گزارشی جامع از اهل تسنن «دیوبند» در هند

به گزارش بین الملل خبرگزاری رسا، دیوبند نام شهری در ایالت اتراپرادش هند است و در 150 کیلومتری کلانشهر دهلی نو واقع شده است. اهمیت این شهر به علت وجود مرکز دارالعلوم دیوبند، یکی از مهمترین و بانفوذ ترین مدارس و مکاتب اسلامی است.  

تاریخچه

به نوشته وابسته فرهنگی ایران در بمبئی، پس از درگیری سال 1857 میلادی میان مردم هند و اشغالگران انگلیسی و شکست هندیان، برخی از رهبران مسلمان که هدایت مبارزات استقلال طلبانه را بر عهده داشتند، به این نتیجه رسیدند که مقاومت در مقابل فرهنگ مسلط و غاصب غرب و انگلیس بسیار دشوار خواهد بود. به منظور مقابله با آنچه که برنامه انگلیس برای استحاله فرهنگی هند می خواندند، تصمیم گرفتند که یک سیستم و ساختار انقلابی تاسیس کنند تا به توسعه دانش و فرهنگ خودی بپردازند و در همان زمان انگیزه و نگرش فراگیران را از این طریق به سمت و سوی مبارزه با نیروهای اشغالگر هدایت کند. بنابراین بزرگترین و معتبرترین مراکز آموزش های اسلامی با نام دارالعلوم دیوبند در سال 1866 از سوی دو نفر از اندیشمندان و متفکران بزرگ دیوبندی به نامهای مولانا محمد قاسم نانوتوی و رشید احمد گونگوهی تاسیس شد.

البته تاریخچه واقعی دارالعلم دیوبند به حدود 10سال قبل از تاریخ رسمی تاسیس آن بر می گردد که رهبر معنوی این گروه حاج مولانا مهاجر مکی و مرید و شاگرد محبوب او مولانا محمد قاسم نانوتوی و برخی دیگر از نزدیکان آنان اقدام به تدارک مقدمات این حرکت فرهنگی کرده بودند. آنها با تشکیل گروههای مسلح اقدام به حملات و جنگهای پراکنده با انگلیس ها کردند که این حرکات را می توان اولین هسته های شکل گیری این گروه دانست.

تاریخچه دارالعلوم دیوبند

وقتی تمام تلاش ها برای رویارویی مستقیم با استعمار انگلیس که عامل اصلی زوال و نابودی حاکمیت مسلمانان در هند به شمار می رفت، چندین مرحله با شکست مواجه شد و استعمار پیر توانست سیطره اش را بر سراسر هند بگستراند؛ دولت انگلیس تمامی موقوفات، مستغلات و منابع درآمد مدارس اسلامی را مصادره کرد و جهت نابودی این مراکز علمی، دعوت و تعلیم و تربیت وارد عمل شد تا بدین ترتیب مسلمانان در گذر زمان ناآگاه باقی مانده و جهت دهی آنان به سوی مسیحیّتِ تحریف شده به آسانی صورت پذیرد.

هنگامی که فعالیت های تبشیری با حمایت استعمار پیر و تبلیغات گسترده ی هندوها که بیشتر اوقات با تبشیری های مسیحی هم صدا بودند، علیه دین اسلام افزایش یافت، علما و سکان داران کشتی اسلام و مسلمین در هند، همه ی راهکارهایی را که به حفاظت از کیان اسلام و فرهنگ و عقیده ی اصیل اسلامی در این کشور کمک می کرد را مورد بحث و بررسی قرار دادند و سرانجام به این نتیجه رسیدند که تنها راه حل، تاسیس و راه اندازی مراکز و مدارس آموزش علوم اسلامی با حمایت و پشتیبانی توده های مردم مسلمان است؛ زیرا از این طریق علوم اسلامی برگرفته از کتاب و سنّت و معارف دینی انتشارو گسترش یافته و مسلمانان بر دین و عقیده خویش استوار خواهند ماند.

