آموزش به کودکان را در قالب مسابقه دنبال کنید

اشاره: مخاطب‌شناسی موضوعی است که امروزه در مباحث ارتباطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب‌های زیادی در حوزه کودک و نوجوان نگارش می‌شوند تا دست این گروه سنی از محتواهای مفید خالی نماند. یک مربی هنگامی که شخصیت مخاطب برایش مجهول باشد، در تربیت او مسیر درستی را نمی‌پیماید؛ در نتیجه اهمیت مخاطب‌شناسی برای تولیدکنندگان پیام و محتوا امری روشن است.

از همین رو، خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در گفت‌وگو با حجت الاسلام سید محمدباقر ابطحی، مدیر مؤسسۀ فرهنگی رسول مهر به موضوع مخاطب‌شناسی دینی و اهمیت آن پرداخت.

رسا ـ نیازهای نوجوانان را بیان کنید و بفرمایید مطالب مورد نیاز این سن چیست؟

مربیان باید مدنظر داشته باشند که نوجوانان در سن و محیطی هستند که با وجود رسانه توقع‌شان نسبت به مربی، ایجاد فضای شاد و متنوع، برخلاف فضای مدارس است؛ زیرا در آنجا از هیچ ابزار به‌خصوصی استفاده نمی‌شود و تنها یک استادی می‌آید و تدریس خودش را انجام می‌دهد. پس مربیان باید از فضای خشک خارج شوند و فضای شادتری را با برگزاری مسابقه‌ها ایجاد کنند.

از لحاظ اعتقادی نیز باید در نظر داشته باشید که موضوعاتی را که شهید مطهری بیان کرده، برای این سن زود است اما می‌توانید برای مقطع دوم متوسطه به شکل ساده شده‌ای بیان کنید. اگر گروهی این موضوع‌ها را جذاب کنند به طور مثال در قالب جدول یا چیزهای این شکلی دربیاورند مطالب مفید و قابل استفاده خواهد شد. همچنین می‌توانید از 5 جلد کتاب نوشته سیدمهدی آیت‌ا‌للهی استفاده کنید.

آموزش اخلاق را دنبال کنید

بحث اجتماع و اخلاق مهم‌تر از بحث‌های اعتقادی است. خیلی وقت‌ها مخاطب ما از رفتار بد بعضی از ما روحانیون زده شده و برای همین باید آن‌ها را با اخلاق خوب جذب کنیم. برای این کار باید طلبه‌ها در نحوۀ برخورد، ارتباط‌گیری و همچنین احترام‌هایی که برای یک نوجوان قائل هستند اخلاق را رعایت کنند. در اینجا بحث کرامت نفس پیش می‌آید که قرآن نیز خیلی به این موضوع بها داده است. ما باید به مخاطب خودمان با ارزش و احترام نگاه کنیم. مربی باید بدون تنبیه یا تهدید و کاملا دوستانه با بقیه رفتار نماید.

در کنار اخلاق، خیلی از بچه‌ها بلد نیستند آداب اجتماعی را رعایت کنند. به طور مثال بلد نیستند که چگونه باید سلام کنند، دست بدهند، برخورد داشته باشند و یا چطوری آب بنوشند و غذا بخورند. این‌ آموزش‌ها مورد نیاز بچه‌ها است و باید از همین دوران نوجوانی به آن اهمیت داده شود. مربیان می‌توانند از کتاب آیت‌الله جوادی آملی به نام "مفاتیح الحیاة" یا "حلیة المتقین" استفاده کنند.

رسا ـ مطالبی پیرامون رسانه که نیاز این سن است را از چه طریقی آموزش دهیم؟

در بحث رسانه‌ای می‌توانید با بیان معایب و آسیب‌های رسانه‌ای آن‌ها را آگاه کنید. دوره‌هایی را تحت عنوان افزایش سواد رسانه برگزار کنید که خود این نوع دوره‌ها جذابیت خاص خودش را دارد. البته کتاب‌های خوب و قابل فهمی برای نوجوانان نوشته شده است که می‌توانید از آنها نیز استفاده کنید.

دکتر سید بشیر حسینی یک کتابی را تحت عنوان 150 هشتگ نهضت سواد رسانه‌ای نوشته و در آن خوبی‌ها و بدی‌های فضای مجازی را بیان کرده است. اما به اعتقاد من به مسائل اخلاقی در فضای مجازی بیشتر اهمیت بدهید.

رسا ـ مربی از چه ابزار‌های کمک آموزشی می‌تواند استفاده کند؟

ما آداب‌هایی مثل آداب سفر، آداب آشامیدن آب، حقوق والدین و احترام به آنها، علم یا ثروت در کلام امیرالمؤمنین(ع)، آداب مسواک و قضاوت‌های حیرت‌انگیز امیرالمؤمنین(ع) را در قالب کارت‌هایی بیان کرده‌ایم. ما گل‌هایی را نیز آماده‌ کرده‌ایم تحت عنوان گل‌های عترت که بخشی از زندگی ائمه(ع) را به شکل مسابقه برگزار می‌کنیم. این‌ ابزارها دست مربی می‌ماند و مربی می‌تواند با این ابزارها مسابقه‌های مختلفی را اجرا کند.

مطالب را از طریق مسابقه آموزش دهید

ما مطالب مختلف را در قالب مسابقه آموزش می‌دهیم. وقتی قالب مسابقه باشد، مطالب برای بچه‌ها جذاب‌تر می‌شود. پیشنهاد می‌کنم در بحث عقاید نیز مربیان به جنبه رحمان بودن خداوند، جنبه بخشندگی خداوند و نعمت‌‎های خداوند بپردازند. مربی می‌تواند در این زمینه با پخش فیلم یا عکس درباره نعمت‌های خداوند، این کار را انجام دهند.

یک نکته مهم این است که در مسائل اعتقادی و اخلاقی بچه‌ها را سطح بالا نگیرید. بلکه بچه‌ها را خیلی پیاده ببینید؛ زیرا بچه‌ها چیزهایی را هم که در مدرسه یاد گرفته‌اند با امر و نهی بوده و جذابیتی برای آن‌ها نداشته است. در جامعه، کوچک‌ترین چیزهایی که باید از لحاظ اخلاقی رعایت شود وجود ندارد و حتی بزرگترهای ما نیز این مسائل رعایت نمی‌کنند.

اختلاف‌هایی که بین دو همسایه یا ارتباطی که یک فرد با مغازه‌دار دارد، مشکلاتی هستند که سرچشمه این‌ها از خشم است. مربیان می‌توانند با بیان سیره اهل‌بیت و روش برخورد آن‌ها با دشمنان و افراد دیگر و نکته‌های این چنینی در قالب داستان به صورت جذاب، به کاهش این معضل کمک کنند.

در راستای تربیت مربی، گروه‌هایی هستند که یک‌سری آموزش‌های ویژه دارند؛ مانند دفتر تبلیغات اسلامی، گروه علمدار و همچنین دفتر تربیت مربی نیز اطلاعات و برنامه‌های قابل استفاده‌ای دارند./882/گ404/ف

خبرنگار: محمدحسین کتابی