کرونا سرعت حرکت به سمت زیست فرهنگی را افزایش داد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دکتر سیدمجید مطهری‌نژاد عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، در نشست علمی «آینده پژوهی مهدویت و پساکرونا» که با همکاری ستاد هماهنگی فعالیت‌های مهدوی و خبرگزاری رسا به صورت ویدئو کنفرانس در حال برگزاری است بیان کرد برای بازخوانی جایگاه کرونا در آینده­­ های فرهنگی، تمدنی و حکمرانی جامعه جهانی، می­توانیم از دو منظر آینده ­پژوهی تجددمدار و حق­ مدار مساله را بررسی کنیم. درآینده­ پژوهی حق ­مدار، مبتنی بر نظام حقانی مهدویت و برنامه­ های الهی برآمده از آن، باید مطالعه کنیم در کجای پیوستار نظام مهدویت و مسیر به سوی ظهور هستیم و مواجهه ما با کرونا از این جایگاه چگونه باید باشد؟

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) گفت: اگر بنا باشد که ما مبتنی بر اندیشه مدرن وضعیت پسا کرونا را بررسی کنیم، ما در واقع در دورانی هستی که یک پرتاب شدگی به دوره جدیدی از جهانی­ شدن را شاهد هستیم و کرونا این پرتاب شدگی را تشدید می­ کند. اگر بشر در سال‌های گذشته  در دوران زیست قدرت و سپس زیست سیاست زنگی می­ کرده و فضای جوامع مدرن تحت انگاره­ های زیست سیاست بوده است و نهادهای سیاستی سویه برنامه­ های فرهنگی و اجتماعی جوامع را سامان می ­دادند، به مرور به سمت دایره جدیدی پرتاب می ­شویم که می‌توان از آن به عنوان زیست فرهنگ نام برد.

وی ابراز داشت: در دنیای کنونی به مرور شاهد هستیم که نهادهای بالادستی سیاستی دیگر نمی‌توانند در جامعه‌ای که به مدد فضای مجازی به سمت جامعه شبکه­ای حرکت کرده است، قدرت تأثیرگذاری زیادی داشته باشند؛ گروه­ها و جمعیت­ های مجازی­ شده خیلی تحت تأثیر سیاست­ های بالادستی نهادهای حکومتی نیستند، و شاهد دوران و فضایی هستیم که از نظام راهبری جهان از انگاره ­های زیست سیاست به سمت زیست فرهنگ در حرکت هست و صاحبان قدرت در پی آن هستند که بتوانند به نحوی متفاوت با دوران­ های زیست سیاست، از طریق تاثیر و تغییر در روان و فرهنگ جوامع انسانی، کنترل­ گرایی خود را تداوم بخشند.

دکتر مطهری نژاد ادامه داد: اگر ما در موقعیت جهانی هستیم که به سمت زیست فرهنگ حرکت می‌کنیم، کرونا این حرکت را به گونه سریع‌تری دامن زد و ما را با سرعت به این فضای شبکه­ ای پرتاب می‌کند. در این فضا بر خلاف زیست قدرت که قوانین بالا دستی سعی می‌کنند مسیرها را تعریف کنند، با ذره‌ای شدن جوامع مواجه می­شویم و تکثر دیدگاه‌های گروه‌های مختلف که در این فضا زندگی می ­کنند، ما را به سمت تعلیق فکر و بازی ­مندی و لذت­گرایی و مصرف­گرایی حداکثری سوق­ خواهد داد. .

این عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) افزود: اگر همین صحنه را از منظر الهی و نظام مهدویت بخواهیم مطالعه کنیم، با دورانی مواجه هستیم که جوامع بشری به مدد پیشرفت­های مختلف دانشی و فناورانه، در طی چند قرن از فضای تمامیت ­خواهی کلیسای کاتولیک در قرون میانه و جنگ­ های صلیبی کشدار آن دوران به دوران دین پیرایی و پروتستانیزم رسید و سپس به دوران خدا-انسان­گرایی و انگاره ­های پوزیویستی قرن 18 و 19 رسید که دیگر جایی برای خدا و دینداری نبود.