در رأس این علما و بزرگان، امام محمّدقاسم نانوتوی (متوفای ۱۲۹۷ق./ ۱۸۷۹م.) بود که با همکاری و رایزنی دوستان خود مولانا رشیداحمد گنگوهی (متوفای۱۳۲۳ق./ ۱۹۰۵م.)، مولانا ذوالفقارعلی دیوبندی (متوفای۱۳۲۲ق./ ۱۹۰۴م.)، حاج سید محمدعابد دیوبندی (متوفای ۱۳۳۱ق./ ۱۹۱۲م.)، مولانا یعقوب نانوتوی (متوفای ۱۳۰۲ق./ ۱۸۸۴م.)، مولانا رفیع الدین (متوفای ۱۳۰۸ق./ ۱۸۹۰م.)، مولانا فضل الرحمن عثمانی دیوبندی (متوفای ۱۳۲۵ ق./ ۱۹۰۷م.)،

 * در شبه قاره هند برای روحانیون اعم از شیعه و اهل سنت پیشوند مولانا قبل از نام ایشان بکار برده می شود.

روز چهارشنبه ۱۵ محرم الحرام سال ۱۲۸۳ق./ ۳۰ می ۱۸۶۶م. در مسجدی قدیمی به نام «مسجد چتّه» که در ضلع جنوب شرقی محوطه فعلی دارالعلوم دیوبند واقع است، اقدام به تأسیس مدرسه و مرکزی نمودند که هسته ی اولیّه آن با یک مدّرس به نام «ملا محمود» و یک طلبه به نام «محمودالحسن» آغاز به کار کرد. بعدها همان طلبه به جایگاهی رسید که رهبری مسلمانان و مردم هند را در نهضت آزادی هند از استعمار انگلیس به عهده گرفت و به «شیخ الهند» معروف شد، سرانجام این نهضت به استقلال هند منجر شد. مولانا نانوتوی که روزی کار خود را با 15نفر آغاز کرد گمان نمی کرد که روزی (کمتر از چهل سال بعد) شمار دانشجویان از مرز هزار نفر بگذرد و این مدرسه در ردیف بزرگترین مراکز علمی آسیا قرار گیرد.

علمای دیوبند از همان ابتدا بر آن شدند تا مدارس وابسته به مدرسه مادر را در مناطق مختلف تاسیس کنند تا از این راه بهتر بتوانند به ترویج وگسترش آموزه های دینی بپردازند و از سوی دیگرافراد علاقه مند به فراگیری آموزشهای مذهبی بتوانند شرکت نموده و دایره مبلغین دینی را توسعه دهند . لذا به فاصله 6 ماه از تاسیس دارالعلوم دیوبند، مدرسه مظهرالعلوم در سهارنپور تاسیس شد که با همان الگوی دیوبند اداره می شد. و تا سال 1880 میلادی(کمتر از 15سال)، بیش از 12 مرکز وابسته تاسیس شد. تا اواخر قرن نوزده میلادی تعداد این مدارس و مراکز به بیش از 40 باب رسید.

نخستین مدرسه در روستایی به نام دیوبند آغاز به کار کرد؛ منطقه ای که در آن زمان ویژگی خاصی نداشت، اما به برکت این مدرسه که در بدو تأسیس «مدرسه ی عربیه ی اسلامیه» نام داشت، توسعه و شهرت یافت. نام و آوازه دیوبند در مدت کوتاهی در اطراف و اکناف شبه قاره ی هند و حتی فراتر از آن، در سرزمین های دیگر نیز منتشر شد. امروزه دیوبند به جایی رسیده است که  از بسیاری از کلان شهرهای هند نیز شهرت بیشتری دارد.

دیوبند در شهرستان سهارانپور، در ایالت اتراپرادش و در ۱۵۰ کیلومتری شمال دهلی پایتخت هند واقع است. رودخانه «گنگ» از شرق سهاران پور و رودخانة «جمنا» از غرب آن عبور می کند.

