نگاهی به بازنشر مهمترین ترجمه‌های موجود از نهج البلاغه
ترجمه نهج‌البلاغه به زبان‌های گوناگون حاکی از اهمیت و جایگاه والای این کتاب نزد جهانیان است و ترجمه و تفسیرهای متعددی از آن به فارسی وجود دارد.
به گزارش سرویس کتاب و نشرخبرگزاری رسا، نهج‌البلاغه گنجینه گرانقدری از مولای متقیان حضرت علی (ع) است که برای تمامی ابناء بشر به یادگار مانده. این کتاب ارزشمند فرامکان و فرازمان است و همه افراد بشر در اعصار گوناگون را دربر می‌گیرد. کتاب مشتمل از خطبه‌ها، نامه‌ها و جملات قصار حضرت‌علی (ع) است و میان شیعیان از چنان ارزش و جایگاه والایی برخوردار است که به عقیده برخی پس از قرآن کریم از مهمترین کتاب‌ها محسوب می‌شود. برخی نیز آن را برادر قرآن می‌خوانند. علمای اهل تسنن نیز به دلیل شیوایی و فصاحت فوق‌العاده آن اهمیت ویژه‌ای به این کتاب قائل هستند.
گردآوری و پژوهش روی نهج‌البلاغه به کوشش «سیدرضی» از علمای بزرگ شیعه و شاعر زمان خود در اواخر قرن چهارم ه ق انجام گرفت. از مهمترین معیار‌ها و ویژگی‌های این کتاب گرانسنگ بلاغت و فصاحت آن است. بی دلیل نیست که این کتاب به معنای «راه و طریق آشکار بلاغت» نامیده شده است. معارف و مفاهیم ارزشمند این کتاب را می‌توان به سه دسته از جمله مفاهیم عمومی مانند خودسازی، اخلاق فردی و عمومی و گفتگو‌های عادی با مردم، فرزندان و کارگزاران حکومتی تقسیم‌بندی کرد.
بیان مفاهیم تخصصی مانند مباحث کلامی، فلسفی، طب و پزشکی، روانشناسی، جامعه‌شناسی، سیاسی-مدیریتی و علوم فنون نظامی و صلح که مربوط به زندگانی جامعه امروزی بشر می‌شود می‌توان در دسته دوم جای داد. مباحث و عناوین فوق‌تخصصی نیز که تنها با داشتن تخصص‌های مصطلح و خاص در رشته‌های علمی می‌توان به آن دست یافت در نهج البلاغه مطرح شده است.
ترجمه نهج‌البلاغه به زبان‌های گوناگون حاکی از اهمیت و جایگاه والای این کتاب میان مسلمانان است. ترجمه و تفسیرهای متعددی از کتاب نهج‌البلاغه به زبان فارسی وجود دارد. حدود ۳۹ ترجمه نیز برای این کتاب گزارش شده است. اغلب ترجمه‌ها یا به صورت ناتمام باقی مانده‌اند یا فقط به ترجمه بخشی از این کتاب پرداخته شده است.
سخن مقابل زیبایی کلام حضرت علی (ع) رنجور است
یکی از ترجمه‌های مهم معاصر از نهج‌البلاغه به قلم سیدعلی موسوی گرمارودی است که سال ۹۴ توسط انتشارات قدیانی منتشر شد. این ترجمه در سی‌وچهارمین جشنواره کتاب جایزه برترین کتاب سال ۹۵ را دریافت کرد.
