جلد اول کتاب «حکمت تطبیقی و مقارنه ای» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، مؤسسه بوستان کتاب وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم جلد اول کتاب «حکمت تطبیقی و مقارنه ای» نوشته یحیی کبیر را منتشر کرده است.

برای ورود به مباحث فلسفی، باید توجه داشته باشیم که ما متون سه گانه آموزش فلسفه استاد مصباح و اصول فلسفه روش رئالیسم مرحوم طباطبائی و بعضا کاوش های عقل نظری مرحوم حائری بزدی را با محوریت سرفصل های کتاب آموزش فلسفه که مبوب و منظم است، محور تحلیل و نقد و بررسی قرار داده ایم.

باید بدانیم که می بایست فلسفه از چند زاویه مورد توجه قرار گیرد؛ ابتدا توجه به تاریخ فلسفه ضروری می باشد زیرا از جهت متدلوژی علوم، آشنایی با تاریخ هر علمی در اولویت قرار دارد و ما به طور اختصار در محدوده مباحث استاد مصباح و استاد شهید مطهری بدان می پردازیم و افزون بر آن، به تحقیق محقق مشتاق سپرده می شود.

سپس مبحث شناخت شناسی مورد نظر است، به طوری که انواع شناخت مورد توجه قرار می گیرد، به حکمت نظری بر محور هستی شناسی و مسائل مرتبط با ان و در نهایت به حکمت عملی پرداخته می شود.

ساختار کتاب:

نویسنده در ابتدای این اثر، مباحث مقدماتی را در سه فصل اعم از «نگاهی به سیر تفکر فلسفی از آغاز تا عصر اسلامی»، «نگاهی به سیر تفکر فلسفی از قرون وسطی تا قرن هیجدهم میلادی» و «نگاهی به سیر تفکر فلسفی در دو قرن اخیر» بیان کرده است.

نگارنده کتاب «حکمت تطبیقی و مقاله ای» در بخش اول این اثر «معانی اصطلاحی علم و فلسفه» را مورد بررسی قرار داده است. در این بخش، فلسفه و علوم، تقسیمات فلسفه، رابطه موضوع با مسائل، فسلفه و سفسطه، ماهیت مسائل فلسفی، ارزیابی روش تعقلی، ایده آلیسم، موقعیت فلسفه، رابطه میان فلسفه و علوم، کمک های فلسفه به علوم و برعکس، ضرورت فلسفه، راز انسانیت، مبادی فلسفه را تبیین کرده است.

مؤلف، در بخش دوم این اثر با عنوان «شناخت شناسی» پس از بیان مقدمه ای بر این مسأله، در شش فصلِ «بداهت اصول شناختی»، «اقسام شناخت»، «علم حضوری»، «علم حصولی»، «مفاهیم کلی و اقسام آن»، «ارزش معلومات» این بخش را تدوین کرده که در این فصول مباحثی از قبیل رد شبهه شک گرایان، امکان شناخت، نخستین تقسیم علم، همراهی علم حصولی با علم حضوری، لزوم بررسی علم حصولی، تصور و تصدیق، ویژگی هر یک از اقسام معقولات، اطلاقات مفاهیم اعتباری، حس گرایی، گرایش به پوزیتویسم، اصالت حسن یا عقل، ارزش شناخت، پیدایش کثرت در ادراکات، راه حصول علم، حسیون، عقلیون، تفسیر هستی شناختی، حدود علم و نظریه های جدید، آمده است.

در بخش سوم این اثر، نویسنده در چهار فصل مسائل مربوط به «هستی شناسی» را بررسی می کند؛ در فصل اول این اثر مباحث پیرامون هستی از جمله بداهت مفهوم وجود، نسبت بین وجود و ادراک، مفهوم اسمی و مفهوم حرفی وجود، بداهت واقعیت عینی بیان شده است؛ همچنین در فصل دوم این بخش که به واقعیت هستی اشیا اختصاص یافته، مباحثی اعم از مبادی فلسفی، اصول متعارفه فلسفی و اصولی موضوعه در فلسفه مطرح شده و در فصل سوم نیز، وجود و ماهیت مورد بررسی قرار گرفته که در این فصل مباحثی همچون ارتباط مسائل وجود و ماهیت، اعتبارات ماهیت و کیفیت آشنایی ذهن با مفهوم وجود و... بیان گردیده است؛ در فصل پایانی بخش سوم این اثر، «اصالت وجود واقعیت» تبیین شده که در فصل مذکور موضوعاتی اعم از مجاز فلسفی، دلیل عمده اصالت وجود، وحدت در مفهوم وجود، متواطی و مشکک، وحدت و کثرت در وجود عینی، اقوال درباره وحدت و کثرت هستی و تفاین و کثرت وجودات، بررسی شده است

برشی از کتاب:

میزان تشخیص حقیقت از خطا چیست؟

از یک سلسله حقایش مسلمه که ذهن ما آن ها را در کمال بداهت و روشنی می یابد، بگذریم به مسائل دیگری بر می خوریم که بر ما روشن نیست و باید آن را از طریزق فکری و استدلالی کشف کنیم و بشر گاهی در کوشش های علمی و استدلالی خود خطا می کند، پس باید دید وسیله ای برای تشخیص صحیح از سقیم، و حقیقت از خطا وجود دارد یا نه؟

مقیاس و معیار تشخیص حقیقت از خطا در ادراکات، «منطق» نامیده می شود و معروف ترین و شاید قدیمی ترین اسبوب های منطقی همان است که ارسطو موفق به جمع و تدوین آن ها شده است و آن منطق صوری و منطق نظری است.

اکنون این سؤال مطرح می شود که کدام منطق معیار تشخیص حقیقت از خطا است؟ ابن سینا – خداوندگار مباحث منطقی و فلسفی پس از ارسطو – «حکمت میزانی» را معرفی می کند و حکمت میزانی یا نظری است و یا عملی و کاربردی، و البته این هر دو جهت حکمت میزانی، معیار تشخیص و تمیز می باشد.

معیار بازشناسی حقایق

عقل گرایان، معیار بازشناسی حقایق را «فطرت عقل» معرفی می کنند و قضایایی را که به شکل صحیحی از بدیهیات، استنتاج شود، و در واقع، جزئیاتی از آن ها را تشیکل دهد، حقیقت می شمارند و قضایای حسی و تجربی را هم تا آن جا که به کمک براهیم عقلی، قابل اثبات باشد معتبر می دانند.

علامه طباطبائی(ره) می گوید: «فطرت عقل عبارت از امهات منطبق صوری است». پس مقصود از «فطرت عقل» در این جا «مفطورات» است، یعنی تئوری های متراکم عقلی انسان که با عنوان منطق شناخته می شود و به عبارتی دیگر معقولات ثانیه انسان است. از سوی دیگر، تجربه گرایان، معیار حققیت بودن شناخت را این دانسته اند که قابل اثبات به وسیله تجربه باشد و بعضی از ایشان افزوده اند که باید با تجربه عملی (پراتیک) اثبات شود. بنابراین تجربه گرایان در برابر عقل گرایان قرار دادند.