بنیانگذار دارالعلوم دیوبند 

بنیانگذار دارالعلوم دیوبند، امام محمّدقاسم بن اسد علی صدّیقی نانوتوی، از علما و متفکّرین قرن سیزدهم هجری است. ایشان در سال ۱۲۴۸ق. در شهر نانوته از توابع شهرستان سهارانپور به دنیا آمد و در سال ۱۲۹۷ق. در ۴۹ سالگی در دیوبند وفات کرد و در همان جا به خاک سپرده شد. وی برای فراگیری علوم اسلامی در محضر مولانا مملوک علی نانوتوی (متوفای ۱۲۶۷ق.) زانوی شاگردی بر زمین زد و علوم حدیث را از محضر مولانا عبدالغنی مجدّدی دهلوی (متوفای ۱۲۹۶ق.) و شیخ الحدیث مولانا احمدعلی سهارانپوری (متوفای ۱۲۹۷ق.) فرا گرفت.

امام نانوتوی در آغاز سال ۱۸۵۷م. نهضت آزادی و انقلابی را علیه استعمار بریتانیا رهبری نمود و در جبهه «تهانه بَون» و «شاملی» فرمانده نیروهای مسلمان بود. آن گاه که این انقلاب بدلایلی با  شکست مواجه گردید و راهی برای حاکمیت دوباره ی اسلام و مسلمانان باقی نماند، امام نانوتوی با همکاری علمای دیگر در راستای نشر تعالیم دین و معارف اسلامی با بنیانگذاری دارالعلوم دیوبند و ایجاد شبکه ای از مدارس و مکاتب علوم اسلامی که با مساعدت توده مردم اداره می شدند، نهضت فراگیری را آغاز کرد. این مدارس پناهگاه مسلمانان و مراکزی برای رهبری ملت مسلمان هند شدند. امام نانوتوی با این اقدام خود پایه گذار حرکت پویا و فراگیرِ تأسیس مدارس و مکاتب اسلامی جهت بقای اسلام و مسلمانان در سرزمین پهناور شبه قاره هند محسوب می شود.

دانش آموختگان دارالعلوم دیوبند 

اولین دانش آموخته دارالعلوم دیوبند، علامه محمودالحسن دیوبندی، متولد سال ۱۲۶۸ق./ ۱۸۵۱م. فرزند عالم، ادیب و شاعر برجسته، مولانا ذوالفقارعلی دیوبندی (متوفای ۱۳۲۳ق./ ۱۹۰۴م.) است. ایشان در سال ۱۲۹۰ق./ ۱۸۷۳م. از دارالعلوم فارغ التحصیل شد و در همان جا تدریس را آغاز کرد. سپس در سال ۱۳۰۸هـ/۱۸۹۰م. مدیر گروه آموزش شد. پس از امام نانوتوی، مولانا محمودالحسن چهل سال زمام امور مدرسه را در دست داشت و توانست شبکه گسترده ای از مدارس تابعه را گسترش دهد. مدرسه در سال 1931 م حدود  950  نفر شاگرد داشت و در صدمین سال تأسیس خود، یعنی 1967م، دارای 3795 فارغ التحصیل هندی، 3191 فارغ التحصیل پاکستانی و بنگلادشی و 431 فارغ التحصیل خارجی بودند و افرادی از سراسر هند، پاکستان، چین، افغانستان، اروپا، آمریکا و ایران در آنجا تحصیل می کردند.

دارالعلوم دیوبند دانشگاهی با کمک های مردمی 

دارالعلوم دیوبند اولین دانشگاه اسلامی داخلی در تاریخ سرزمین هند به شمار می آید که با کمک های مردمی پایه گذاری شده است. در دوران حاکمیت مسلمانان در هند، مدارس اسلامی و غیراسلامی با حمایت مالی دولت به فعالیت خود ادامه می دادند. دولت برای تأمین هزینه های آنها زمین، موقوفات و مستغلاتی را اختصاص می داد، اما با سقوط حکومت مسلمانان و حاکم شدن استعمار بریتانیا بر هند، وضعیت به طور کلّی تغییر یافت و هیچ چشم اندازی برای کمک و همکاری از کانالهای گذشته مشاهده نشد. 