وی ابراز داشت: این وضعیت برآمده از یک تفکر دینی بود که دستان خدا در راهبرد امور انسانی و اجتماعی بسته می­دانستند و مبتنی بر باور به یدالله مغلوله، تمام کار جهان و پیشبرد زیست اجتماعی بشری را به خود انسان واسپاری کردند. در واقع ما الان در دوران بسط یافتگی دست‌بست­گی خدا و قدرت بلامنازع انسان بر سرنوشت و آینده خویش از منظر بشر زمینی هستیم.

دکتر مطهری نژاد تصریح کرد: خداوند در آیات مختلف تصریح فرموده است که بشر دچار شک به سامانه ­های ربوبی خداوند در تدبیر امور عالم می‌شود و در این فضای شک ­آلود دچار فضای یلعبونی و بازی ­مندی در دنیا و بازیچه ­انگاری نظامات الهی می­ شود. در آیات اول سوره دخان خداوند می‌فرماید که جوامع باید به نظام ربوبی خداوند در پهنه آسمان­ ها و زمین و مابینهما یقین بیاورند و مبتنی بر فضای یقین به این سامانه ­های ربوبی عالم، نظامات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و تمدنی خود را دنبال کنند، اما به جای یقین آوردن به نظام ربوبیت الله دچار شک می‌شوند و در این شک انگاری خود دچار فضای یلعبونی می‌شوند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تأکید کرد: درچنین فضایی با پرتاب­شدگی بیشتر جوامع بشری به دوران زیست­ فرهنگ در جهان شبکه­ای و مجازی ­شده، از سویی افول بیشتر بشر را در انگاره ­های یلعبونی شاهد خواهیم بود و از سوی دیگر نوع واکنش سامانه­ های ربوبی عالم به این فضای بیشینه شک ­گرایی و یلعبون­ شدگی را باید انتظار بکشیم و این نقطه ما را به نظام تعالی­ بخش مهدویت متصل می ­کند.

وی در بخش دوم سخنانش، نگاه به مهدویت را نیازمند بازخوانی مبتنی بر مفاهیم بلند و پیوسته قرآنی و روایی دانست و گفت: نظام مهدویت باید مبتنی نظام ربوبی عالم خوانش شود و ما بتوانیم حضور حضرت مهدی عج، به عنوان خلیفه­الله و خلیفة رب را، در لحظه لحظه‌های نظامات و تغییرات جهان بازخوانی کنیم. یعنی بدانیم که هر چه در دنیای پیرامون و جهان ما واقع می ­شود از منظر مهدویت قابل مطالعه هست. ما یا یا کنش ­ها و برنامه ­های مستقیم خلیفه رب در عالم و همراهی جوامع انسانی با آن­ها مواجه هستیم و یا رفتارهای غیرحقانی جوامع بشری و ظالمان را شاهد هستیم که می­توانیم واکنش­­ های خلیفه رب را نسبت به آن­ها مطالعه و رصد کنیم.

دکتر مطهری نژاد افزود: این نوع باورمندی به جایگاه امام زمان عج، ما را به ساحت سوم توحید و  دینداری متناسب آن می ­کشاند. اگر در ساحت اول توحید، یگانگی ذات پروردگار را مورد توجه قرار می ­دهیم و اگر در ساحت دوم دینداری، توحید در نظام الهی در پهنه عوالم و هستی را دنبال می ­کنیم، در ساحت سوم توحید، موضوع توحید ربوبی و توجه به سامانه ­های بزرگ خلافت رب اصلیت پیدا می­کند. تمام پیشبرد امورات نظام هستی را از مجرای خلیفه رب فهم می ­کنیم و سعی در ادراک و همراهی حداکثری با این نظام ربوبی و خلیفه آن داریم.

این عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: بر این اساس، اگر در برهه ­ای از تاریخ جامعه مومنان در فضای غیبت قرار گرفتند و اگر در سویه دیگر ماجرا، جبهه باطل به جایی رسیدند که دنبال خاموش کردن نورالله به صورت حداکثری بودند؛ در مواجهه با این فضای تیره و تاریک باید در ذیل برنامه های سامانه ربوبی خداوند و رفتارهای خلیفه رب در عالم بررسی کنیم واقعاً خلیفه رب چه عکس ­العملی خواهد داشت و چه ماجراهایی را برپا خواهد نمود. از این منظر، وقوع انقلاب اسلامی و وقایع پسینی آن، ما را با یک فضای جدیدی از ایجاد موانع جدی بر سر راه کسانی که دنبال خاموش کردن نورالله بودن مواجه می ­کند. یعنی انقلاب اسلامی نمایانگر شروع برنامه تام شدن نورالله در زمین در سیاهی دو منحنی در هم تنیده دوران غیبت و اطفاء نورالله می ­باشد.

وی با اشاره به آیات الهی گفت: از این منظر انقلاب اسلامی آیه‌ای از آیات خداوند است که به نحوی رشد یابنده به پله بلند دیگری به نام آیه اربعین گره خورد. در واقع اربعین آیه دیگری در فضای تام شدن نورالله بود که جریان آسمانی نور را در ظلمات دنیای گرفتار شده در فضای شک ­گرایی و یلعبونی بشر امروزی، انتشار می ­دهد. تمام این جریان آیاتی در ذیل نظام ربوبی الله و از مجرای خلیفه رب باید مطالعه شود. از این منظر، موضوع انتظار امام عصر عج را، نباید فقط به عنوان یک باور دینی در فضای عقلانی و استدلالی یا در فضای حسی و عاطفی  مطالعه کرد، بلکه در فضا و پهنه صحنه­ های بزرگ عالم، شما می ­توانیددر جایگاه یک فرد منتظر، رفتار ربوبی خلیفه رب را رصد و نظاره کنید.در تمام صحنه اربعین شما دست امام عالم را می‌بینید. من به عنوان یک انسان منتظر باید این صحنه الهی را رصد کنم و بینم امام عالم و خلیفه رب، چگونه این فضا-جریان بزرگ الهی را راهبری می‌کند.

دکتر مطهری نژاد در ادامه همین منطق با اشاره به فضای کرونا ابراز داشت: اگر اربعین از منظر یک آیه الهی از مجرای خلیفه رب قابل مطالعه هست، کرونا را چگونه باید مطالعه کنیم؟ وی گفت، جبهه باطل مکری را راه می‌اندازد و ویروسی را گسترش می‌دهد که با شروع یک جنگ بیولژیک، هم چین و هم ایران را گرفتار کند، که اگر بر فرض بسیار ضعیف حتی ساخت اولیه ویروس کار آن‌ها هم نباشد، اما جنگ هیبریدی ثانویه برعلیه ایران را نمی­توانیم انکار کنیم.  تداوم تحریم‌ها و تروریسم دارویی در شرایط کرونا، جنگ شناختی و رسانه ­ای حداکثری بر علیه ایران و ایجاد فشارهای سخت امنیتی در شرایط کرونایی بر گروه­ های مقاومت عراق و یمن، همه و همه حاکی از مکر  اولیه و ثانویه، جبهه استکبار بود. در این فضا که آنها مطمئن بودند کرونا هم مثل سارس کاری به آنها نخواهد داشت، چگونه این مکر به دامن خودشان باز می‌گردد و همه بنیان‌های حکومت سلطه را دچار لرزش و قرار گرفتن در آستانه فروپاشی می‌کند و چگونه دست نیاز جوامع پرتاب شده به جهان شبکه­ ای و فضای یلعبونی و لذت­مندی حداکثری در آن را، دوباره به سوی خدا و احساس نیاز به منجی باز می­گرداند؟ این جنس نگاه به صحنه کرونا در عالم، ما را به درک لایه دیگری از انتظار مبتنی بر صحنه هدایت می‌کند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به حدیثی که رهبر معظم انقلاب از حضرت علی (ع) نقل کردند: «انتظروا و لا تیاسوا من روح­الله» و ارتباط آن با آیه شریفه: «یا بنی اذهبوا و تحسسوا من یوسف و اخیه و لا تیاسوا من روح­الله» گفت: مساله این است که در فضای حضور حداکثری امام عالم، ما باید بتوانیم برنامه‌های و حضور پیوسته امام عالم و خلیفه رب را به عنوان یک انسان منتظر حس کنیم، همانطور که یعقوب حس می‌کرد که اگر امروز جامعه مصر دچار خشکسالی و زلزله اجتماعی شده است و مسیری برای رهایی از خشکسالی باز شده است، به فرزندانش بگوید که شما بروید یوسف ع و برادرش را تحسس کنید؛ این جنس نظاره ­کردن صحنه عالم و دیدن دست خلیفه رب در همه صحنه­های آیاتی و ابتلایی، چیزی است که ما در جامعه خود باید در ارتقاء اندیشه مهدویت دنبال کنیم.