موسوی گرمارودی درباره ساختار ترجمه کتاب گفت: «نهج‌البلاغه» دومین کتاب قدسی مسلمانان است. این کتاب شامل ۲۴۱ خطبه، ۷۹ نامه و ۴۸۰ سخن حکمت‌آمیز است. کار ترجمه نهج‌البلاغه حدود ۷ سال به طول انجامید و متن آن چندین مرتبه بازبینی و تصحیح شد. «صبحی صالح» نویسنده برجسته عرب زبانی است که در سال ۱۳۸۷ ه ق نسخه اصلی کتاب را در انتشارات بیروت لبنان به چاپ رسانید. این نویسنده توضیحاتی در انتهای کتاب خود آورده و یک لغت‌نامه در بخش انتهایی کتاب تدوین کرده است. اما من در ترجمه فارسی این کتاب اغلب توضیحات خود را عنوان کرده‌ام. در بخش‌هایی که از توضیحات صبحی صالح استفاده کردم نام او را نیز ذکر کردم. برای مثال، در قسمتی از این توضیحات امام علی (ع) در باب یک شاعر عرب زبان مصرعی خواندند. از ایشان سوال شد بهترین شاعر عرب زبان کیست؟ امام فرمودند: پادشاه گمراهان. حضرت علی (ع) مستقیماً نام این شخص (اِمْرَؤالْقَیْس بن حجر) را نبرده و فقط به او اشاره کردند. اما من در قسمت پاورقی کتاب نام و مختصری از زندگی او را بیان کرده‌ام. به عبارت دیگر در این ترجمه همه موارد اعم از لغت و توضیحات در همان صفحه مربوط عنوان شده است.
وی درباره سبک نگارش ترجمه نهج‌البلاغه افزود: من در ترجمه قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه سبک زبان معیار (زبان رسمی کشور) را بکار گرفتم. اما چاشنی مختصری با عنوان باستان گرایی به منظور ایجاد فخامت در ترجمه به آن افزودم تا بدین وسیله از زبان معیار به سمت زبان باستانی متمایل شود.
امیرمومنان (ع): ما خاندان پیامبر سخن سالاریم. سخن در ما ریشه دارد و شاخه‌هایش بر سر ما سایه افکنده استدر بخشی از پیشگفتار این کتاب مترجم به خاطرات کودکی خود و ارتباط مطالعه نهج‌البلاغه با آن دوران اشاره کرده است. استاد موسوی گرمارودی در این باره توضیح داد: من در قسمت فوقانی صفحه اول ترجمه به جمله مشهور حضرت علی (ع) در خطبه ۲۳۳ که می‌فرمایند: «ما (خاندان پیامبر) سخن سالاریم. سخن در ما ریشه دارد و شاخه‌هایش بر سر ما سایه افکنده است» اشاره کرده‌ام. منظور از این خطبه این است که خاندان پیغمبر و حضرت علی (ع) همانند افراد عادی نیستند. کلام در زبان ایشان راحت‌تر از ذوالفقار در دستشان حرکت می‌کند و والایی در کلام و گفتار ایشان به وضوح دیده می‌شود. من این ترجمه را به این دلیل ذکر کردم که هر شخصی به هر میزان دانش و برجستگی باشد در میدان فصاحت و بلاغت همانند امام علی (ع) نیست و در برابر کلام ایشان ناتوان است. من تمامی این مطلب را با عنوان یک مثال در دوران کودکی خود بیان کردم.
موسوی گرمارودی از چاپ دوم ترجمه خود نیز خبر داد و گفت: قرار بود چاپ دوم این کتاب ظرف مدت کمتر از سه سال در اوایل زمستان سال ۹۸ راهی بازار شود. اما متاسفانه با توجه به شیوع ویروس کرونا این امر به تعویق افتاد. چاپ دوم نیز همانند چاپ اول این کتاب با ۱۳۲۸ صفحه و در ۲۲۰۰ جلد اوایل ماه رمضان امسال با اندک بازبینی و ویرایش توسط مرکز نشر قدیانی منتشر شد.
بخشی از پیشگفتار کتاب و ارتباط مطالعه نهج‌البلاغه با دوران کودکی مترجم آن را با هم می‌خوانیم: معجزه امام این است که در سخن او سجع تابع معناست نه معنا تابع سجع؛ یعنی امام بدون قربانی کردن معنا، کلامشان مسجع است و در تمام نهج‌البلاغه حتی یک مورد نمی‌توان یافت که امام بخاطر رعایت سجع، مفهموم کلام خود را تغییر داده باشند. به عبارت دیگر در تمام عبارات مسجع حتی یک مورد نمی‌توان به جای کلمه مسجع امام کلمه‌ای دیگر گذارد که منظور امام را بهتر ادا کند.