علمای اسلامی در صدد بودند که جان ملت مسلمان و دین آنان را از تعرض دشمن، مصون نگه دارند باید نسل جوان را با برنامه اى مستقل و دور از موج استعمار نوین، تربیت می کردند و تا با این تدبیر، روح دیانت و حس نفرت از استعمارگران را در آنها بدمند و آنان را از اضمحلال و استهلاک در هویت غربی محفوظ نگه دارند. یگانه وسیله تأمین این منظور، آن بود که مدارسى مستقل و جدا از دستگاه حکومتی و با یاری کسانیکه اندک ارتباطى نیز با حکومت دارند مانند ثروتمندان تاسیس کنند.

بنابراین پایه گذاران دارالعلوم دیوبند به این نتیجه رسیدند که مدارس با کمک های مالی ملت مسلمان تأسیس شوند. این تفکری عمیق و درست بود که اوضاع و تحولات بعد از استعمار نیز صحّت آن را تأیید کرد. پس از اخراج استعمارگران، شبه قاره هند به دو کشور هند و پاکستان تقسیم شد و در هند حکومت غیردینی و سکولاری روی کار آمد. در چنین شرایطی صاحبان هر دین و آیینی می بایست خودشان از باورهای دینی خود حراست کرده و برای تعلیم و تبلیغ آن تدابیری بیندیشند. به دلیل همین عدم وابستگی به دولت ها بود که بین علمای اسلامی دارالعلوم دیوبند و جامعه ی مسلمان هند در آن روزگار پیوند وثیقی ایجاد شد که مردم در امور دینی و سیاسی اجتماعی چنان اعتمادی به دارالعلوم دیوبند کردند که هیچ مدرسه یا دانشگاه دیگری در هند از آن برخوردار نبود و همین اعتماد باعث پیشتاز بودن علمای هند در انقلاب ها و بالاخره منجر به آزادی هند از استعمار انگلیس شد و همچنان نیز دارالعلوم دیوبند با قدرت به کار خود ادامه داد.

اهداف تأسیس دارالعلوم در اولین اساسنامه ی آن 

1. آموزش قرآن و سنّت، و تفسیر و عقاید و علم کلام و سایر علومی که به عنوان ابزار و وسیله برای فهم قرآن و سنّت به شمار می روند؛

2. تربیت طلاب بر اساس اعمال و اخلاق اسلامی و دمیدن روح دین در زندگی ایشان بع عبارتی فراگیری سبک زندگی اسلامی؛

3. اقدام به تبلیغ دین و حفاظت و دفاع از آن با زبان و قلم، و ترویج و احیای اعمال و اخلاق و عواطف دینی در میان مسلمانان آن گونه که سلف صالح بر آن بودند؛

4. تلاش برای جلوگیری از مداخله ی حکومت در امور دینی و صیانت از آزادی و استقلال علم و اندیشه؛

5. تأسیس مدارس و مکاتب دینی در جاهای مختلف با هدف نشر علوم اسلامی و ایجاد ارتباط بین آنها و دارالعلوم.

برنامه درسی و شیوه آموزشی 

برنامه درسی این مدرسه ترکیبی از علوم نقلی و عقلی نظیر: قرآن، حدیث، فقه، کلام، فلسفه، منطق است که با گرایشهای صوفیانه چشتیه و فقه حنفی پیوند وثیقی دارد. در منشور این مدارس که به مسلک علمای دیوبندی شهرت یافته است، مشی دینی و آموزشی آن براساس اندیشه های شاه ولی‌الله محدث دهلوی(زاده ۱۱۱۴ قمری/۱۷۰۳ میلادی – درگذشته ۱۱۷۶ قمری/۱۷۶۲ میلادی)، مذهب سنت و جماعت، اتکا بر حدیث، امر به معروف، متابعت از فقه حنفی و کلام ماتریدی، مبارزه با بدعت و انحراف و پیروی از سنت بنیانگذاران مدرسه مولانا نانوتوی و مولانا گنگوهی ترسیم یافته است.

