شناخت خدا از طریق معرفت نفس از دیدگاه دو فیلسوف مسلمان و مسیحی

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، حجت الاسلام دکتر مجتبی افشارپور نویسنده کتاب «انسان، مَثَل اعلای خدا در فلسفه آکوئیناس و حکمت صدرایی» در سال 1362 و در استان خوزستان و شهرستان آبادان به دنیا آمد. در سال 1380 وارد حوزه علمیه شد و دروس مقدمات و سطح حوزه را در حوزه علمیه اهواز به پایان رساند و در سال 1385 جهت گذراندن سطوح عالی و خارج وارد حوزه علمیه قم شد.

از سال 1388 در دروس خارج فقه، اصول و فلسفه شرکت کرد. همزمان با شرکت در دروس خارج مجوز تدریس گرفت و مشغول به تدریس در حوزه علمیه شد. وی در سال 1392 در دانشگاه باقرالعلوم در رشته دکتری فلسفه اسلامی مشغول به تحصیل  و در 1397 از این دانشگاه فارغ التحصیل شد.

حجت الاسلام افشار پور از سال 1390 به چاپ مقاله در مجلات پژوهشی و غیر پژوهشی پرداخت. برخی از مقالات وی عبارت است از: پیشینه ارسطویی و سینوی مبادی الهیات تمثیلی توماس آکویناس، پاسخ به یک اشکال دیرین در نحوه‌ مواجهه‌ ملاصدرا با ادله‌ سهروردی بر انکار وجود نفس پیش از بدن، برهان معرفت نفس از فارابی تا صدرای شیرازی، بایسته های تحقق اتحاد عقل و عاقل و معقول در حکمت متعالیه، چگونگی شناخت خدا از راه شناخت نفس در تبیین روایت «من عرف نفسه فقد عرف ربه»، برهان نفس بر اثبات خدا در حکمت متعالیه.

کتاب رساله دکتری وی در همایش کتاب سال حوزه، در سال 1398 جایزه رتبه دوم در گروه فلسفه را به خود اختصاص داد و شایسته تقدیر شناخته شد. در همین سال کتاب دیگر وی که رساله ارشد او بود در جشنواره شیخ طوسی حائز رتبه چهارم شد. او در طول این سال‌ها نیز مشغول تدریس در دانشگاه‌ها بوده است.

حجت الاسلام افشار پور، درباره انگیزه خود از چاپ کتاب «انسان، مَثَل اعلای خدا در فلسفه آکوئیناس و حکمت صدرایی» به خبرنگار خبرگزاری رسا گفت: رهبر معظم انقلاب در جلسات خصوصی و عمومی همیشه بر این نکته تأکید کردند که حوزه علمیه قم باید کانون فلسفه اسلامی باقی بماند و نباید محوریت فلسفه اسلامی به مجامع غیر حوزوی منتقل شود. این تأکیدات ایشان حتی در سفر به قم و دیدار با طلاب و مردم نیز مطرح شده است.

وی گفت: سخنان ایشان و علاقه شخصی به حوزه علوم عقلی باعث جهت دهی و تشویق به کار کردن در این حوزه یعنی مباحث فلسفی و کلامی به ویژه مباحث تطبیقی بین فلسفه اسلامی و فلسفه غرب شد. 

استاد حوزه و دانشگاه درباره مسأله شناخت خدا از دیدگاه فیلسوفان مسلمان و عرفای الهی اظهار داشت: بر اساس مضون روایت «من عرف نفسه فقد عرف ربه» و «اعرفکم بنفسه، اعرفکم بربه»، کسی بیشتر می‌تواند خدا را بشناسد که بتواند بیشر به نفسش معرفت داشته باشد. این کلمات، این تفکر را بین فلاسفه الهی به وجود آورد که چطور می‌توانیم یک تبیینی بدست آوریم که از شناخت خود به شناخت خدا برسیم. این مسائل بنده را به این سمت سوق داد که بتوانم یک کار نوین و قابل توجهی در این زمینه انجام بدهم.

استاد حوزه علمیه قم درباره مهم‌ترین موضوعاتی که در این کتاب مطرح شده است، گفت: در این کتاب سعی کردم شناخت خدا از طریق شناخت نفس از دیدگاه دو فیلسوف یعنی ملاصدرا و قدیس آکوئیناس مورد بررسی قرار گیرد. ملاصدرا فیلسوف مسلمان و شیعه و شناخته شده است و قدیس آکوئیناس از فلاسفه قرون وسطی محسوب می‌شود.

وی در ادامه بیان کرد: از نکات مهم این کتاب بررسی تطبیقی نظرات این دو فیلسوف درباره شناخت خداست که این نظرات در قالب نقاط اشتراک و افتراق و یک نگاه تطبقی و بین ادیانی جمع شده است.

حجت الاسلام افشارپور درباره علت استفاده از نظریات ملاصدرا در این کتاب گفت: ملاصدرا به عنوان فیلسوف مسلمان تحت تأثیر آموزه های اسلام این نظر را مطرح می کند که نفس انسان مَثل اعلای خداوند تعالی است و در آیه شریفه قرآن خداوند متعال می‌فرماید: «له المثل الاعلی».

وی اضافه کرد: فیلسوفان مسلمان قائلند که نفس انسان می‌تواند به جایگاهی برسد که مثل اعلای خداوند باشد. آکوئیناس هم که یک فیلسوف مسیحی است تحت تأثیر آموزه های کتاب مقدس مسیحیت این نظریه را مطرح می‌کند. از این رو من این انگیزه را پیدا کردم که جنبه بین الادیانی این دو نظریه را هم استخراج کنیم.

استاد حوزه علمیه درباره ساختار کتابش گفت: ساختار کتاب به این شکل است که ابتدا این نظریه را در آثار آکوئیناس و سپس در آثار ملاصدرا تبیین و بعد بحث تطبیقی بین این دو فیلسوف را مطرح کردم، در انتهای کتاب نیز جنبه تقریبی و بین الادیانی نظریه مثالیت انسان برای خداوند را مورد بررسی قرار دادم.

گفتی است کتاب «انسان، مَثَل اعلای خدا در فلسفه آکوئیناس و حکمت صدرایی» اثر حجت الاسلام افشارپور توسط انتشارات دانشگاه باقر العلوم به زیور طبع آراسته شده است./826/گ404/ق