وی تأکید کرد: مبتنی بر این نگرش هم معناشناسی انتظار در مواجهه با صحنه­ های بزرگ اجتماعی موضوعیت پیدا می ­کند و هم آینده ­پژوهی ما را به نحو جدی ارتقا می ­دهد. نظام مهدویت مبتنی بر قرآن، علاوه به تبیین فضاها و دوران ­های آیاتی و ابتلایی که در آستانه آخرالزمان و ورود به آخرالزمان خاصه الهی با آن مواجه می ­شویم، نحوه مواجهه و ارتباطات بین ­الادیانی و سامانه ­های تمدنی برآمده از آن­ها را نیز تبیین می ­کند. در حالی که ما از سویی با رهیافت حصر­گرایی حقانیت در ادیان مختلف مواجه هستیم و در حالی که از سوی دیگر با رهیافت پلورالیزم دینی مبتنی بر قرائت مدرن از ادیان مواجه می ­شویم، هیچ کدام از این رهیافت ­ها در صحنه ­های سخت ابتلایی و آخرالزمانی کارساز نیستند.

دکتر مطهری نژاد اظهار داشت: صحنه ­های آینده در واقع ما را وارد دوران جدیدی می ­کند که باید با عنوان دوران مسابقه ادیان نام­گذاری کنیم. ادیان مختلف باید بتوانند در مواجهه با فضاهای  فشرده آیاتی و ابتلایی که جوامع انسانی را در بر می ­گیرد، مسیر گذار سالم و بدون اذیت پیروان خود را بیابند. آن­ها در مواجهه با آیات الهی چه نوع همراهی را خواهند داشت و برای گذار از ابتلائات الهی، چه نوع سازوکاری دنبال خواهند کرد و آیا در این صحنه ­ها، ادراک و کنش صحیحی در مواجهه با سامانه­ های ربوبی عالم خواهند داشت؟ در آینده مشخص خواهد شد که آیا آن‌ها می‌توانند از صحنه ­های سخت ابتلایی عبور کنند؟ آیا آن‌ها که باور به یدالله مغلوله و دست­بسته­گی خدا دارند یا آنها که سامانه ­های ربوبی عالم را در یک صورت­بندی تثلیثی یا ثنوی دنبال می ­کنند، آیا می‌توانند از این دورانهای سخت عبور کنند؟ یا آن‌ها که فضای ربوبی خداوند را قبول دارند، اما نسبت به خلیفه رب منکر یا منفعل هستند، آیا می‌توانند این مسیر را عبور کنند، یا همه دچار سختی‌ها می‌شوند؟ فضای مسابقه ادیان از سویی راه را بر تحریفات و التقاط ­های تاریخی ادیان می­بندد و آن­هایی را که به این فضاهای التقاطی و تقلیلی و تحریفی اصرار داشته­ باشند دچار عقوبت می ­کند و از سویی، کسانی را که در مواجهه با صحنه ­های آیاتی  و ابتلایی، متوجه ناتوانی باورها و سامانه ­های اعتقادی دینی­شان در مواجهه با دیگر ادیان بکند،  به ساحت­ های بالاتر دینداری راهنمایی می ­کند. یعنی در واقع ابتلائات راه را برای لعلهم یرجعون و لعلهم یتضرعون باز می ­کند و موجب نجات بخشی و حرکت تعالی­ یابنده پیروان ادیان به سوی دین­الحق می ­کند./836/ج