سیستم آموزشی 

کادر اصلی مدرسه مرکب از: هسته مدیریت، انجمن مشورتی و هیات آموزشی بوده است که بعد ها عنوان مفتی هم به این کادر اضافه شد. در گذشته داوطلبان پس از نام نویسی می بایست علاوه بر قرآن و عربی، زبان فارسی را تا سطح گلستان سعدی را فرا می گرفتند تا در آزمون این مرحله نمره قبولی بگیرند.

اما اکنون پس از فراگیری قرآن و عربی و قبولی در آزمون ، (لازم به ذکر است که اکنون الزام فراگیری زبان فارسی را از مباحث درسی حذف نموده اند)، سپس وارد برنامه شش ساله (که قبلا 10سال بود) می شوند و 2سال بصورت شفاهی با توجه به حدیث و سیره از با نفوذترین اساتید که شیخ الحدیث نام دارد درس آموخته و در 4 سال بعد درس هایی از جمله ادبیات، حدیث، فقه اسلامی، منطق، فلسفه، تفسیر، کلام و فقه، خوشنویسی را می گذرانند. و بعد از آن مهیای حضور در گرایش های تخصصی میشوند.

نویسنده کتاب مسلک علماء دیوبند در این زمینه می نویسد: «بزرگان مدرسه دارالعلوم دیوبند، در اعتقادات ماتریدی مذهب و در فقه حنفی مذهب هستند و اگرچه تمام سلسله های صوفیه و طرق آنها را قبول دارند، ولی طریقه چشتیه را طریقه خویش قرار داده اند و به طرق نقشبندیه، قادریه و سهروردیه نیز ارادت دارند. آنان شاه ولی الله دهلوی را بزرگ طریقت خود می دانند و در اصول عقاید از شیخ محمد قاسم نانوتوی، درفروع از شیخ رشید احمد گنگوهی تقلید می کنند».

دارالعلوم اکنون دارای 8934 مدرسه و مرکز وابسته دارد و دانشجویان در دوره های مقدماتی و عالی به تحصیل در این مدارس می پردازند. همچنین در زمینه تفسیر و حدیث مدرسه مستقلی در دهلی و در زمینه فقه مدرسه ای در لکهنو مرکز ایالت اوترا پرادش و در زمینه کلام مدرسه ای در شهر خیرآباد  ایالت اوترا پرادش وجود دارد.

روش تدریس

سر فصل دروس دارالعلوم دیوبند همچنان  بر اساس روش تدریس وسر فصلهای قرن هفدهم میلادی بنا نهاده شده است مقصود به زمانی که حاکمیت هند در اختیار مسلمانان بود ، بازمی گردد که این سر فصلها به دروس نظامی معروف بوده اند. در این سر فصل دروس قرآن و تفسیر آن، حدیث و بیانات حضرت محمد(ص)،  عدالت و فقه اسلامی و سنت جوامع اسلامی، زندگی نامه حضرت محمد(ص) قواعد زبان عربی وادبیات و زبان فارسی گنجانده شده بود.

این سرفصل شامل مراحل مختلفی است. پنج سال نظیره یا دوره ابتدایی بر روی زبان اردو،  هندی و انگلیسی تمرکز دارند. دانش آموزان مستعد به مرحله دوم که همان حفظ و قرائت قرآن کریم است وارد میشوند . در این دوره  دانش آموزان طی چهار سال و تنها از طریق شنیدن قرآن آن را به ذهن می سپارند.تعداد اندکی از این مرحله به مرحله تجوید قرآن وارد می شوند و از  این  گروه نیز تعداد انگشت شماری به  مرحله تفسیر قرآن راه پیدا می کنند.  

تاثیرات اندیشه دارالعلوم دیوبند

مدارس دینی بسیاری در هند، بنگلادش، پاکستان ،افغانستان،  بریتانیا، ایالات متحده و افریقا جنوبی  وبرخی نقاط دیگر دنیا تحت تاثیر اندیشه دیو بندی هستند وامروزه از طریق تکنو لوژی  واینترنت با دارالعلوم دیو بند در ارتباط هستند. سمینارهاو گردهماییهای متعدد  توسط این گروه در شهرهای  مختلف هند وهمچنین کشورهای مختلف مانند آفریقای جنوبی و پاکستان و غیره برگزار می نمایند.

