شماره 27 فصلنامه «اسلام و مطالعات اجتماعی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، بیست و هفتمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اسلام و مطالعات اجتماعی» به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) با مدیر مسؤولی نجف لک زایی و سردبیری حمید پارسانیا ویژه زمستان 98 منتشر شد.

این فصلنامه در 7 مقاله و در 191 صفحه منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

انقلاب اسلامی: حوزویان و تولید علوم انسانی اسلامی

داود رحیمی سجاسی و محسن دیبایی صابر

چکیده: انقلاب اسلامی ‌در شرایطی به وقوع پیوست که قدرت‌های جهانی با داعیه نظم جهانی و در قالب مفاهیم جهانی‌شدن و دهکده جهانی به دنبال تسلط بر جهان بودند. غایت جهانی و مخاطب عام این انقلاب که با تأسی به گزاره‌های دینی عموم مردم و بشریت بود، نقطه تعارض این حرکت با امپریالیسم جهانی و نظام سلطه بود. انقلاب ایران که مدعای ایدئولوژیک و فرهنگی مبتنی بر اسلام داشت، بدون بازتولید چارچوب‌های تئوریک لازم در ابعاد نرم‌افزاری به این مهم نخواهد رسید. بنابراین تولید علوم انسانی اسلامی ‌به‌مثابه نرم‌افزار جهان اسلام در رشته‌های مختلف موتور محرکه این انقلاب تلقی می‌شود. حوزه‌های علمیه به‌عنوان متولیان علوم اسلامی ‌بعد از انقلاب اسلامی ‌ظرفیت‌های بالقوه جهت تحقق این مهم دارند. در نوشتار حاضر پرسش‌محوری ما این است که چه نسبتی بین حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی ‌برقرار است و انقلاب اسلامی ‌چگونه شرایط مطلوب را محقق کرده است؟ یافته‌های تحقیق دال بر آن است که انقلاب اسلامی ‌تولید علوم انسانی اسلامی ‌را از امکان به ضرورت تبدیل کرده است و همچنین تولید و تأسیس این علوم بالاصاله بر عهده حوزه‌های علمیه است؛ اگرچه این مدعا نافی رسالت دانشجویان متعهد و آشنا به علوم انسانی نیست. روش تحقیق در نوشتار حاضر، روش تحلیلی ـ توصیفی و جمع‌آوری داده‌ها نیز اسنادی است.

سیری بر اندیشه‌های اجتماعی امام خمینی ره

ابراهیم محمدزاده مزینان، جواد غلامی و محمد جواد عنایتی راد

چکیده: Without a doubt, Imam Khomeini is a living fact. The dynamism, persistence, and boundlessness of this fact is undoubtedly rooted in its Islamic identity. The purpose of this paper is to answer the question that, "Based on Imam Khomeini's thoughts, how has his social ideas affected Islamic governance, social arenas and society management?" Therefore, through using the library method and based on his words, we will extract the values, symbols and social symbols in structures, the most important of which is the structure of the institution of government, then we will obtain the final result. According to the findings of the study, the Islamic Revolution led by Imam Khomeini brought the religion (Islam) into society and government and revived the religious and human values. The distinctive feature of Imam Khomeini's thoughts is its religious identity. The Islamic Revolution came about with the beliefs that Imam Khomeini brought from the context of Islamic sources to the society and practiced them. In fact, by presenting the social school of Islam, the great contemporary revivalist has been able to undo all the cultural and political efforts of the enemies of Islam over the past century and a half that have tried to throw Islam out of the arena of social life

عوامل مؤثر بر سرمایۀ اجتماعی بر اساس مفاهیم قرآن کریم (مورد مطالعه: خبرگان دانشگاه قرآن و حدیث قم)

