برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب یک شوخی ساده‌دلانه و تقلیل‌گرایانه است
مدیر انتشارات جمکران گفت: برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب یک شوخی ساده‌دلانه و تقلیل‌گرایانه است؛ زیرا نمایشگاه کتاب یک بوستان بزرگ است.
به گزارش خبرگزاری رسا، محمد حسنی، مدیر عامل موسسه انتشاراتی کتاب جمکران پیرامون فعالیت انتشارات همچنین دوران کرونا و برگزاری نمایشگاه کتاب به شکل مجازی توضیح داد.
برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب امکانپذیر نیست
* با برگزاری نمایشگاه کتاب به شکل مجازی موافقید؟
این پرسش پرنکته است و حرف زیادی می‌توان راجع به آن زد، اما مَخلص کلام این است که این پرسش را باید با پرسش دیگری مقابله کنم و آن اینکه ما چه وقتی یک چیز را جایگزین چیز دیگری می‌توانیم کنیم. پاسخ اینکه: وقتی که شئی دوم حداقل‌های کارکرد شئی اول را داشته باشد؛ اما فضای مجازی اساسش تقلیل اجتماعات حقیقی و امر واقعی به عنصر مجازی و فردیت است. در حوزه‌های سیاست و فرهنگ می‌بینیم وقتی وارد فضای مجازی می‌شویم درمی‌یابیم تولیدکنندگان به اندازه مصرف‌کنندگان شدند تا پیش از این عناصر فرهنگی تولیدکننده و تعداد کثیری مصرف‌کننده بودند اما اکنون هر مصرف‌کننده خود یک تولیدکننده است که این فرهنگ جدیدی را رقم زده و آن فردیت و شخصیت تک‌تک کاربران است.
این موضوع، کم‌کم باعث می‌شود امر حقیقی را به امر مجازی فردی تبدیل کنیم. نمایشگاه کتاب به عنوان یک موضوع بزرگ و بزرگ‌ترین حادثه فرهنگی حاکمیتی دولتی بیش از هر چیز یک حادثه آیینی، اجتماعی فرهنگی و حقیقی است. حالا این حادثه آیینی، فرهنگی و اجتماعی چگونه می‌تواند به یک واقعه مجازی بدل شود؟ اساسا این امر امکانپذیر نخواهد بود! زیرا این ۲ امر با هم متفاوتند؛ نمایشگاه کتاب فقط فروش کتاب‌های مشخص نیست. دیدن، تورق کردن کتاب و حتی آشنایی با کتاب‌هایی که قبلا آنها را نمی‌شناختیم از مزایای نمایشگاه است. اما در فضای مجازی احساس نیاز صورت گرفته و فرد آن کتاب راجست و جو و سپس اقدام به خرید کتاب می‌کند. اما کارکرد اصلی نمایشگاه کتاب یا بخشی از کارکرد آن این است که در نمایشگاه کتاب با آثار جدید مواجهه عینی و ملموس پیدا می‌کنیم. گاهی نویسنده را می‌بینیم و یا با ناشر صحبت می‌کنیم و گاهی حتی فهرست کتاب‌ها را تورق می‌کنیم.
اما بحث مهمی که شخصاً برایم جذاب است، دیدارهای نخبگانی و جمع‌‌های کوچک و بزرگی است که حول محور کتاب، فرهنگ و قلم رقم می‌خورد. این بخش به هیچ وجه در فضای مجازی قابل دسترس نبوده و امکانپذیر نیست. همیشه در فضای مجازی ارتباط با نویسنده، نخبگان و ناشران وجود دارد، ولی هیچ یک جایگاه نمایشگاه کتاب را به عنوان یک آیین پر نمی‌کند، زیرا نمایشگاه کتاب یک بوستان بزرگ است.
برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب یک شوخی ساده‌دلانه و تقلیل‌گرایانه است. تعداد زیادی از ناشران در حد بضاعت خودشان از فضای مجازی بهره‌مند هستند؛ فروشگاه مجازی دارند یا باشگاه‌های مخاطبان دارند و با خوانندگانشان در ارتباط هستند، ولی برای همان‌ها هم نمایشگاه کتاب یک معنای دست نخورده‌ای دارد؛ یعنی هیچ یک جای نمایشگاه کتاب را پر نمی‌کند. به عبارت دیگر، نمایشگاه کتاب یک احساس هویت و شخصیت به ناشران می‌دهد و آنها متوجه می‌شوند که زنده‌اند، حضور دارند و هویتی دارند که به آن شناخته می‌شوند. بنابراین برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب امکانپذیر نیست.
