شماره ۳۶ فصلنامه «اخلاق» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، سی و ششمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اخلاق» به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان با مدیر مسؤولی محمد قطبی جشوقانی و سردبیری حبیب رضا ارزانی منتشر شد.

در این فصلنامه در 6 مقاله و در 166 صفحه منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

اخلاق مناظره علمی در سیره امام رضا(ع)

وحید دهقانی فیروزآبادی و مهدی علیزاده

این نوشتار با هدف تبیین مهم‌ترین و اساسی‌ترین ارزش‌های اخلاقی که برای تعیین و ترسیم یک چهارچوب اصلی و مدل صحیح مناظره و گفت‌وگوی علمی لازم و ضروری هستند به بررسی سیره امام رضا(ع)در این خصوص پرداخته است. بنابراین مسأله این پژوهش که با توصیفی‌تحلیلی انجام شده است، بررسی و بازخوانی سیره ارتباطی امام رضا(ع)با مخالفان، معاندان و پیروان سائر ادیان، در حوزه‌های مختلف ارزشی و دست‌یابی به یک مدل و الگوی تربیتی برای مناظره علمی است.

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در الگوی به دست آمده، از یک‌سو اخلاص و برخورداری از دانش و تخصص لازم، به عنوان مهم‌ترین الزامات اخلاقی ـحرفه‌ای قبل از ورود به مناظره مطرح می‌شوند و از سوی دیگر، صداقت، عدالت و انصاف، بردباری، سعه صدر و فروتنی، به‌عنوان محوری‌ترین الزامات اخلاقی- حرفه‌ای حین مناظره و از جمله ارزش‌ها و اصول اخلاقی‌اند که باید طرفین، در مدت‌زمان مناظره همواره به آن توجه داشته و از مسیر آن خارج نشوند. در حوزه آداب علمی و هنجارهای رفتاری حین مناظره نیز، احترام و تکریم، حسن استماع و دریافتن مقصود مخاطب، سخن گفتن به اندازه فهم مخاطب، مستدل و مستند گویی، بعد سوم الزامات اخلاقی – حرفه‌ای مناظره را شکل می‌دهند.

اخلاق کاربردی متقاعدسازی دینی با تحلیل و تبیین قرآنی و روایی

حسین حاجی پور و عیسی مولوی وردنجانی

تبلیغات گسترده و مکانیزم های متعدد متقاعدسازی امروزی و البته تأثیرات مطلوب و نامطلوب آن بر مخاطبان بر کسی پوشیده نیست. این پژوهش با رویکرد اخلاقی و البته با روش توصیفی - تحلیلی در آیات و روایات به تحلیل فرآیند متقاعدسازی دینی پرداخته، با لحاظ ارکان ارتباطی سه بایستگی اخلاقی را در عرصه تبلیغات و عملیات اقناعی پیشنهاد می دهد؛ هماهنگی فکری- اعتقادی، انگیزشی و رفتاری متقاعدساز با پیام متقاعدگرانه، اولین وظیفه اخلاقی متقاعدساز در حوزه معارف و مسائل دینی است که به رکن متقاعدساز ارتباط دارد.

رعایت حق انتخاب و اختیار مخاطب بایسته اخلاقی دیگری است که باید در فرآیند اقناعی مورد ملاحظه قرار بگیرد و اگر پذیرش الزامی و اجباری مخاطب، مورد نظر متقاعدساز باشد، وی به بیراهه متقاعدسازی ضد اخلاقی قدم گذارده است. هم چنین بایستگی استخدام وسایل مشروع و وسایط مطلوب در محور بسته‌بندی پیام، لزوم اخلاقی دیگری در متقاعدسازی دینی است. تبیین سه بایسته مذکور، تفاوت مبنایی متقاعدسازی مورد تأیید آیات و روایات را با غالب روش های اقناعی موجود متمایز می سازد.

