه مقام معظم رهبری تبیین شده است. در این راستا، الزامات سیاست به ایران با توجه به روندها، پیامد روندها، پیشران ها، موانع و رویدادهای موثر بر روند مورد بررسی قرار گرفته است. در تبیین روندها، به الزامات سیاست خارجی جهت مطالعه واقع بینانه و همه جانبه روند گذشته، و شناخت نقاط قوت و ضعف آن به منظور تقویت موارد قوت و مثبت و رفع نارسایی ها پرداخته شده است. در بحث پیامدهای روند، به حفظ دستاوردهای گذشته و نهادینه کردن موازنه ی قدرت نوین منطقه ای پرداخته ایم. همچنین شناخت و بهره گیری از فرصت های بین المللی و تبیین راهبردهای کنترل تهدیدها را جهت غلبه بر موانع تبیین نموده ایم. در بررسی پیشران ها نیز به تقویت روحیه انقلابی و عمل جهادی، حمایت از روند بیداری اسلامی و نهادینه کردن روابط راهبردی ایران و روسیه پرداخته ایم. در بیان الزامات مربوط به تاثیر رویدادها بر روند، شناخت نشانه ها و روندهای تحقق رویدادها و حمایت از آنها، ترسیم چالش های فرارو، تعیین اهداف و راهبردهای آینده را مورد مطالعه قرار داده ایم. در الزامات سیاست خارجی ایران مربوط به آینده مرجع سیاست خارجی، یعنی دستیابی به تمدن نوین اسلامی، ارتقای جایگاه ایران به سطح کشورهای پیشرفته و ایجاد بلوک قدرتمند جهان اسلام و راهبردهای نیل به آن - از جمله تدوین نظریه سیاست خارجی دولت انقلابی - را نیز کرده ایم./998/