شماره 32 فصلنامه «پژوهشنامه انقلاب اسلامی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، سی و دومین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «پژوهشنامه انقلاب اسلامی» با مدیر مسؤولی سید جواد فاضلیان و سردبیری محمد جواد هراتی منتشر شد.

این فصلنامه در 8 مقاله و در 192 صفحه منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

تحلیل کدهای ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران در تحولات منطقه خاورمیانه و تأثیر آن بر آینده انقلاب اسلامی

محمدجواد فتحی، مجتبی عبدخدایی و صارم شیراوند

چکیده: خاورمیانه یک سیستم آنارشیک منطقه‌ای است که غالباً براساس قواعد واقع‌گرایانه سیاست قدرت کار می-کند. سرشت نهفته در این سیستم منطقه ای موجب گردیده که دگرگونی در رفتار بازیگران، بر امنیت و منافع سایر اعضای منطقه خاورمیانه تأثیرات درخور توجهی بگذارد. موضوعات منطقه‌ای متعددی موجب به وجودآمدن دیدگاه تقابلی میان ایران و رقبای منطقه‌ای در خاورمیانه گشته و رسیدن به ثبات و تفاهم در روابط متقابل را سخت نموده است. مقاله حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که کدهای ژئوپلیتیک منطقه‌ای ایران از یک سو چه تاثیری بر رفتار سیاسی و رقابت با بازیگران رقیب منطقه‌ای در خاورمیانه داشته است و از سوی دیگر این مسئله چه تأثیری بر آینده انقلاب اسلامی ایران بر جای می گذارد؟ فرضیه مورد نظر تحقیق این است که انتخاب کد ژئوپلیتیک منطقه‌ای از سوی جمهوری اسلامی ایران، رقابت با کشورهای حامی تروریسم و وابسته به غرب در منطقه( از جمله عربستان، قطر، امارات متحده عربی و ترکیه) را در حوزه‌ مسائل هویتی، امنیتی و تامین منافع ملی تحت الشعاع قرار میدهد. کدهای رفتاری ایران در چهار کشور مهم سوریه، عراق، یمن و بحرین برهمین اساس قابل تحلیل و بررسی هستند و از همین روی تعیین اهداف و ارزش ها، تبیین شرایط، تحلیل روندها و عدم قطعیت ها در این کدها متحتم بوده و این مسئله اهمیت درخور توجهی در خصوص عدم قطعیت های تهدیدکننده آینده انقلاب اسلامی دارند.روش این پژوهش به صورت توصیفی ـ تحلیلی می-باشد. داده های پژوهش به صورت کتابخانه ای و از طریق ابزار فیش برداری گردآوری شده اند.

شواهد و مستندات قرآنی سخنان امام خمینی (ره) دربارۀ سیاستهای نفوذ

حبیب الله حلیمی جلودار

چکیده: امام خمینی(ره) در طول زندگی سیاسی خود و نیز در زمان رهبری انقلاب اسلامی (68-57) دربارۀ سیاستهای استکبار برای نفوذ در انقلاب اسلامی جهت براندازی یا تغییر ماهیت آن، نکاتی را بیان کردند که ضرورت دارد برای صیانت از نظام اسلامی بدان توجّه شود. این مقاله به این سؤال پاسخ داده است که آیا سخنان امام (ره) در موضوع سیاستهای نفوذ، شواهد، مستندات یا خاستگاه قرآنی دارد؟ روش این پژوهش، اسنادی است و برای جمع آوری اطلاعات از تکنیک فیش برداری استفاده شده است. یافته‌ها حاکی از این است که حضرت امام راه‌های نفوذ به انقلاب را شبهه‌افکنی، عوام‌فریبی و انحراف اذهان عمومی، اِعمال سیاست خوف و رجاء، ایجاد اختلاف، القای ناامیدی و نفی خودباوری، شایعه‌سازی و شایعه‌پراکنی، تحریف‌گری و... می‌داند و با شواهد و مستندات قرآنی، آنها را بیان و پیش‌بینی می‌نماید؛ لذا کلام امام به تمامه منطبق با فرامین و نواهی خدای سبحان در قرآن کریم است؛ آنجا که از شبهه افکنی دشمن برای نفوذ در انقلاب اسلامی سخن گفت اشاره به کلام خداوند است که قلب‌های مریض با دستاویز قرار دادن متشابهات، محکمات را از مسیر خود خارج می‌سازند؛ وقتی سخن از عوام‌فریبی و انحراف اذهان عمومی بود به فرمایشات قرآن در بارۀ سیاستهای فرعون و نمرود اشاره داشت. امام راحل(ره) به اِعمال سیاست خوف و رجاء نیز اشاره داشتند که با سیاستهای استکباری فرعون در کشتن پسران و زنده نگه داشتن دختران منطبق است. و نیز از ایجاد اختلاف توسط دشمن هشدار دادند که با اعتصام به حبل متین الهی در قرآن کریم هماهنگی دارد.