احمد محمدی فرد، سمیه قجری و رضا اسفندیاری

چکیده: هدف این پژوهش، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر سرمایۀ اجتماعی بر اساس مفاهیم قرآن کریم از دیدگاه خبرگان دانشگاه قرآن و حدیث قم است. جامعه و نمونۀ آماری پژوهش حاضر را برخی مدیران دانشگاه قرآن و حدیث قم تشکیل داده‌اند. پژوهش به روش داده‌‌بنیاد انجام شده است. در مبانی نظری پژوهش حاضر، به بحث در مورد سرمایۀ اجتماعی، عناصر تشکیل‌دهندۀ سرمایۀ اجتماعی و مقوله و زیرمقوله سرمایۀ اجتماعی پرداخته شده و برای رسیدن به مقوله‌های سرمایۀ اجتماعی با خبرگان دانشگاه قرآن و حدیث قم مصاحبه صورت گرفته و پس از سه مرحله کدگذاری مفاهیم مورد نظر مشخص گردیده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد مهم‌ترین عوامل مؤثر بر سرمایۀ اجتماعی در بین عوامل بیـان‌‌شـده در ایـن پژوهش، به ‌ترتیب شامل حُسن ظن عمومی‌ در جامعه، اعتماد اجتماعی، اخوت و برادری، انفاق و بخشش، مشورت با دیگران، اصلاح‌گری اجتماعی، ارتباطات اجتماعی، همبستگی اجتماعی و همکاری و تعاون است.

آسیب‌شناسی عزاداری از چشم‌‌انداز تحلیلی صنعت فرهنگ آدورنو و سیاست‌گذاری آن

سید محمدحسین هاشمیان و منیره بصیرتی

چکیده: در این مقاله با رویکرد روش‌‌شناسی تحلیلی تلاش‌شده پس از تبیین نظریه انتقادی صنعت فرهنگ آدورنو و تعریف اصطلاحات مرتبط با آن از قبیل فردیت و سلطه و بیان ویژگی‌‌های موسیقی عامه‌پسند از نظر وی از جمله استانداردشدن و فردیت مجازی، نگرش انتقادی‌‌ وی راجع به هنر مدرن که عامه‌پسند بوده و از محتوا تهی است، تشریح گردد. سپس ضمن توضیح تغییر سبک مداحی‌‌های اخیر از سنتی به پاپ این موضوع با موسیقی عامه‌پسند مقایسه شده و به دو فرضیۀ وجود و عدم وجود رابطه بین مداحی سبک جدید و صنعت فرهنگ پاسخ داده شده و در پایان نیز راهکارهایی برای آسیب‌‌زدایی از مداحی، مانند آموزشی (آموزش به مداحان، مبلغان و مدیران)، پژوهشی (شامل تأمین منبع علمی و تاریخی معتبر، تأمین شعر و کتاب‌ها و نشریات آموزشی مناسب، مرزبندی دقیق اشکالات و تبیین مستمر آسیب‌ها، تبیین شاخص‌‌های هئیت‌‌های مطلوب)، نظارتی، حمایتی و تبلیغاتی ارائه شده است.

بررسی نظریه هیرشی در کنترل اجتماعی، از دیدگاه احادیث

حمد شفازاده، محمدرضا ضمیری و محمد علی حسینی

چکیده: اسلام دینی همه‌جانبه‌نگر است که تمام جنبه‌‌های فردی و اجتماعی زندگی انسان‌ها را در نظر دارد. قلمرو قواعد و آموزه‌‌های اسلامی ‌متوقف بر امور فردی نیست. توجه به شئون اجتماعی از مهم‌ترین مسائل مورد توجه آیین اسلام است و از طرفی تئوری‌های کنترل اجتماعی معتقدند همه مردم پتانسیل گریز از قانون را دارند و جامعه مدرن فرصت‌های بسیاری برای فعالیت غیرقانونی فراهم آورده است. این پژوهش با روش توصیفی و با رویکرد تحلیلی - انتقادی، درصدد پاسخ به این پرسش است که چه انتقادهایی از دیدگاه احادیث بر نظریه اجتماعی هیرشی وجود دارد. ﻧﺘﺎیج ﻧﺸﺎن می‌دهد دین مبین اسلام، دربردارنده آموزه‌‌هایی است که عمل بر اساس آنها، کمال انسان و تحکیم جامعه انسانی را به دنبال خواهد داشت و در پرتو قوانین الهی می‌‌توان رشد و استحکام جامعه را به ارمغان آورد؛ ولی نظریه هیرشی یک تفکر غالب امریکایی است و با انتقادهایی همراه است. پژوهش‌هایی که تاکنون درباره کنترل اجتماعی انجام شده با نظریه هیرشی مورد بررسی قرار نگرفته است و توجه به آموزه‌‌های دینی و استخراج راهکارهای مناسب در خصوص کنترل اجتماعی از یافته‌‌های جدید این پژوهش به شمار می‌رود.       

