کتاب «خشت اول مسؤولیت»؛ شیوه‌ها و ابزارهای آموزش مسؤولیت پذیری

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، یادم می‌آید چند سال پیش در یک برنامه تلویزیونی و از زبان یک روان شناس شنیدم که نباید از دخترهای هفده هجده ساله انتظار داشت که مسئولیت یک زندگی را برعهده گیرند. به باور این کارشناس تلویزیونی، تا سن بیست و پنج سالگی، زمان عروسک بازی دخترهاست؛ تنها عروسک‌هایشان بزرگ‌تر و متفاوت‌تر می‌شود! پدر و مادرهای این دوره نیز تنها انتظاری که از بچه‌هایشان دارند این است که به مدرسه بروند و برایشان نمره‌های بیست بیاورند. بسیاری از والدین نمی‌دانند که عامل اصلی ضعف شخصیت و آسیب پذیر بودن انسان در زندگی، ندادن مسئولیت به آنها در دوران کودکی است. برخی هم هستند که دوست دارند فرزندانی مسئولیت‌پذیر بار بیاورند، اما از روش‌ها و راهکارهای آن آگاه نیستند. اگر بخواهیم به والدین و معلمان سال‌های پیش از دبستان و سال‌های آغازین دبستان یک کتاب عمومی در زمینه شیوه‌ها و ابزارهای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان معرفی کنیم، کتاب خشت اول مسئولیت، نوشته آقای ابوالفضل ابراهیمی، از انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، انتخاب خوبی است.

ساختار مطالب

کتاب «خشت اول مسئولیت» کتابی کوچک است که یک مقدمه و سه فصل دارد:

مقدمه: در مقدمه کتاب افزون بر تعریف مسئولیت ومسئولیت پذیری، از اهمیت مسئولیت پذیری گفت‌وگو شده است. 

فصل اول: نویسنده در فصل نخست به این موضوع پرداخته که اهمیت و جایگاه والدین در زمینه مسئولیت پذیری کودکان چیست.

فصل دوم: اما فصل دوم که مهم ترین بخش این کتاب است، به بررسی تفصیلی اصول و راهکارهای مسئولیت پذیر بار آوردن کودکان اختصاص دارد.

فصل سوم: پایان بخش این کتاب نیز ارائه چند نمونه و تطبیق اصول و کلیات گفته شده در دو فصل قبل است که نگارنده آن را در قالب فصل سوم با عنوان «مسئولیت و کارهای روزانه» آورده است. وی در این فصل چگونگی آموزش مسئولیت پذیری به کودکان را در زمینه غذا خوردن، انجام تکالیف مدرسه، خرج کردن پول تو جیبی و نیز انجام وظایف خانگی واگذار شده به آنها توضیح می‌دهد.

ویژگی های اثر

اول: پیش از هر چیز باید به تسلط نسبی نویسنده بر موضوع و آگاهی وی از منابع موجود در این باره اشاره کرد که با تکیه بر آنها توانسته است چکیده سودمندترین مطالب را گردآوری کند.

دوم: مطالب کتاب، همگی کاربردی هستند و به سادگی می توان از آنها در روند تربیت بهره گرفت.

سوم: چارچوب نسبتا منطقی و خدشه‌ناپذیر كتاب سومین چیزی است که خواننده را شیفته مطالعه آن می‌کند.

چهارم: نویسنده کوشیده است تا از قلم فرسایی بیهوده و یا فضل فروشی بیجا در استناد به منابع متعدد علمی خودداری کند.

پنجم: قطع جذاب و طراحی و صفحه آرایی زیبا و دل نشین آن است که آن را نه تنها خواندنی، بلکه دوست داشتنی کرده است.

بهره ها و نیازمندی های تربیتی

در این کتاب به دو نیاز والدین در زمینه مسئولیت پذیری کودکان به صورت کامل پرداخته و درباره دو نیاز، به فراخور هدف اصلی و حجم کتاب مطالبی آورده شده است. همچنین نویسنده توانسته است با تحلیل های دقیق خود، خواننده را تا اندازه ای با اهمیت مسئولیت پذیری کودکان در سرنوشت آنها آشنا و اهمیت نقش آفرینی والدین را در این باره گوشزد کند.