علل تشکیل مجلس مؤسسان در سال 1328ش/1949م و نقش آن در نهضت امام خمینی (ره)

علیرضا علی صوفی و محمد رضا صادقی

چکیده: یکی از اقدامات چالشی در اوایل دوره پهلوم دوم، برپایی مجلس مؤسسان در سال 1328ش/1949م بود که در آن، حق انحلال مجلسین به شاه تفویض گردید. شاه با استناد به این مصوبه، در اوایل سال 1340ش/1961م مجلسین را منحل نمود و قوانین زیادی در دوره طولانی تعطیلی مجلسین توسط دولت تصویب گردید. برخی از این مصوبات مخالف شریعت اسلام بودند و لذا در مبارزه با آنها، نهضتی دینی و مردمی در نیمه دوم سال 1341ش/1962م شکل گرفت که امام خمینی(ره) به تدریج نقش محوری در آنرا بر عهده گرفتند. یکی از ابعاد رویکرد انقلابی ایشان در این نهضت، تأکید بر غیر قانونی بودن تصویب قوانین در دوره تعطیلی مجلسین بود. پژوهش حاضر با روش توصیفی–تحلیلی از نوع تاریخی، صورت گرفته و در پی پاسخ به این سئوال است که چه عللی باعث شد در رژیم پهلوی دوم، مجلس مؤسسان برپا شود و بازتاب و تأثیر این اقدام در نهضت امام خمینی(ره) چه بود؟ یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که شاه برای استیلا یافتن بر رکن قانون گذاری نظام مشروطه، مجلس مؤسسان را تشکیل داد و حق انحلال مجلسین را به دست آورد و از سوی دیگر امام خمینی(ره) که خواهان تشکیل حکومت اسلامی بودند به شیوه‌ای منطقی و قانونی، یکی از محورهای نهضت انقلابی را در مبارزه با آن استوار نمودند.

بررسی وضعیت تولید ملی در رژیم پهلوی از منظر کارشناسان تاریخ انقلاب اسلامی

سعید محمدخانی

چکیده: تولید ملی یکی از نیازهای هر جامعه ای برای بقاء و تداوم حیات انسانی می باشد و به موازاتی که نظام های سیاسی در حوزه تولید محصولات راهبردی و استراتژیک به خودکفایی نزدیک تر شوند، استقلال سیاسی و عزت ملی بیشتری خواهند داشت. این مسئله در حالی است که رژیم پهلوی ارزش چندانی برای تولید ملی و حمایت از کالای داخلی قائل نبود و همواره با تاکید بر درآمدهای نفتی و سیاست درهای باز، واردات کالاها را در دستور کار قرار می داد و همین امر، تخزیب کننده جریان تولید ملی در ایران می شد. از این منظر، مقاله حاضر با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و روش پرسشنامه ای تلاش دارد به این سوال پاسخ دهد؛ آسیب های پیش روی تولید ملی در زمان رژیم پهلوی کدامند و چه تاثیری بر روند اقتصاد ایران داشته اند؟ برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS بهره گرفته می شود. مفروض مقاله این است که رژیم پهلوی بر واردات محصولات اقتصادی تاکید بیشتری از تولید داخلی داشته است و درآمدهای نفتی بر این مسئله تاثیر زیادی داشته اند. به هر حال، عواملی همچون؛ اعطای معافیت های گمرکی، دخالت های دولت در امور اقتصادی، وابستگی اقتصاد به کالاهای خارجی، واردات محصولات زراعی، صنعت وابسته، عدم حمایت از تولیدگران داخلی و ساختارهای اقتصادی فاقد کارآمدی باعث تخریب وجوه تولید در دوران پهلوی شده است.

اقتصاد و سیاست در دهه اول انقلاب و تاثیر آن در شکل گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

مصطفی کرمی، سید امیر نیاکوئی و قدرت احمدیان

چکیده: انقلاب اسلامی به ویژه از سال 1360، یعنی با هژمونی جناح اسلام‌گرا دگرگونی‌ های گسترده و دامنه‌داری را در زندگی سیاسی و اجتماعی جامعه ایران پدید آورد. به دنبال آن الگوی کنش سیاست خارجی کشور نیز دستخوش تحولاتی بنیادین از گرایش به اتحاد و ائتلاف با غرب به سمت ائتلاف‌زدایی و حتی مخالفت با هنجارها و نهادهای بین ‌المللی و ساختار قدرت حاکم بر آن شد. درک دلایل این تغییر و تحول در سیاست خارجی، به دلیل اینکه دوره‌ی شکل ‌گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی است،مسئله‌ای محوری است. از این رو، این مقاله درصدد درک و تبیین عوامل شکل‌دهنده به جهت‌ گیری سیاست خارجی در این دوره است. بر این اساس، این سوال مطرح شد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در این دوره چگونه شکل گرفته است و در چه چارچوب نظری می‌توان این وضعیت را تبیین و تحلیل کرد؟ فرضیه مطرح این است که شکل ‌گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی بازتاب تغییر ماهیت دولت به معنی ساخت و ایدئولوژی قدرت،ساختار اقتصادی و سیاست‌های ناشی از آن و ماهیت نیروهای اجتماعی و نوع رابطه آنها با قدرت مستقر در یک فضای متعامل است. برای به دست دادن الگوی جامع‌تری از تحلیل این پژوهش از رهیافت اقتصادی سیاسی بهره گیرد.