ترجمه مرحوم دشتی از نهج‌البلاغه و فهرست‌بندی موضوعی آن
ترجمه فارسی نهج‌البلاغه به کوشش محمد دشتی به دلیل برخورداری از بیان ساده و همچنین ترجمه بروز از اوایل سال ۹۰ با شمارگان ۵ هزار عدد در انتشارات یاسین‌نور سه مرتبه به تجدید چاپ رسید. محمدحسین ناصری مدیر این انتشارات درباره فرمایشات و تجلیل مقام معظم رهبری پیرامون مرحوم محمد دشتی گفت: این کتاب یکی از موفق‌ترین کتاب‌های چاپ شده با زبان بروز توسط مرحوم دشتی است. به همین دلیل، هفتم تیر ماه سال ۱۳۸۰ نیز حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دیداری با خانواده مرحوم دشتی داشتند و فرمودند: «آقای دشتی جزو عناصر مفید بودند. زحمت‌هایشان با ارزش بود. وقتی پیش ما آمدند، من خیلی خوشحال شدم. قبلاً فهرست ایشان را بر نهج‌البلاغه دیده بودم. حیف شد. ایشان می‌توانست سال‌ها خدمت کند. خداوند ان‌شاالله این زحمات را از ایشان قبول کند. احترام به ایشان، احترام به اسلام، امیرالمومنین و نهج‌البلاغه است.»
ترجمه کامل کتاب نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید به صورت نسخه آنلاین در سایت فیدیبو و در سایت کتابخانه نیستان قابل دسترسی برای خوانندگان این کتاب استاین ناشر معتقد است که ۹۰ درصد کتاب‌های ترجمه شده در حوزه دینی مربوط به ترجمه دشتی و ۱۰ درصد باقی‌مانده نیز کتاب‌های ترجمه شده تخصصی دیگر مترجمان است.
ناصری یکی از مزیت‌های ترجمه محمد دشتی را دارا بودن فهرست موضوعی ترجمه کتاب نهج‌البلاغه خواند و ادامه داد: همانگونه که با یک جستجو ساده در مرورگر می‌توان اطلاعات مورد نیاز خود را یافت، می‌توان مطالب مورد نظر را نیز به راحتی در این کتاب یافته و به اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا کرد؛ چرا که این کتاب دارای فهرست موضوعی است و خواننده را به آسانی در یافتن مطلب مورد نیازش هدایت خواهد کرد.
او از استقبال مردم از کتاب به خصوص کتاب نهج‌البلاغه اظهار ناراحتی کرد و گفت: در بخشی از این کتاب سخنی از امام‌خمینی (ره) ا مضمون به کارگرفتن نهج‌البلاغه در سازوکار سیاسی کشور و همچنین انتفاد‌ها و گلایه‌های مقام معظم رهبری به مسئولین مبنی بر مهجور ماندن کتاب گرانمایه نهج‌البلاغه و عدم پیاده‌سازی مطالب و محتوای آن در جامعه عنوان شده است. پیرو این فرمایشات ادارات و سازمان‌ها از جمله شهرداری، بانک ملت و نیز هیئت‌های مذهبی شخصی این کتاب ارزشمند را خریده و به افراد هدیه کردند. اما به طور کلی، میزان رضایت از فروش کتاب‌ها مخصوصاً کتاب پرمغز نهج‌البلاغه بسیار اندک است. متاسفانه فرهنگ کتابخوانی و سرانه مطالعه در جامعه بسیار پایین است و مردم دغدغه خواندن کتاب ندارند. به همین دلیل نیز میزان استقبال مردم از خرید کتاب به شدت افت کرده است. به عقیده من چه در اجتماع دانشگاه‌ها، چه در بین عموم مردم و چه در بخش‌های مختلف باید مطالب و محتوای کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه شناسانده شده و مورد استفاده قرار بگیرد. به هرحال نباید از کنار چنین گنجینه‌ای به سادگی گذشت.
