اخلاق در قرآن؛ فروع مسائل اخلاقی

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، از مهم‌ترین مباحث قرآنی، در قرآن کریم مسأله اخلاق است و این مهم هدف انبیای الهی را تشکیل داده است، زیرا بدون اخلاق نه دین برای مردم مفهومی دارد و نه دنیای آنها سامان می یابد. همان گونه که گفته اند: اقوام روزگار به اخلاق زنده اند، قومی که گشت فاقد اخلاق مردنی است.

اصولا زمانی انسان شایسته نام انسان است که دارای اخلاق انسانی باشد، در غیر این صورت حیوان خطرناکی است که با استفاده از هوش سرشار انسانی همه چیز را ویران کرده و به آتش می کشد. انسان فاقد اخلاق برای رسیدن به منافع نامشروع مادی جنگ به پا می کند و برای فروش جنگ افزارهای ویرانگر تخم تفرقه و نفاق می پاشد، و بی گناهان را به خاک و خون می کشد؟

آری! او ممکن است به ظاهر متمدن باشد ولی در این حال حیوان خوش خط و خالی است، که نه حلال را می شناسد و نه حرام را! نه فرقی میان ظلم و عدالت قائل است و نه تفاوتی در میان ظالم و مظلوم!

انسان فانی برای شناخت درست اخلاق و عمل به آن باید به سراغ منبعی غیر زمینی رود تا بتواند معیار و ملاک مناسبی برای اخلاق پیدا کند. این منبع قرآن است و او با کنکاشی درست در آیات قرآن می تواند اخلاق صحیح و درست را از زبان قرآن بدست آورد.

انتشارات امام علی بن ابی طالب(ع) کتاب اخلاق در قرآن جلد دوم فروع مسائل اخلاقی، نوشته حضرت آیت الله مکارم شیرازی را به چاپ رسانده است.

ساختار کتاب

کتاب اخلاق در قرآن جلد دوم فروع مسائل اخلاقی، دارای بیست فصل است.

فصل اول: فصل نخست با عنوان تکبر و استکبار، مشخص شده است. برخی عناوین این فصل عبارت است از: بلای بزرگ در طول تاریخ بشر، تکبر در روایات اسلامی، تکبر در منطق عقل، شاخه های تکبر، انگیزه های تکبر.

فصل دوم: تواضع و فروتنی، عنوان فصل دیگری از این کتاب است. برخی عناوین دیگر: تواضع و فروتنی در روایات اسلامی، تعریف تواضع، تواضع و کرامت انسان.

فصل سوم و چهار: در این کتاب این دو فصل با هم ذکر شده اند و عنوان این دوفصل، حرص و قناعت است. برخی عناوین عبارت است از: حرص و دنیاپرستی در احادیث اسلامی، تعریف حرص، آثار شوم حرص در زندگی فردی و اجتماعی بشر، غنای درون، حرص مذموم و ممدوح، طرق در مان حرص.

فصل پنجم: حب دنیا، عنوان این فصل است. دو عنوان دیگر برای این فصل مشخص شده که عبارت است از: دنیا پرستی در احادیث اسلامی و دنیای مطلوب و دنیای مذموم.

فصل ششم: حسد و خیرخواهی، عنوان فصل ششم این کتاب است. برخی عناوین دیگر این فصل عبارت است از: آتش سوزان حسد، حسد در روایات اسلامی، مفهوم حسد، انگیزه حسد، نشانه حسد، پیامدهای حسد، درمان حسد.

فصل هفتم: غرور و خودبینی، عنوان دیگری از این کتاب است. برخی عناوین این فصل عبارت است از: نکوهش غرور در روایات اسلامی، اسباب غرور، علایم و نشانه های غرور، طرق درمان غرور.

فصل هشتم: این فصل با عنوان آرزوهای دراز(طول امل) مشخص شده است. برخی عناوین دیگر: سرچشمه طول امل، طول امل در روایات اسلامی، طول امل سرچشمه بسیاری از گناهان، طول امل سرچشمه بسیاری از گناهان، طول امل و زندگی ذلت بار، محرومیت از نعمت ها.

فصل نهم: تعصب و لجاجت، عنوان فصل نهم این کتاب است. برخی عناوین این فصل: برنامه عمومی اقوام منحرف، تعصب و لجاجت در احادیث اسلامی، آثار و پیامدهای منفی تعصب و لجاجت، تعصب مذموم و ممدوح.

فصل دهم و یازدهم: این دو فصل نیز با یک عنوان مشخص شده و عنوان آن جبن و شجاعت است. برخی عناوین این فصل: پیامبران خدا ترسو نیستند، جبن و ترس در روایات اسلامی، ترس معقول و نامعقول، ریشه های جبن.

