انتشار سی و ششمین نشريه علمي تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي + چکیده

به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، سی و ششمین شماره نشريه علمي تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي به صاحب امتیازی نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها و مدیر مسؤولی روح الله شاكري منتشر شده است.

در این شماره از فصلنامه این مقالات را مطالعه می کنیم:

در مسئله لغزش مالي كارگزاران حكومت علوي سيره مديريتي اميرالمؤمنين

دولت صفوي و برگزاري نمازجمعه از ديدگاه ملاخليل قزويني

نقش عالمان شيعه در سازماندهي دانش در علم حديث

واكاوي زمينه هاي اجتماعي  سياسي رشد تكاپوهاي علمي شيعيان در دوره سلجوقيان

تأثير موقعيت جغرافيايي تبريز بر اقتصاد شهر در عصر ايلخانان

شبه كوفي: بازتاب هنر اسلامي در هنر بيزانس

در مسئله لغزش مالي كارگزاران حكومت علوي سيره مديريتي اميرالمؤمنين

حسين قاضي خاني

مسئله لغزش مالي در ميان كارگزاران حكومتي امري است كه در گذر تاريخ جوامع مختلف بدان مبتلا بوده اند. بنابراين شايسته است كه حاكمان چاره اي براي آن  انديشيده تا آسيب زايي آن را مديريت نمايند. ازآنجاكه كارگزاران حكومت علوي نيز از در نظام انديشه اي اماميه و × اين امر به دور نبوده اند به سبب جايگاه اميرالمؤمنين الگوگيري از رفتار ايشان، شيوه مواجهه حضرت با اين مسئله به عنوان پرسش اين

جستار مورد واكاوي قرار گرفته است. در بررسي تاريخي داده هاي اسنادي منابع كهن، در پيشگيري بر اموري بسان شايسته گزيني، عنايت به حقوق كافي، اهتمام امام به سادگي از اخبار لغزش مالي كارگزارانش چشم ارزيابي نامحسوس و ... بوده و امام نمي پوشيد.

در استقراء و بررسي لغزش هاي مالي روي داده، از راه كارهاي مورد استفاده حضرت نيز مي توان به اطلاع رساني خيرخواهانه، بررسي اخبار لغزش مالي، بازنگاه داشتن مسير اصلاح، پيگيري و بازگرداندن اموال و مجازات اشاره داشت. اما نكته بر موعظه نيكو و  اصلي آن است كه در پيمودن تمامي اين مراحل اهتمام اصلي امام اصلاح دروني كارگزار خاطي بوده است.

دولت صفوي و برگزاري نمازجمعه از ديدگاه ملاخليل قزويني

محمدحسن رازنهان

فؤاد پورآرين

رفعت خواجه يار

چكيده: حاكميت صفويان در ايران زمينة مناسبي را براي فعاليت گستردة سياسي و اجتماعي علماي شيعه ايجاد كرده و آنها نه تنها روابط حسنه اي با صفويان برقرار كردند بلكه بالاترين مناصب مذهبي حكومت را نيز عهده دار شدند. اين همكاري حاصل تغيير ديدگاه هاي فقهي سياسي علما بود كه پيش از آن در طول تاريخ فقه شيعه بي سابقه مي نمود. ملاخليل قزويني از علماي برجستة زمان شاه عباس دوم صفوي است كه در طيف علماي اخباري مي باشد. نگرش فقهي سياسي او به نوعي متفاوت از علماي هم مسلك معاصر خويش مي باشد زيرا او ضمن تحسين و تمجيد شاه عباس دوم به عنوان پادشاه شيعه مذهب، درعين حال با يكي از مراسم مذهبي كه نشانة مشروعيت حكومت است يعني نماز جمعه مخالفت و در رسالة نماز جمعة خويش دلايل فقهي و عقلي را براي اين مخالفت توضيح مي دهد. اين مقاله با روش توصيفي تحليلي و بر اساس منابع تاريخي و با استناد به آثار مكتوب ايشان به بررسي ديدگاه هاي او نسبت به دولت صفوي؛ شاه عباس دوم و برگزاري نماز جمعه پرداخته است.