مدیر انتشارات یاسین‌نور میزان موفقیت در فروش کتاب‌های خود و نیز کتاب نهج‌البلاغه را تبادل با دیگران ناشران خواند و ادامه داد: روش‌های فراوانی برای فروش کتاب وجود دارد. یکی از موثرترین روش‌ها تبادل کتاب با همکاران و دیگر ناشران مراکز نشر است. از این طریق کتاب‌های منتشر شده سریع‌تر راهی بازار شده و به فروش می‌رسند. به جرات می‌توان گفت میزان موفقیت فروش از این طریق ۷۰ درصد است. طریقه دوم، فروش مستقیم کتاب به خوانندگان است که این روش فروش خود نیز مستلزم تبادل کتاب با دیگر ناشران است. در این شیوه، خوانندگان کتاب مستقیماً به مرکز نشر مراجعه کرده و کتاب مورد نیاز خود را تهیه می‌کنند.
وی گفت: در حال حاضر نسخه الکترونیکی از ترجمه کتاب نهج‌البلاغه توسط انتشارات ما منتشر نشده است. اما این امر توسط دیگر همکاران در مراکز نشر و نیز موسسه مرحوم محمد دشتی محقق شده است.
ترجمه ۲۰ جلدی شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید در سایت انتشارات نیستان
سید مظفر شجاعی، مسئول روابط عمومی انتشارات نیستان گفت: اصل کتاب شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید به زبان عربی و در مجموع ۲۰ جلد است. غلامرضا لایقی این ۲۰ مجلد را در مدت چهار سال ترجمه کرد و آخرین مجلد آن نیز سال ۹۴ منتشر شد. پیش از این ترجمه هیچگاه اثر گرانسنگ ابن ابی‌الحدید به طور کامل به فارسی برگردان نشده بود.
وی افزود: در نسخه اصلی این کتاب، ابن‌ابی‌الحدید در ابتدای هر جلد سخنان حضرت علی (ع) را عنوان کرده است. در بخش دوم نیز موضوعات مختلفی تقسیم‌بندی کرده و نظر خود و دیگر علما و نویسندگان را شرح داده است. مترجم این کتاب نیز با رعایت سبک نوشتاری مطالب را به همان شکل ترجمه کرده است. با توجه به تسلط لایقی به زبان عربی می‌توان گفت این کتاب در زمینه ترجمه موفق بوده است.
شجاعی از وجود نسخه دیجیتالی این کتاب خبر داد و گفت: ترجمه کامل کتاب نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید به صورت نسخه آنلاین در سایت فیدیبو و در سایت کتابخانه نیستان قابل دسترسی برای خوانندگان این کتاب است. صرف هزینه کمتر برای کتاب دیجیتال نسبت به نسخه چاپی کتاب یکی از بزرگترین مزیت‌هایی است که می‌توان به آن اشاره کرد. در این دو سایت یاد شده هرگونه کتاب مورد علاقه خوانندگان قرار داده شده است.
موسوی گرمارودی: در ترجمه قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه سبک زبان معیار (زبان رسمی کشور) را بکار گرفتم. اما چاشنی مختصری با عنوان باستان گرایی به منظور ایجاد فخامت در ترجمه به آن افزودم تا بدین وسیله از زبان معیار به سمت زبان باستانی متمایل شود.
