کتاب «اندیشه سیاسی صدرالمتألهین» به چاپ سوم رسید

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، مؤسسه بوستان کتاب وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم سومین نوبت چاپ کتاب «اندیشه سیاسی صدرالمتألهین» نوشته نجف لک زایی را منتشر کرده است.

صدرالمتألهین توانست با درک درست و قرائنی صحیح از اسلام و سنت ها اسلامی، آن را در مواجهه با افکار الحادی و عقاید انحرافی مطرح نماید و به خوبی از هویت دینی پاسداری کند.

گروهی از پژوهشگران معتقدند صدرالمتألهین هیچ نکته جدیدی بر مباحث سیاسی فارابی و ابن سینا نیفزوده، شمار دیگری بر این باورند که او صرفاً به بسط مباحث مجمل و مبهم فارابی اکتفا کرده است.

نویسنده در مقدمه این اثر می نویسد: پژوهش حاضر بررسی «اندیشه سیاسی ملاصدرا» را بر عهده دارد، نه «فلسفه سیاسی ملاصدرا» زیرا بررسی فلسفه سیاسی ملاصدرا به تمهیداتی نیاز دارد که هنوز فراهم نیست. بدیهی است که اندیشه سیاسی آن چنان معنای فراخ و گسترده ای دارد که می تواند بخش هایی از فلسفه سیاسی را نیز شامل شود.

اندیشه سیاسی در آنجا که بر اصول ثابتی تکیه می کند، از فلسفه سیاسی بهره می برد. تمایز اساسی فلسفه سیاسی و اندیشه سیاسی این است که اندیشه متغیر در زندگی سیاسی می پردازد، در حالی که فلسفه سیاسی، از آن حیث که بخشی از فلسفه است، تنها به کلیات می پردازد.

فصول مختلف پژوهش در جهت تحقق اهداف فوق طراحی شده است. در فصل زمینه های تکوین شخصیت سیاسی صدرالمتألهین مورد بررسی قرار گرفته است. در این فصل سعی شده است تا عصر صفوی از نگاه ملاصدرا مورد بازبینی قرار گیرد. از جایگاه دانش سیاسی در حکمت متعالیه و منابع اندیشه سیاسی نویسنده فصل دوم گفت و گو شده است. فصل سوم عهده دار تبیین مبادی و مبانی ضرورت زندگی اجتماعی و سیاسی است.

کارویژه های حکومت دینی، در مقایسه با سایر حکومت ها در فصل چهارم و ساختار حکومت دینی، به ویژه بحث ولایت سیاسی انبیا، ائمه و مجتهدان در فصل پنجم مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتیجه گیری پایان بخش مباحث پژوهش است.

نگارنده در مقدمه آورده است: از مشکلات اصلی این پژوهش فقدان مجموعه کاملی از آثار صدرالمتألهین، که با استاندارد علمی و فنی جدید منتشر شده باشد، عدم اهتمام محققان به مباحث اجتماعی در آثار وی و از همه مهم تر اظهار نظرهای نادرست در مورد فقدان اندیشه سیاسی در آثار وی بود که به میزان زیادی سعی شد از تأثیر آن ها بر کیفیت تحقیق کاسته شود.

در اثر حاضر استدلال شده است که با طرح حکمت سیاسی متعالیه دور جدیدی در اندیشه سیاسی شیعه آغاز شد که نشان دهنده چالش و نزاع بیش از پیش میان سیاست دینی و نظم سلطانی بود و زمینه را برای تحقق علمی و عملی حکومت دینی، در ادوار بعدی فراهم کرد.

ساختار کتاب:

نویسنده، این اثر را در پنج فصل نگاشته است که در فصل اول این اثر، زمینه های تکوین شخصیت سیاسی صدرالمتألهین، بررسی و زندگی سیاسی و اوضاع زمانه و عصر صدرالمتألهین از نگاه خود وی و میراث علمی ملاصدرا بیان شده است.

در فصل دوم این اثر با عنوان «جایگاه دانش سیاسی در حکمت متعالیه» نیز دانش سیاسی در آثار ملاصدرا و منابع اندیشه سیاسی صدرالمتألهین بررسی شده است.

مؤلف در سومین فصل این اثر، به زندگی سیاسی در اندیشه صدرالمتألهین پرداخته است که از مطالب این فصل می توان به تأمل در معاش انسان، جایگاه دنیا در اندیشه ملاصدرا، مفهوم سیاسی در اندیشه صدرالمتألهین و همچنین تفاوت سیاست و شریعت از نظر مبدأ، غایت، فعل و انفعال اشاره کرد.

همچنین، در فصل چهارم کتاب با عنوان ساختار حکومت دینی در اندیشه ملاصدرا نویسنده کارویژه های حکومت دینی را بررسی کرده است.

در آخرین فصل این اثر نیز ساختار حکومت دینی در اندیشه ملاصدرا تشریح شده که مطالب منتشر شده در این فصل عبارت اند از: انواع نظام سیاسی، اجتماعات انسانی، نظام های سیاسی فاضله، ولایت سیاسی انبیا، ولایت سیاسی امامان، ولایت سیاسی مجتهدان و مبنای مشروعیت نظام سیاسی.

در بخش پیوست های این اثر، گزیده مباحث سیاسی در آثار صدرالمتألهین(اعم از مباحث سیاسی در شواهد الربوبیه، المظاهر الالهیه، مثنوی ملاصدرا، هدایه الاثیریه) و گاهنامه زندگی و زندگی صدرالمتألهین آمده است.

برشی از کتاب:

کارویژه های حکومت دینی

اساسی ترین انتظار از حکومت دینی و مهم ترین وظیفه آن اجرای قوانین خدایی می باشد؛ کارویژه حکومت دینی که حکومت غیر دینی از عهده انجام آن بر نمی آید وگرنه دینی خواهد بود، همین است.

قانون که در حکومت های غیر دینی یک امر بشری است، در حکومت دینی امر فرابشری و الهی است و انسان ها در محدوده مباحات می توانند قانون گذاری و برنامه ریزی کنند.

تمامی برنامه ریزی های حکومت دینی به گونه ای است که به قوانین الهی خدشه وارد نشود، در حالی که حکومت غیر دینی چنین دغدغه ای ندارد. ملاصدرا می گوید: نظام دین و دنیا جز با وجود امامی که مردمان به او اقتدا و از او پیروی کنند و راه هدایت و پرهیزکاری را از وی بیاموزند درست نمی آید، و نیاز به او در هر زمان مهم تر و بالاتر است از نیاز به خوراک و پوشاک شان و آن چه در روند این ها از منابع و ضروریات است.

ولایت سیاسی امامان

صدرالمتألهین در موارد متعدد از امامت و ولایت سیاسی ائمه(ع) سخن گفته است؛ مهم ترین اثر وی در این رابطه شرح اصول کافی، به ویژه بسط و توضیح احادیث کتاب الحجه این کتاب است.

طبق تأکید ایشان استدلال عقلی شیعه در باب امامت، قاعده لطف است؛ البته این قاعده در دو مرحله استفاده می شود: نخست مرحله اصل وجود امام است، خواه تصرف بکند یا نکند؛ مثل زمانی که امام در غیب به سر می برد. اما تصرف ظاهری امام، خود لطف دیگری است که عدم آن به سبب بندگان و بدی اختیار آنان است؛ همچنین وی در همین بحث مسئله انتخاب و نصب امام را نیز بیان کرده است.