نگرش و موضعگیری دیوبند به موضوع ترور و تروریسم

در سال 2008 میلادی سمیناری را در دارالعلوم دیو بند در اوتارپرادش با نام «کنفرانس ضد ترور» برگزار نمودند و در آن انواع تروریسم مورد بحث و گفتگو قرار گرفت و در نهایت در جلسه جمع بندی اعلام کردند که اسلام ترور بیگناهان را حرام می داند و اسلام تمامی گونه های فشار، خشو نت و تروریسم را ممنوع اعلام کرده است در این کنفرانس همچنین انزجار و بیزاری و برائت تمامی مسلمانان جهان از تروریسم مورد تایید همه حا ضران قرار گرفت.

علیرغم اینکه اعضای این مکتب همواره سعی نموده فاصله خود را از بنیاد گرایان مذهبی و تروریسم حفظ کنند، اما مخالف آزادی  بیان و نقد آزادانه بوده اند.  اصولاّ می توان  گفت گرچه در بیا نات واعلانات رسمی واصول ذکر شده ، گروه مذکور مخالفت ومغایرت دیدگاه آنان با بنیاد گرایی وتندروی ذکرشده، اما در واقع مواضع عملکرد آنان همین آثار ونتایج را مترتب می سازد به گونه ای که این گروه قرائت خاص وبسیار قالبی از اسلام را می پذیرند وبدان باور دارند وهرگونه قرائت ودیدگاه غیر از آن را خروج از دین وکفر می دانند. بنابراین  افکار وعقاید این گروه به نوعی ماهیت پتانسیل تندروی وبنیاد گرایی را دارا است .

مطبوعات دارالعلوم دیوبندی

مجلات تحت نظر دارالعلوم دیوبند و مراکز وابسته که از سوی ایشان منتشر می شود:

• ماه نامه الداعی به زبان عربی
• ماه نامه دارالعلوم به زبان اردو
• هفته نامه دارالعلوم به زبان اردو

فتاوای خاص

بیشترین نگرش ها و فتواها این گروه که  شاهد نقدها و عکس العملهای تندی در سطح جامعه بوده، نگرش و موضع گیری این جماعت در خصوص شرکت زنان در موقعیت های سیاسی ،اجتماعی و اقتصادی است. برای مثال در سال 2005 میلادی  این جماعت فتوایی صادر کرد که بر  اساس آن چنانچه زنان مسلمان بخواهند در رای گیری شرکت کنند، باید این عمل پشت پرده صورت گیرد و در فضای مردانه نباشد و یا در فتوای دیگری در سال 2010 اعلام کردند که زنان و مردان نمی توانند در یک فضا با هم همکاری داشته باشند مگر آنکه زنان کاملاً پوشیده باشند. در سال 2013 دارالعلوم دیوبند فتوای دیگری صادر کرد که عکس برداری و عکس گرفتن را حرام  و مخالف اسلام دانست.

موقعیت دارالعلوم دیوبند در حال حاضر

دارالعلوم دیوبند پس از دانشگاه الازهر در شهر قاهره مصر دومین مرکز علمی و پژوهشی مسلمانان جهان می باشد و نهاد ها و مراکز بزرگی همچون جماعت علمای هند و تبلیغی جماعت زیر نظر این دارالعلوم در حال فعالیت می باشند. باید گفت که این دارالعلوم از سال 1980 تا سال 2000 تحت تاثیر افکار وهابیون عربستان سعودی قرار داشته است.

 مدرسه دارالعلوم دیوبند سالانه هزاران دانشجو و طلبه از کشورهای مختلف جهان همچون هند، عربستان سعودی، چین، مالزی و دیگر کشورها را جذب می کند  و سپس فارغ التحصیلان جذب مساجد و مراکز علمی وابسته در کشورهای خویش می شوند.