نقش عالمان شيعه در سازماندهي دانش در علم حديث

نوروز شفيع تبار سماكوش

حيدر مختاري

چكيده: علماي مسلمان به ويژه دانشمندان شيعه، به موازات توليد دانش، قرائتي نو از علوم تمدن هاي پيشين در پرتو جهان بيني جديد ديني شان عرضه كرده و براي حفظ آنها، به سازماندهي دانش پرداخته اند. در حوزة معرفت اسلامي، درباره سنت (قول، فعل و تقرير معصومين) كه از منابع اوليه و اصلي شناخت دين و آموزه هاي ديني پس از قرآن كريم به شمار مي رود، تلاش هاي بسياري شده است. از اين رو، در جمع آوري هرچه كامل تر احاديث و سازماندهي هرچه بهتر و كامل تر آنها در ابواب مختلف اهتمامي سخت بين علماي شيعه ديده مي شود. حديث پژوهان شيعه در راستاي بررسي و فهم كامل اين ميراث ارزشمند و راه شناسايي حديث درست از حديث نادرست، دانش هايي پديد آورده اند. مقاله حاضر بخشي از زحمات عالمان شيعي را در اين حوزه با نگاهي ويژه به سازماندهي دانش در آثار عمدة حديثي آنان بررسي مي كند.

واكاوي زمينه هاي اجتماعي  سياسي رشد تكاپوهاي علمي شيعيان در دوره سلجوقيان

نيره زبرجدي

چكيده: سده هاي پنجم و ششم هجري دوره اي درخشان در رشد علمي جوامع اسلامي بود و دانشمندان شيعه نيز در اين روند مشاركت داشتند. نخبگان شيعي براساس چارچوب هاي فقهي خود و اتخاذ سياست ميانه روي در مراتب مختلف حكومت حضور يافته، اقدامات مهمي را در حوزه هاي دانش (آموزش، تربيت شاگردان، تأليف كتب) و رشد نهادهاي مربوط (تأسيس مدارس) و ترويج مذهب شيعي به ثمر رساندند.

در نتيجه اين فعاليت ها بالندگي مذهب شيعه امامي در اين دوره رقم خورد. در اين مقاله زمينه هاي اجتماعي سياسي رشد تكاپوهاي علمي شيعيان در دوره سلجوقيان مورد بررسي قرار گرفته تا به اين سوال پاسخ داده شود كه با وجود سياست ديني سلجوقيان در جانب داري از مذهب اهل سنت، چگونه تكاپوهاي علمي عالمان شيعي افزايش يافت؟

براساس داده هاي موجود، اين فرض مطرح مي شود كه بروز مباحث جديد و لزوم مواجهه با برخي چالش هاي درون ديني و برون ديني و نيز بروز برخي علايم بحران در نظام انديشه اي جامعة اسلامي در آن دوره، زمينه ساز انگيزه و تحرك شيعيان براي حركت و تلاش علمي گرديد.

تأثير موقعيت جغرافيايي تبريز بر اقتصاد شهر در عصر ايلخانان

رسول جعفريان

ابوالفضل سلماني گواري

چكيده: موقعيت جغرافيايي و تأثير آن بر اقتصاد در شناخت تاريخ شهر از اهميت ويژه اي برخوردار است. هجوم مغولان به ايران تحولات مهمي در عرصه انحطاط و رشد شهر به وجود آورد. در اين ميان شهر تبريز با توجه به موقعيت جغرافيايي و اهميت اقتصادي آن در عصر ايلخانان، از اهميتي ممتازي بهره مند مي شود. اين پژوهش با هدف بررسي علل تأثيرگذاري موقعيت جغرافيايي در رشد و رونق تبريز، با تأكيد بر برآيند اقتصادي آن در دوره ايلخاني صورت گرفته است. روش اين پژوهش تبيين و تفسير وقايع با تكيه بر تأثير موقعيت جغرافيايي بر ساختار اقتصادي تبريز آن عصر است. حاصل آن كه تبريز از ديرباز به لحاظ موقعيت و شرايط جغرافيايي مناسب از رشد و رونق نسبي شهري برخوردار بوده، اما بعد از سقوط بغداد در ۶۵۶ ق مورد اقبال بيشتري قرار گرفت كه در نهايت نيز با پايتخت شدن آن در دوره ايلخاني به يكي از مهم ترين