رشد معنوی و اخلاقی در دوران کودکی و تأثیر آن در بزرگسالی: یک مقاله مروری

مجید جعفریان

رشد معنوی - اخلاقی از اساسی‌ترین مفاهیم در مطالعات روان‌شناسی دین است. روان‌شناسان از زمان جی. استنلی هال همواره بر اهمیت دوران کودکی دررشد معنوی و اخلاقی آدمی تأکید کرده‌اند. آن‌ها بر این باورند که اگرمعنویت و اخلاقی‌زیستن به‌معنی اشتیاق به تعالی و معنا تلقی شود، بی‌تردید کودکان طبیعت اخلاقی و معنوی نیرومندی دارند؛ چرا که کودکان در جستجوی  معنا و تعالی‌اند و به‌نوعی این تجربه بر دورۀ بزرگسالی آن‌ها نیز تأثیرگذار خواهد بود.

با این حال، این پرسش مطرح می‌شود که طبق پژوهش‌هایی  که دراین‌باره انجام شده است، چه عواملی بر ارتقاء چنین رشدی در کودکان تأثیرگذار بوده است؟ این پژوهش با روش مطالعۀ مروری به دنبال  کشف چگونگی رشد معنوی و اخلاقی در کودکان براساس پژوهش‌های  تجربی است که عمدتاً در کشورهای غربی انجام شده است. ب

رای انجام این پژوهش، کلیدواژه‌های معنویت کودک، اخلاق کودک، رشد معنوی و اخلاقی کودک در مطالعاتی که در سال‌های 1990 تا 2003 انجام و در پایگاه‌های اطلاعاتی چونScience Direct ،Wiley Online Library ،google scholar ، libgen ثبت شده است، جستجو شد. تحلیل‌ها نشان داد جامعه‌پذیری دینی، دلبستگی‌های کودک به والدینِ معنوی- اخلاقی و کمک به اصلاح تصویری که کودک از خدا دارد، مهم‌ترین عواملی هستند که در این پژوهش‌ها برای ارتقاء و افزایش رشد معنوی- اخلاقی کودکان و تأثیر آن در دوران بزرگسالی برجسته شده‌اند.

رابطه هویت‌سازمانی و گزارش تقلب‌های مالی با نقش تعدیل‌گر شدت اخلاقی ادراک‌شده و شخصیت پویا

حسین رجب دری

گزارش تقلب‌های مالی از مواردی است که در سازمان توسط کارکنان به وقوع می­پیوندد و مدیران را از مشکل­های احتمالی بزرگ‌تر بعدی آگاه می‌کند و به نحوی از سازمان، در برابر خطرها محافظت و نگهداری می­کند. هدف این پژوهش، تعیین رابطه هویت‌سازمانی و گزارش تقلب‌های مالی با نقش تعدیل‌گر شدت اخلاقی ادراک‌شده و شخصیت پویا است. مطالعه پیش ‌رو از نوع توصیفی - پیمایشی بوده و ازلحاظ هدف کاربردی است.

ابزار جمع ­آوری داده ­های پژوهش نیز پرسشنامه است. نمونه‌گیری پژوهش حاضر به‌صورت تصادفی ساده، از 95 نفر از حسابداران و مدیران شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفت. برای تحلیل یافته­های پژوهش نیز در قالب 3 فرضیه اصلی از روش معادلات ساختاری توسط نرم‌افزار Smart PLS، استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که بین هویت‌سازمانی و گزارش تقلب‌های مالی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

همچنین، رابطه بین هویت‌سازمانی و گزارش تقلب­های مالی با متغیرهای شدت اخلاقی ادراک‌شده و شخصیت پویا به گونه مثبت تعدیل و تقویت می‌شود. با توجه به اهمیت گزارش تقلب­های مالی در تعالی سازمان، مناسب است که برای گسترش گزارش تقلب‌های مالی، به عوامل مؤثر بر آن توجه بیشتری نمود و برنامه­ریزی­های لازم را برای استفاده بهتر از آن انجام داد.