اجماع سازی در سبک رهبری حضرت امام خمینی (ره) و حضرت آیت الله خامنه ای

قدسی علیزاده سیلاب و زاهد غفاری هشجین

چکیده: هدف اصلی مقاله حاضر شناخت و تحلیل اجماع سازی در اندیشه سیاسی و سیره عملی امام خمینی(ره) و آیت الله خامنه ای است. بدین ترتیب مقاله حاضر درپی پاسخ به این سؤال اصلی است که اجماع سازی در سبک رهبری امام خمینی(ره) و آیت الله خامنه ای چگونه است؟ به منظور پاسخ به سؤال مقاله از روش تحلیل اسنادی که از انواع روش های کیفی است استفاده شده است. با این روش، اسناد و مدارک موجود شامل کتب، مقالات و پایان نامه ها و اسناد بررسی شده است. با بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و آیت الله خامنه ای، مؤلفه هایی مانند: مشورت، گفتگو و استدلال و انتخابات در اجماع سازی مورد توجه امام خمینی (ره) و آیت الله خامنه ای بوده است. می توان گفت اجماع سازی در اندیشه سیاسی و سیره عملی امام خمینی(ره) و آیت الله خامنه ای، دارای جایگاه ویژه ای است. لذا پس از بررسی اندیشه سیاسی ایشان، در ادامه سعی شده است شواهدی از مشورت، گفتگو و انتخابات در اجماع سازی به تفکیک ارائه شود. با مطالعه در سبک رهبری حضرت امام خمینی(ره) و حضرت آیت الله خامنه ای می توان گفت ایشان در زمینه امور سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و ... از طریق مشورت، گفتگو و مذاکره و همچنین مشارکت همگانی اقدام به اجماع سازی نموده اند. بدین ترتیب با سبک رهبری خود در زمینه اجماع سازی، الگو سازی نموده اند.

الگوی سیاست گذاری فرهنگی وحدت اسلامی در جمهوری اسلامی ایران

مجید مختاری و حسن بشیر

چکیده: دولت جمهوری اسلامی ایران براساس اصل یازدهم قانون اساسی و مبانی دینی حکومت موظّف است سیاست کلّی خود را بر پایه ائتلاف و اتّحاد ملل اسلامی قرار داده و در راستای "تحقّق وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام" کوشش پیگیر به عمل آورد؛ این مهم مستلزم انجام مطالعات سیاستگذاری در ابعاد مختلف خصوصاً عرصه فرهنگی به عنوان مهم ترین مزیّت انقلاب اسلامی است. امروزه هزینه های سنگین تفرقه و نزاع درمیان مسلمانان منطقه و شرایط جهانی ضرورت توجّه به آرمان وحدت اسلامی را دوچندان کرده است. سؤال اصلی مقاله یافتن الگویی برای سیاستگذاری فرهنگی ج.ا.ا. به منظور ایجاد و تقویّت وحدت در ایران و جهان اسلام است. در بخش مفهوم شناسی توضیح داده می شود که وحدت به معنای یکسان سازی نیست و نظریه منتخب الگو "وحدت درعین کثرت" است. نویسندگان در چهارچوب نظریه های سیاستگذاری فرهنگی و ارتباطات میان فرهنگی با مطالعات کتابخانه ای و روش تحلیل مضمون درصدد اثبات فرضیه مقاله برآمده اند که براساس آن برای ارائه الگوی سیاستگذاری فرهنگی وحدت اسلامی در ج.ا.ا. لازم است ابتدا مبانی و ارزشهایی که آرمان وحدت اسلامی مبتنی برآنها است تبیین، سپس اهداف عینی و قابل دستیابی برای این آرمان ترسیم و نهایتاً راهبردها و سیاست های عملیّاتی در راستای اهداف بیان شوند. ارائه این الگو درقالب نمودار و جدول از نوآوری های مقاله می باشد. بدیهی است بعد از سیاستگذاری، مرحله برنامه ریزی اجرائی است که از موضوع مقاله خارج است، گرچه در جدول سیاست ها به متولّیان اصلی پیگیری هر سیاست در حوزه حاکمیّت اشاره شده است.

واکاوی نقش گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی بر سینمای سیاسی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی

محسن جلیلوند و بهنام سرخی