«اندیشه امنیتی امیرکبیر» منتشر شد

به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، انتشارات دیده بان کتاب «اندیشه امنیتی امیرکبیر» نوشته سیداصغر میرجعفری را با شمارگان هزار نسخه، ۱۳۰ صفحه و بهای ۴۰ هزار تومان منتشر کرده است. کتاب با همکاری پژوهشکده امنیت دفاعی دانشگاه صنعتی مالک اشتر فرصت طبع پیدا کرده است.

کتاب چهار فصل دارد که عناوین آنها به ترتیب از این قرار است: «پیرامون امنیت»، «ارثیه حاجی: امنیت در آستانه صدارت امیرکبیر»، «امنیت در اندیشه و عمل امیرکبیر» و «خطاهای امنیتی امیرکبیر». فصل نخست کتاب در اصل شامل شرح مفاهیم مقدماتی است و در آن این بخش‌ها کار شده‌: «ارکان امنیت»، «بازیگران محیط امنیتی»، «ویژگی‌های امنیت»، «ابعاد امنیت»، «سطوح امنیت» و «رهیافت‌ها در مطالعات امنیتی».

بخش دوم کتاب که به مساله امنیت در آستانه انتصاب امیر به صدارت عظمی اختصاص پیدا کرده است. «پیمان وستفالیا»، «همسایگان قدرتمند»، «خلافت از نفس افتاده»، «شورش‌های داخلی»، «مشروعیت و کارآمدی» و «پیامدهای امنیتی معاهدات» از مباحث مطرح شده در این فصل است. مباحث این فصل نشان می‌دهد که امیرکبیر در چه شرایط امنیتی‌ای سکان کشور را در دست گرفت.

در فصل سوم کتاب مفهوم، ابعاد، سطوح، مراجع، غایت، تهدیدات و آسیب پذیری‌های امنیتی در اندیشه و عمل امیرکبیر شرح شده است. در نهایت در فصل چهارم کتاب نیز خطاهای امنیتی امیرکبیر ذیل سرفصل‌هایی چون الگوی نامعقول سلطنت، مار در آستین، غفلت از قدرت مردم و نارفقیان قافله، شرح شده است.

در توضیح این کتاب باید گفت که مطالعات تاریخی – امنیتی در حوزه‌های آکادمیک ایران بسیار کم انجام شده است. مطالعه و بررسی اندیشه‌های امنیتی معدود نخبگان سیاسی ایران در تاریخ نه چندان گذشته که هم دغدغه ملی داشته و هم صاحب اندیشه نیز بوده‌اند و نگاهشان به مسائل امنیتی نیز کم و بیش مشابه بوده می‌تواند به تولید نظریه‌ها و الگوهای امنیتی بومی کمک کند. نظریه‌ها و الگوهایی که شانس بیشتری برای حل مسائل مزمن امنیتی ما خواهند داشت.

امیرکبیر یکی از این نخبگان سیاسی است. هرچند مثلث استعمار خارجی، استبداد داخلی و جهل مردم به او بیش از سه سال و اندی امان نداد اما اندیشه‌ها و برنامه‌هایش در حوزه‌های مختلف بسیار درخشان بود و منشا تحولات بسیاری در دوره‌های بعد شد. نگاه او به مساله امنیت نیز نگاه خاصی است که نویسنده این کتاب توانسته با تحلیل برنامه‌های او و غور در اندیشه و عملش به تبیین این نگاه بپردازد و همانطور که اشاره شد بحث پیرامون این حوزه‌ها می‌تواند ما را به نظریه‌های امنیتی بومی رهنمون سازد.

قاعدتا وقتی درباره مطالعات بومی امنیت در یک بافت معینی مانند ایران سخن به میان می‌آید، عرصه آن را دو بعد تاریخ و جغرافیا مشخص می‌کند. بُعد تاریخی از آن جهت اهمیت دارد که بسیاری از موضوعات امنیتی امروز ریشه در تاریخ ما دارند، مسائلی که از موقعیت، فرهنگ و تجربه مشترک ما متاثرند. شباهت برخی از مسائل امنیتی ما با مسائل امنیتی دوران گذشته بویژه از صفویه به بعد قابل انکار نیست.

به عنوان مثال حاکمیت ایران بر خرمشهر و اروندرود که امیرکبیر در ارزنةالروم و در عرصه دیپلماسی برای آن مبارزه کرد و حتی نزدیک بود جان خود را بر اثر آن از دست بدهد، دقیقا همان موضوعی است که صدام حسین ملعون برای آغاز جنگ هشت ساله علیه کشور ما آن را دستاویز خود قرار داد. مساله امنیت خلیج فارس و تلاش انگلیسی‌ها برای تسلط نظامی بر آن، طمع روس‌ها به آب‌های گرم جنوب ایران، استفاده ابزاری غربی‌ها از شیوخ عرب سواحل جنوبی خلیج فارس و... و اینکه نگاه سیاستمداران قاجاریه به بعد به این مسائل چگونه بود، همه و همه باید از نظر تاریخی و جغرافیایی بررسی شوند.

کتاب «اندیشه امنیتی امیرکبیر» قدم آغازین مناسبی است برای پرداختن به مسائل و مطالعات بومی امنیتی. امید است که دیگر پژوهشگران نیز در این عرصه ورود پیدا کرده و حاصل مطالعات خود را منتشر کنند./826/د102/ق