باید تعریف‌مان را از نمایشگاه کتاب بدانیم/ تمهیداتی برای ناشران و کتابفروشان
* روش یا پیشنهاد جایگزین شما برای نمایشگاه در صورت لغو نمایشگاه چیست؟
بعضی از کارکردهای نمایشگاه کتاب را در صورت لغو آن می‌توان به روش‌های دیگر تا حدی جبران کرد. مثلاً تمهیداتی در بُعد اقتصادی که در حال حاضر اذهان بر آن متمرکز است، اندیشید. یک اتفاق برای یک اتفاق چند بعدی نمی‌تواند جایگزین شود. ابتدا باید در زیرساخت‌های فروشگاه‌های مجازی مورد توجه باشد، اما از سوی دیگر می‌توان در حوزه پست اقداماتی صورت داد که متأسفانه کاری انجام نشده است. دولت می‌تواند وارد این حوزه شود و پست را با فضای فرهنگ از منظر رقم و ریال متناسب کند. یا حتی وام‌های بدون بهره ارائه کند. باید هر یک از این اتفاق‌ها که رخ می‌دهد به نسبت فعالیت آن ناشر باشد. بعضاً دیدیم در اوایل روزهای بحران کاغذ، برخی با کمترین کارکرد حوزه نشر و کتاب، میزان قابل توجهی کاغذ دریافت کردند که این امر قابل توجیه نیست. با این قبیل اقدامات می‌توان تا حدی بُعد اقتصادی را از این راه‌ها تأمین کرد، ولی ابعاد آیینی، هویتی و فرهنگی نمایشگاه کتاب را نمی‌توان جبران کرد.
ما استاد پیچیده کردن امور ساده هستیم. ممکن است در مقطعی امکان برگزاری نمایشگاه کتاب نباشد، ما هم پذیرفته‌ایم. ما باید تعریف‌مان را از نمایشگاه کتاب بدانیم و بدانیم ذات و هویت نمایشگاه کتاب چیست؟ وقتی که شناختیم می‌توانیم بدانیم چگونه باید ابعادش را جبران کنیم؛ ولی متأسفانه دوستان تعریفی از نمایشگاه کتاب ندارند!
این اتفاق از جنبه‌هایی شبیه انتقال کتاب از مصلی به شهر آفتاب است. در آن زمان هم بنده این انتقال را اشتباه می‌دانستم زیرا بُعد نمادین و سیاسی ماجرا برای دوستان مطرح بود؛ نه کارکردی آن و در نهایت دیدید که با کلی هزینه نمایشگاه را به مصلی بازگرداندند.
باید دقت کنیم که در بعد جایگزینی اصل ماجرا را مدنظر قرار دهیم. اگر تعریف درستی از حادثه فرهنگی داشته باشیم در زمان بحران هم راهکار جایگزین مناسبی را می‌توان برایش اندیشید. به نظرم هر زمانی که قصه کرونا فروکش کرد، می‌توان نمایشگاه را برگزار کرد. لزومی هم ندارد فصل بهار باشد. ما با ماه‌های سال عقد اخوت خاصی نبسته‌ایم. این بازه زمانی می‌تواند در ماه یا فصل دیگری باشد یا یک سال ماه مهر که می‌تواند این اتفاق را در خود داشته باشد یا هر زمان دیگر که امکان برگزاری داشته باشد.
این اتفاق از جهات مختلف قابل بررسی است؛ یکی از جنبه‌های نمایشگاه این است که افرادی که خریدار کتاب نیستند و برای گشت و گذار به محل نمایشگاه می‌آمدند، وقتی در چنین شرایطی که کرونا را پشت سر گذاشته‌ایم و نمایشگاه برگزار می‌کنیم ممکن است شاهد حضور این تعداد نباشیم و به نوعی نمایشگاه کتاب خلوت‌تر باشد، اما به لحاظ گردش فرهنگی و اقتصادی تقلیل خاصی رخ نمی‌دهد و نمایشگاه کارکرد خاص خود را دارد، چرا که مشتریان اصلی بازار فرهنگی نمایشگاه به مصلی می‌آیند. هرچند بنده برای افرادی که به قصد گشت و گذار به نمایشگاه می‌آیند احترام قائلم، اما وقتی شرایط پیش آمد (پس از کرونا) احتمالاً نمایشگاه خلوت‌تر باشد. اما همین برگزاری هم مؤلفه‌های مثبتی را خواهد داشت و جبران مافات خواهد بود.