آسیب‌ها و چالش‌های تبلیغ در عرصه بین‌الملل در حوزه علمیه با تکیه بر آرای رهبری

رسول خضرلو

چکیده: از آنجائی‌که دین اسلام دینی فرانژادی، فرامنطقه‌‌ای، فرازمانی و فرا مکانی است و به‌عبارت دیگر جهان‌شمول است، خطابات قرآن عموماً با «یا ایها الناس» شروع شده است. ما وارث مکتبی هستیم که اگر بتوانیم آرمان‌های ارزشمند این مکتب را به گوش جهانیان برسانم، می‌توانیم جهان فرورفته در فساد، گناه و ظلمت را به واسطه اسلام ناب نورانی کنیم؛ افزون بر اینکه به برکت انقلاب اسلامی ‌اقبال به اسلام و تشیع در سطح جهان بسیار گسترده‌تر از گذشته است، تا آنجا که در مقام مقایسه معادل هزار سال در گذشته است. به موازات این اقبال جهانی تبلیغات دشمنان هم برای مقابله با «اسلام و تشیع» «انقلاب اسلامی‌» و تلاش برای «نشر افکار باطل» نیز غیرقابل مقایسه با تاریخ بشریت است. شیطان با تمام قوی و با استفاده از انواع ابزار‌ها و فناوری جدید و فضای مجازی، تمام‌قد در مقابل ما ایستاده است. این مهم با اقدامات حوزه علمیه در عرصه تبلیغ همخوانی ندارد، به‌رغم اینکه حوزه علمیه در مقایسه با قبل انقلاب گام‌های ارزشمندی برداشته است. با وجود این برخی کاستی‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و اشکالات مبنایی و مدیریتی و عدم پشتیبانی‌های لازم، جریان نشر اسلام ناب را با چالش جدی روبه‌رو کرده است. در این راستا عموماً مصاحبه‌هایی از بزرگان حوزه خصوصاً مقام معظم رهبری و مقالات معدودی نظیر مقالات مجله حوزه، شماره 43 و44، منتشر شده است. مقاله حاضر در مقام بررسی آسیب‌های نرم و سخت در محور تبلیغ عرصه بین‌الملل است که با پرداختن به رفع این آسیب‌ها و ضعف‌ها و تبدیل آنها به قوت‌ها، گام‌های اساسی در این ‌عرصه برداشته باشیم. روش ما در مقاله تبینی و انتقادی و تکنیک ما کتابخانه‌ای و میدانی است.

از ایدئولوژی تا الگوهای سیاست‌گذاری در نظام فرهنگی غرب (بررسی خاستگاه نظریه‌های سیاستی در تدوین سیاست‌های فرهنگی)

نصرا... آقاجانی و یوسف حسین نژاد خاکی

چکیده: یکی از مؤثرترین برنامه‌های فرهنگی کشورها، «سیاست‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های» فرهنگی است که در قالب برنامه‌های دولت، تدوین و اجرا می‌شوند. محور برنامه‌های فرهنگی «سیاست‌های فرهنگی» است. زیرساخت تنظیم سیاست‌های فرهنگی، نظریه سیاستی است. نظریه سیاستی نظریه‌ای کاربردی است که می‌تواند چارچوب عمل دولتی و مداخله حکومتی را بر مبنای ارزش‌های هر جامعه تصویر کند. در این مقاله با استفاده از روش پژوهش کیفی «تحلیل مضمون» و در جستجوی سازوکار شکل‌گیری نظریه‌های سیاستی فرهنگی به واکاوی خاستگاه آن در ادبیات سیاست‌گذاری فرهنگی و نظریه‌های فرهنگی می‌پردازیم تا ضمن نشان دادن دلایل شکل‌گیری سیاست‌های فرهنگی، بستر نقد ادبیات رقیب نیز فراهم گردد و زمینه‌ای برای طراحی نظریه‌های سیاستی فرهنگی در الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت آماده شود تا در این مسیر از نظریه‌های فرهنگی وارداتی استفاده نکنیم.