فصل دوازدهم: خودباختگی و توکل بر خدا عنوان این فصل از کتاب است. عناوین دیگر این فصل عبارت است از: بازتاب توکل در زندگی پیامبران، توکل در احادیث اسلامی، حقیقت توکل، آثار و پیامدهای توکل، اسباب توکل.

فصل سیزدهم و چهاردهم: عنوان این فصل شهوت پرستی و عفاف، است. برخی از عناوین این فصل: شهوت پرستی در طول تاریخ، آلودگی به گناه، فساد عقل، تضعیف شخصیت اجتماعی انسان، اسارت نفس.

فصل پانزدهم: عنوان این فصل عفت؛ فضیلت بزرگ اخلاقی است. برخی عناوین این فصل: نیازمندان آبرومند، عفت در روایات اسلامی، راه های پیشگیری از بی عفتی.

فصل شانزدهم: غفلت و بی خبری، عنوان دیگری از این کتاب است. برخی عناوین این فصل عبارت است از: عوامل غفلت، عواقب شوم غفلت، نشانه های غفلت، راه های زدودن غفلت.

فصل هفدهم: بخل و امساک، عنوان فصل هفدهم این کتاب است. برخی عناوین این فصل: سرنوشت بخیلان، بخل در آینه روایات اسلامی، ریشه و نشانه ای بخل.

فصل هجدهم: جود و سخاوت، عنوان این فصل است. برخی عناوین این فصل: چهره سخاوتمندان در قرآن، سخاوت در منابع حدیث، محدوده سخاوت، راه های کسب سخاوت.

فصل نوزدهم: عجله و شتاب، عنوان فصل نوزدهم این کتاب است. برخی عناوین این فصل: عجله و شتاب در روایات اسلامی، مفهوم عجله و شتاب‌زدگی، سرعت کرفتن در خیرات، پیامدهای شوم عجله و شتابزدگی.

فصل بیستم: آخرین فصل این کتاب با عنوان صبر و شکیبایی مشخص شده است. برخی عناوین این فصل عبارت است از: الگوی صبر و اسطوره مقاومت، صبر در احادیث اسلامی، شاخه های صبر، انگیزه های صبر و شکیبایی.

برشی از کتاب

در صفحه 165 درباره علایم و نشانه های غرور، این مطالب نگاشته شده است:

نشانه های غرور گاهی بسیار آشکار است به گونه ای که انسان در نخستین برخورد به آن پی می برد و می فهمد که فلان شخص گرفتار غرور و خودبینی است. بی اعتنایی به مردم، بی توجهی به حلال و حرام الهی، رعایت نکردن ادب با بزرگان و ترک محبت با دوستان و بستگان، بی رحمی نسبت به زیردستان، ذکر سخنان ناموزون و دور از ادب، سر دادن خنده و قهقهه بلند، دویدن در حرف دیگران، نگاه های تحقیر آمیز به صالحان و پاکان و عالمان و همچنین راه رفتن به صورت غیر متعارف، پا را به زمین کوبیدن، شانه ها را تکان دادن، نگاه های غیر متعارف به زمین و آسمان نمودن و حتی گاهی کارهای دیوانگان را انجام دادن اینها همه از نشانه های غرور است.

ولی گاه حالت غرور مخفی است و به این سادگی خود را نشان نمی دهد بلکه با دقت می توان به وجود چنین صفتی در خویشتن و یا دیگران پی برد. مانند اینکه بعضی افراد پس از مدت کوتاهی درس استاد را رها می کنند و خود را مستغنی و بی نیاز می دانند، یا مانند کسی که علاقه شدیدی در خود به انزوا و گوشه گیری از مردم احساس میکند و ممکن است بهانه آن را آلوده نشدن به مجالس غیبت و گناه و مانند آن ذکر کند در حالی که با دقت می یابیم که عامل اصلی، غرور و خود بزرگ بینی است.

خود را پاک آگاه و مؤمن می پندارد و دیگران را ناقص و آلوده. آری نه تنها غرور، بلکه بسیاری از صفات رذیله گاهی در زوایای روح انسان پنهان می شوند و خود را به صورت فضایل نشان می دهند، به گونه ای که تشخیص آن جز برای اساتید هوشیار اخلاق میسر نیست.

انتشارات امام علی بن ابیطالب(ع) کتاب «اخلاق در قرآن» جلد دوم را در قطع وزیری و 464 صفحه به چاپ رسانده است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید این کتاب به انتشارات امام علی بن ابیطالب(ع) به آدرس: قم، خیابان شهدا، کوی آمار(22)، پلاک 15، تلفن: 025- 37732478 مراجعه کنند./826/ن601/ق