تا سایه ترجمه بر حوزه کودک است حال این حوزه خوب نیست
* شرایط نشر کتاب کودک این روزها چگونه است؟ مثلا درباره برتری تعداد ترجمه به تالیف و آمار نامناسب آن چه نظری دارید؟
تا ترجمه بر نشر کتاب کودک و نوجوان حاکم است، حال این حوزه خوب نیست و ربطی هم به کرونا و زلزله ندارد. زلزله و کرونا اصلی در حوزه کتاب کودک و نوجوان سال‌ها است مستقر است و آن غلبه رویکرد ترجمه در بازار نشر است.
اگر دولت قصد دارد کاری انجام دهد باید از تولید داخل حمایت کند. جای سوال است که در برخی شاخص‌ها ما جایزه ملی (جایزه کتاب ترجمه) داریم! چرا باید اینگونه باشد؟ باید اینها را برداریم و به سراغ تولیدکنندگان داخلی برویم، همانگونه که در حوزه اقتصاد در پی جهش و رشد تولید هستیم باید در حوزه کودک و نوجوان هم به تولید داخل بر اساس فرهنگ بومی توجه کنیم.
در بازار هم متاسفانه آثار ترجمه با کمترین هزینه انجام می‌شود؛ چرا که اصل کتاب و تصویرگری مجانی چاپ می‌شود و در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد. مخاطب این حوزه هم دنبال جذابیت است.
البته ما تلاش خودمان را می‌کنیم. بدنه ناشران متعهدی که اهل دغدغه هستند سعی در مخاطب‌شناسی و ذوق ورزی دارند، اما تولید کتاب و هزینه‌های تولید بومی دشوار و هزینه بسیار دارد.
در حوزه نویسندگی کتاب کودک و نوجوان عقب‌ماندگی‌هایی داریم. در حوزه گرافیک و تصویرگری رشد داشته‌ایم ولی در حوزه قلم به پای تصویرگری پیش نرفته‌ایم. هرچند اوضاع از گذشته در تولید داخلی بهتر شده، اما برتری ترجمه در این حوزه به حدی زیاد است که برخی پیشرفت‌های شاخص‌های بومی متناسب را می‌پوشاند و خنثی می‌کند که نیازمند سیاست‌گذاری است. ارشاد به راحتی می‌تواند شرایط را بهبود بخشد.
اینکه کرونا ما را از فضای حقیقی به فضای مجازی کوچ داد تحلیل تقلیل‌گرایانه است
* شرایط پسا کرونا در انتشارات جمکران چگونه خواهد بود؟
کرونا کار ما را معطل نکرده بود؛ حتی در ایام نوروز هم به این دلیل که مؤسسه پژوهشی و انتشاراتی هستیم در بخش‌های مختلف همکاران کار را پیش بردند و حتی مسائل چاپ و چاپخانه که اخیراً در آن فعال شده‌ایم روند کاری خود را ادامه دادند. کار ما تعطیل‌بردار نیست؛ خصوصاً کاری که در حوزه فرهنگ و معارف اهل بیت (ع) باشد. هرچند به دلیل کرونا متأسفانه مسجد مقدس جمکران تعطیل بوده و هست، اما سؤالی که بدون پاسخ مانده این که در شرایطی که پاساژ‌ها و رستوران‌ها باز شده تعطیلی چه توجیهی دارد؟ چرا که تنها در شب‌های چهارشنبه جمعیت در مسجد حاضر می‌شوند، اما با وسعت مسجد ازدحام را شاهد نخواهیم بود. مردم موارد بهداشتی را رعایت می‌کنند، اما نمی‌دانم چرا بر تعطیلی همچنان تأکید هست. به هر حال فروشگاه‌های ما در مسجد تعطیل هستند، اما در سایر مرکز فعالیت دارند و بخش بازرگانی و توزیع ما در کشور فعال است. آنچه کرونا یا امثال کرونا برای ما پدید آورد فراتر از مسائل مربوط به موضوع نشر است؛ چون تاریخ، جهان و افکار و مردم را به جلو پرتاب کرد و جهان با سرعت بیشتری پیش می‌رود، اما اینکه کرونا ما را از فضای حقیقی به فضای مجازی کوچ داد، تحلیلی تقلیل‌گرایانه است و ما به آن قائل نیستیم./998/
ارسال نظرات