بررسی دلالت آیات قرآن بر نظریه‌های مختلف مجازات

علی اصغر محمدزاده

تاکنون نظریه­ های مختلفی در مبحث مجازات ارائه شده است. پنج نظریۀ اصلی در این‌باره عبارتند از: بازدارندگی، ناتوان­سازی، کیفرخواهی، بازپروری و ترمیم یا بازسازی. در این مقاله نشانه ­های هریک از این نظریات در آیات قرآن جستجو و بررسی می‌شود. اصرار بر هریک از این نظریات تک­محوری، گاهی به بی­عدالتی یا ناکارایی نظام حقوقی مجازات منجر می­ گردد؛ از این‌رو، بهتر است ترکیبی از این نظریه­ ها را به‌کار گرفت تا مجازات­ ها، با توجه به شرایط مختلف، با توجیه ­های متفاوتی اعمال شوند.

بنابراین، در این مقاله براساس رویکرد ترکیبی، انتساب نظریات پنج­گانه به آیات قرآن بررسی ‌شده است. شواهد قرآنی دربارۀ نظریات بازدارندگی و ناتوان­ سازی قوی­تر به نظر می­ رسند. بعضی از انواع کیفرخواهی با آیات قصاص اثبات می ­شوند؛ هر چند در آیات قصاص بر عفو (در مقابل کیفرخواهی) تأکید شده است. شواهد دیگر کیفرخواهی در شماری از آیات حدود آمده است. قرائن اندکی نیز برای بازپروری و ترمیم وجود دارد که چندان قانع‌کننده به نظر نمی ­رسند و آیاتی هم که دلالت قوی­تر بر بازپروری دارند، نسخ شده ­اند. روش تحقیق در این پژوهش، نقلی و ابزار تفسیر، استدلال­ های عقلانی است.

بررسی جایگاه اخلاق زیست محیطی در کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول

سیروس محمودی

هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت مؤلفه ­های اخلاق زیست محیطی در کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول می­ باشد. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کتاب­ های درسی دوره متوسطه اول می­ باشد که در سال 1398چاپ شده است و سه عنوان کتاب «پیام­ های آسمان»، «مطالعات اجتماعی» و «علوم تجربی» با 9 جلد کتاب به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت.

ابزار پژوهش، سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بوده است که روایی آن به وسیله متخصصان تعیین شده و برای تعیین پایایی از روش ویلیام اسکات استفاده شده است. داده­ های حاصل با استفاده از شاخص­ های توصیفی در فرایند تحلیلی «آنتروپی شانون» مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ های پژوهش نشان داد که مؤلفه ­های «شناخت طبیعت و استفاده صحیح از آن» با ضریب اهمیت139/، «پرهیز از آلوده نمودن محیط زیست» با ضریب اهمیت138/، «درخت کاری و حفاظت از فضای سبز» با ضریب اهمیت 128/ دارای بیشترین ضریب اهمیت و مؤلفه ­های «حفاظت از تنوع زیستی» با ضریب اهمیت 096/، «دیدگاه اسلام در زمینه محیط زیست» با ضریب اهمیت 095/و «احساس مسؤلیت در برابر حیات وحش» با ضریب اهمیت 07/، دارای کمترین ضریب اهمیت بوده و به مؤلفه «رعایت حقوق حیوانات» هیچ توجهی نشده است.

دفتر فصلنامه «اخلاق» در اصفهان، خیابان آیت‌الله شمس آبادی، رو به روی ارگ جهان‌نما، کوچه سرلت، بن‌بست سهیل، ساختمان شماره ۲ واقع شده است؛ علاقه‌مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://akhlagh.morsalat.ir/ مراجعه کنند و یا با شماره ۰۳۱۳۲۲۰۸۰۰۱ تماس بگیرند./۸۲۲/ن602/ف