مسئول روابط عمومی این انتشارات از فروش کتاب‌های انتشارات نیستان ابراز خرسندی کرد و گفت: میزان استقبال از کتاب‌هایمان همواره خوب بوده است تا جایی که جلد اول ترجمه کتاب نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید سه مرتبه به چاپ رسید. در روز‌هایی که کرونا نیز باری مضاعف بر دوش نهاد، نشر نسخه‌های چاپی ما همچنان روال عادی خود را طی می‌کرد. اما متاسفانه کرونا فرصت نمایش کتاب‌یمان را به دلیل لغو نمایشگاه کتاب از ما گرفت. اما فروش الکترونیکی کتاب طی چند ماه گذشته افزایش قابل توجهی داشته است.
در حال حاضر، پخش اصلی کتاب‌های انتشارات نیستان توسط نشر ققنوس در زمینه کتب مذهبی و عمومی انجام می‌گیرد. پخش گسترش و نشر معارف نیز از دیگر متولیان همکاری کننده با این انتشارات هستند.
کتابخانه دیجیتال، فرصت کتابخوانی رایگان
موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت (ع) اصفهان توسط سازمان اوقاف راه‌اندازی شده است. این کتابخانه دیجیتال که از سال ۱۳۸۵ فعالیت خود را آغاز کرده تمامی کتاب‌های خود را به صورت رایگان در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد.
فیروزه اکبری مسئول کتابخانه دیجیتال این موسسه گفت: کتابخانه دیجیتال ما دارای نسخه‌هایی، چون دانش‌نامه‌ها، مقالات و نسخ خطی حوزه علوم اسلامی است. تمامی خدمات انجام شده در این مرکز رایگان بوده و کاربر پس از عضویت متقبل هیچ‌گونه هزینه‌ای نخواهد شد. تمامی فایل‌ها به صورت نسخه پی‌دی‌اف در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرند.
اکبری درباره ترجمه‌های نهج‌البلاغه موجود در این کتابخانه نیز اشاره کرد: در این کتابخانه، نسخه‌های متعددی از کتاب شرح نهج‌البلاغه با ترجمه‌های فراوانی، چون محمدعلی جعفری و محمد دشتی موجود است. آخرین نسخه دیجیتال این کتاب نیز حدود دو سال پیش توسط این موسسه منتشر شد.
مسئول کتابخانه موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت (ع) معتقد است: بیشتر افرادی که عضویت در کتابخانه دیجیتال این موسسه دارند فعال در حوزه تخصصی و پژوهشی هستند. مدتی است میزان استقبال کاربران افزایش یافته و افراد بیشتری جذب این کتابخانه می‌شوند. در پی افزایش کاربران میزان استفاده از دانش‌نامه‌ها نیز اوج گرفته است. در عصر کرونا و دوران قرنطینه نیز غالب دانشجویان و پژوهشگران به علت حضور در منزل و اوقات فراغت بیشتر فرصت مطالعه یافتند که این امر میزان کاربران و دانلود‌های این موسسه را ارتقا داد.
وی ادامه داد: بیشتر تبلیغات ما از طریق کانال‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرامی انجام می‌شود. در سایت این کتابخانه نیز تمامی فایل‌ها و کتاب‌ها مرتباً به روزرسانی و منتشر می‌شوند.
اسوه‌متن‌ها را فراموش نکنیم
کتاب شریف نهج‌البلاغه پس از کلام الله مجید دومین «اسوه - متن» نزد شیعیان به شمار می‌رود. (اسوه متن تعبیری از دکتر بهمن نامورمطلق است.) اسوه‌متن‌ها، متون مادر هر قومی هستند و تمدن سازند و طریق تفکر را به پیروان آموزش می‌دهند. اسوه- متن‌ها مکانمند و زمانمند نیستند و آموزه‌هایشان ابدی است. اکنون جامعه ما دچار گرفتاری‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. آیا این گرفتاری‌ها به دلیل ساری و جاری نبودن اسوه - متن‌ها در متن زندگی‌مان است؟ چقدر در مشکلات‌مان به اسوه - متن‌ها مراجعه می‌کنیم؟ کاش بتوانیم پاسخی برای این سوالات پیدا کنیم./925/د102/ق
منبع: ایبنا
ارسال نظرات