دیوبندی ها در هند

بر اساس تخمین هایی که زده می شود امروزه حدود 17 درصد از جمعیت کل مسلمانان هند را دیوبندی ها تشکیل می دهند. این جماعت با جماعت بریلوی ها و شیعیان همسو نیستند و در بین مخالفانشان به عنوان وهابیون هندی شناخته می شوند اما در واقع میتوان گفت افکار و اندیشه های این جماعت از وهابیون نیز رادیکال تر می باشد. در حالی که وهابیون فقط 5 درصد از جمعیت مسلمانان هند را تشکیل می دهند.

دیوبندی ها در پاکستان

 در زمان استقلال هند و شکل گیری کشور پاکستان، عده زیادی از علما و پیشوایان مذهبی دیوبند، به شدت مخالف تشکیل کشور پاکستان بودند و این عمل را موجب شکاف و انشقاق در میان مسلمانان می دانستند و معتقد بودند این حرکت ساختار امت اسلامی را دچار چند دستگی خواهد کرد و مغایر با هدف اصلی آن خواهد بود. در این راستا یکی از مخالفان اصلی حزب مسلم لیگ به رهبری محمد علی جناح (بنیانگذار پاکستان) جنبش دیوبندی و رهبران آن بودند و در این راه تا جایی پیش رفتند که در مقطعی با احزاب بنیانگذار هندو هم راستا و همکار شدند تا مانع از تشکیل پاکستان شوند.

هم اکنون 15 تا 25 درصد از جمعیت مسلمانان اهل سنت پاکستان را دیوبندی ها تشکیل می دهند. برطبق گزارش بنیاد HERITAGE از وضعیت این جماعت در پاکستان اعلام کرد که 65 درصد از مدارس دینی در پاکستان توسط جماعت مذکور اداره می گردد، 25 درصد متعلق به بریلوی ها، 6 درصد متعلق به اهل حدیث و 3 درصد به جماعت های دیگر تعلق دارد. باید گفت که دیوبندی های پاکستان از سال 1980 تا 2000 از سوی عربستان سعودی حمایت کامل می شدند.

دیوبندی ها در انگلستان

دیوبندی ها مدرسه دارالعلوم را در سال 1970 در بریتانیا برای آموزشی دینی مسلمانان آن کشور تاسیس کردند. در مقاله ای که به قلم خبرنگار   Andrew Norfolk در روزنامه The Times در سال 2007 با عنوان «ترویج ارزش های بریتانیا، پیشگیری از رادیکال شدن و محافظت در برابر کودکان» به چاپ رسیده جماعت دیوبندی ها را یک جماعت مغایر ارزش های بریتانیا عنوان کرده است و اعلام نمود که این جماعت علیه مواضع مثبت کشور عمل می کند و مخالف ارزش های انگلستان می باشد. در این مقاله عنوان شد که در حدود 600 مدرسه از 1500 مدرسه دینی بریتانیا تحت کنترل این جماعت می باشد. همچنین در این مقاله آمده بود که جماعت دیوبندی در  26 کشور جهان مشغول فعالیت هستند و در این میان در 17 کشور از این کشورها مدارسی را دارند که تضادهای آشکار با ارزش های جامعه آنها دارد. این خبرنگارمی گوید که 80 درصد از اعضای گروه تروریستی طالبان تحت تعلیم و آموزش علما و اندیشمندان مدارس دیوبندی بوده اند.

در سال 2014 در روزنامه The Times  اعلام شد که 45 درصد از مساجد انگلستان و تقریبا همه مدارس دینی اهل سنت تحت کنترل دیوبندی ها قرار دارد.

دیوبندی ها و صوفیسم

جماعت دیوبندی در مقابل صوفیسم می باشد. دیوبندی ها در مخالفت با صوفیه جشن میلاد با سعادت پیامبر اسلام (ص) برگزار نمی کنند. به هیچ وجه به زیارت اهل قبور نمی روند. ارشد مدنی یکی از اندیشمندان و علمای با نفوذ جماعت دیوبندی و رئیس سازمان جماعت علمای هند در سخنانی تند به طور کلی صوفیسم را زیر سوال برد و گفت که در اسلام چیزی به نام صوفیه وجود ندارد و هیچ گاه نمی توان در قرآن و احادیث درباره صوفیسم چیزی بیابید.