اما مخاطب این کتاب می تواند مطمئن باشد که تقریبا همه حرف های مهم را درباره دو چیز خوانده است: آشنایی با مقدمات و زمینه های لازم برای مسئولیت پذیر شدن کودکان، آگاهی از چگونگی مسئولیت پذیر کردن آنها. بیان تفصیلی و دسته بندی های مناسب کتاب، خواننده را آسوده خاطر می کند که با خواندن همین یک کتاب می تواند بسیاری از مشکلات فرزندان را حل کند.

جمع بندی

احتمالا شما هم وقتی خواندن این کتاب را به پایان ببرید با خودتان خواهید گفت: «خوشحالم از اینکه این کتاب کاربردی و سودمند را خواندم و از مطالعه آن لذت بردم.» اگر بخواهیم یک کتاب خوب و کوتاه به والدین معرفی کنیم تا بتوانند در کوتاه ترین زمان، تقریبا همه آنچه را باید برای مسئولیت پذیر بار آوردن فرزندانشان بدانند به دست آورند، این کتاب گزینه کم نظیری است.

برشی از کتاب

بیشترین راه برای آنکه کودکان گفته‌های بزرگ‌ترها را جدی بگیرند، قاطعیت است. اگر شما در انجام قاعده‌ای ثابت قدم باشید و برای سرپیچی از آن، تنبیه سبکی در نظر بگیرید، تأثیر نهایی‌اش بر کودک بیش از آن است که بی ثبات باشید و تنبیه شدیدی اعمال کنید.

اگر مقررات تان می‌گوید که فرزند چهارساله شما باید پس از بازی، اسباب بازی‌هایش را جمع‌آوری کند، اما تنها هنگامی آن را اعمال می‌کنید که حالات روحی تان اقتضا می‌کند، نمی‌توانید انتظار داشته باشید که او این کار را به طور منظم انجام دهد. کودک شما کم  کم مواردی را شناسایی خواهد کرد که شما در موقعیتی هستید که از او نظم و ترتیب نمی‌خواهید.

البته نباید بی ثباتی با انعطاف پذیری یکسان دانسته شود. انعطاف پذیری به این معناست که والدین دوست دارند و می‌توانند برای دستیابی به هدفی ثابت، از روش های متنوعی استفاده کنند و چنانچه روشی نتیجه بخش نبود، روش دیگری را بیازمایند. لیکن بی ثباتی به این معناست که والدین اغلب ناهشیارانه هدف‌ها را تغییر می‌دهند. برای مثال:

چارچوب نسبتا منطقی و خدشه‌ناپذیر  كتاب، خواننده را شیفته مطالعه آن می‌کند.

    وظیفه کودک را خودشان انجام می‌دهند؛ چراکه سریع‌تر و آسان‌تر است؛

    به بهانه‌هایی مثل ناتوانی، بی مهارتی و... که کودکان برای فرار از مسئولیت می‌آورند، تن می‌دهند؛

    وظایف کودک را انجام می‌دهند تا کودک دوستشان داشته باشد یا دیگران را آزرده خاطر نکند؛

    قابلیت های کودکان را دست کم می‌گیرند و دلشان برای آنان می‌سوزد.

والدین و مربیان با پایداری و ثبات خویش به کودکان کمک می‌کنند که احساس امنیت کنند. وقتی آنان بی‌ثبات‌اند، کودکان نگران می‌شوند؛ زیرا نمی‌توانند پیش بینی کنند که چه پیش خواهد آمد.

با ثباتی در کاربرد قواعد درست موجب افزایش نظم و انضباط در کودک خواهد شد و به او احساس امنیت داده، خلق او را بهبود می‌بخشد. البته باثباتی زمانی معنا دارد که والدین درباره قواعد آشکاری به توافق رسیده باشند.

علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب می‌توانند به دفتر مرکزی انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) به آدرس: قم، خيابان شهدا، كوى ممتاز، پلاك 36 مراجعه و یا با  تلفن و نمابر فروشگاه مرکزی به شماره 37742326 – 025 تماس حاصل نمایند./826/ن601/ب1