سازمان ها و ارگان های وابسته به دیوبندی های هند

• جماعت علمای هند

جماعت علمای هند یکی از سازمان های وابسته به دیوبندی ها است. این سازمان در زمان حکومت بریتانیا در هند و در سال 1919 توسط گروهی از علما و اندیشمندان دیوبند همچون «عبدل محسن ساجد، قاضی حسن احمد، احمد سعید دهلوی و مفتی محمد نعیم لودیوانی و کیف الله دهلوی» تاسیس گردید. کیف الله دهلوی برای مدت 20 سال رئیس آن بود. این سازمان با برداشت از ایده ناسیونالیستی از استقلال هند حمایت کرد و  از سکولار بودن هند استقبال کرد و در همین راستا از قانون اساسی هند نیز پیروی نمودند.

• جماعت علمای اسلام (JUI)

جماعت علمای اسلام یکی دیگر از سازمان های دیوبندی است که اعضای آن بیشتر از سازمان جماعت علمای هند می باشند و این سازمان پس از آنکه حزب کنگره ملی هند در مقابل حزب مسلم لیک به رهبری محمد علی جناح (پایه گذار کشور پاکستان ) قرار گرفت در سال 1945 تشکیل شد و اولین رئیس آن شبیر احمد عثمانی می باشد.

• مجلس احرار الاسلام

مجلس احرار الاسلام که در میان همگان به احرار شهرت دارد نیز یک حزب سیاسی از دیوبندی ها محسوب می گردد که با هدف جمع آوری گروه های مسلمانان برای استقلال هند و سر خوردگی مسلمانان شبه قاره از حزب کنگره در 29 دسامبر 1929 در لاهور پاکستان تشکیل گردید. این حزب در جریان استقلال پاکستان از هند در مقابل حزب مسلم لیگ ایستاد و استقلال پاکستان را به ضرر مسلمانان هند عنوان کرد. پس از استقلال پاکستان در سال 1947 این حزب دچار انشقاق گردید و به دو بخش در دو کشور هند و پاکستان تبدیل شد. مرکز این حزب در پاکستان در شهر لاهور و مرکز این حزب در هند در شهر    Ludhiana  واقع شده است.

• تبلیغی جماعت

تبلیغی جماعت سازمان وابسته به دیوبندی ها است که برای تبلیغ اسلام در میان هندوها و دیگر مردمان جامعه تشکیل شده است و امروزه در  200 کشور جهان شعبه دارد و اعضای آنرا مسلمانانی تشکیل می دهند که به صورت خود جوش به روستاها و شهرهای کوچک رفته و برای دین اسلام تبلیغ می کنند.

لازم به ذکر است که دارالعلوم دیوبند دارای یک تارنما است که در آن افراد می توانند از مفتی دارالعلوم به صورت آن لاین پرسش های خود را مطرح نمایند. این تارنما به چهار زبان انگلیسی، هندی، اردو و عربی برای رفاه حال افراد طراحی شده است و آدرس آن http://www.darululoom-deoband.com/ می باشد.

دارالعلوم دیوبند هم اکنون نزدیک به پنج هزار دانشجو دارد  و  رئیس کنونی مفتی ابوالقاسم نعمانی است. وی یکی از فارغ التحصیلان دارالعلوم می باشد و عضو مجلس شورای دارالعلوم نیز می باشد  و از سال 2011 رئیس دارالعلوم دیوبند می باشد.

 شایان ذکر است که از سال 1992 سیاست های کلی دارالعلوم را  مجلس شورا مشخص می کند و رئیس دارالعلوم نیز بایستی یکی از اعضای این مجلس باشد  که شامل 13 عضو هستند و در سال جلساتی برای بررسی وضعیت دارالعلوم و موقوفات این مرکز علمی برگزار می کنند.