جنگ چهره زنانه دارد!

به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، کتاب «همراه» خاطرات مهرشاد شبابی همسر سردار یحیی رحیم‌صفوی از فرماندهان دفاع مقدس و مشاور فعلی رهبر انقلاب را شامل می‌شود که چندسال پیش در حوزه تاریخ شفاهی دفاع مقدس منتشر شد.

عطیه همتی خبرنگار و فعال حوزه زنان و خانواده یادداشتی در معرفی و بررسی این‌کتاب نوشته که همزمان با روزهای هفته دفاع مقدس و چهلمین سالگرد آغاز جنگ تحمیلی آن را می‌خوانیم.

مشروح متن این‌یادداشت در ادامه می‌آید:

تا چندسال پیش روایات مردانه از جنگ همواره تصویر غالب روایات جنگی بود و همیشه این شائبه را برای نسل جنگ ندیده پیش می‌آورد که آیا پیروزی انقلاب اسلامی و ۸ سال دفاع مقدس خالی از حضور زنان بوده‌است؟ مگر نه اینکه امام خمینی (ره) می‌فرماید که نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بیشتر از مردان نباشد کمتر نیست و این موضوع را مزیت انقلاب اسلامی ایران می‌دانستند. پیش از این اگر دنبال قهرمانان زن در جنگ تحمیلی بودیم تنها به مرحوم «مرضیه حدیدچی» می‌رسیدیم. بانوی مبارزی که هیچ مثل مانندی نداشت و بعد از او نیز هیچ مورد مشابهی را سراغ نداشتیم و در خودی خود یک استثناء بود و کمتر زنی می‌توانست خودش را جای او تصور و یا حتی همذات پنداری کند.

اما در یک دهه اخیر شاهد حضور پررنگ زنان قهرمان در کتاب‌های روایی از جنگ هستیم. زنانی که گنجینه خاطراتشان را بعد از بیست و اندی سال باز کرده‌اند و خاطرات زنانه اما غیورمندانه‌شان از سال‌های جنگ را به مخاطبان و مشتاقان روایت‌های دفاع مقدس نشان می‌دهند. کتاب «همراه» بی‌شک یکی از بهترین و جامع‌ترین روایت‌های زنانه‌ای‌است که در این خصوص خوانده‌ام.

اگر از طرح جلد و رنگ و لعاب آن که بیشتر به کتاب‌های درسی و دانشگاهی می‌ماند بگذریم کتاب در باقی موارد همه عناصر جذابیت برای داشتن یک روایت هیجان انگیز، احساسی و حتی در بسیاری موارد پر تعلیق از زندگی یک زوج رزمنده را دارد و همه جوره توانسته تولد یک عشق و زندگی عاشقانه را در بستر یکی مهم‌ترین حوادث کشور نشان دهد.

کتاب در ۵۰ صفحه اول کمی به کندی پیش می‌رود و اگر مخاطب این ۵۰ صفحه را تاب بیاورد کتاب آرام آرام به اوج می‌رسد و اوج روایت زندگی در کردستان است. لحظه‌ای که مهرشاد چمدانش را می‌بندد و خودش را به آن سماجت به کردستان می‌رساند هیچ گمان نمی‌کردم که گاهی از شدت هیجان نفسم در سینه حبس شود و فقط سریع جلو بروم تا بدانم پایان ماموریت جسورانه خواهر مهرشاد در خانه یک دکتر مخالف کُرد و خطرناک به کجا ختم می‌شود. وجود حجم زیادی از حوادث و اتفاقات خاص که برای خود مهرشاد اتفاق می‌افتاد و به شخصیت خودش بر می‌گردد نه به خاطر همسرش کتاب را از این لحاظ برایم مستثنی می‌کند که این شخصیت خودش به تنهایی حرفهای زیادی برای گفتن دارد و خاطراتش صرفا به سبب به همسریِ فرمانده کل سپاه پاسداران و یکی از فرماندهان مهم کشور نیست.

کتاب واقعی است و واقعیات را فدای مصلحت نکرده‌است. به روشنی از اختلاف نظرها در دوران‌های مختلف حرف می‌زند. از تفاوت‌های اخلاقی فرمانده‌ها می‌گوید. از اختلافات خانواده‌ها در شهرک نظامی نشین تعریف می‌کند و بی آنکه بخواهد حرف اضافه‌ای بزند دیدگاههای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مهرشاد شبابی و همسرش را به مخاطب نشان می‌دهد. اینکه چه کسانی موافق قطعنامه بوده‌اند و مخالفت سفت و سخت سردار رحیم صفوی چه تبعاتی را برای سردار دارد.

ماجرای شلوار جین و حتی گله راوی از قانون اجازه محضری همسر برای دریافت پاسپورت. برای همین یکی از مهم‌ترین و حتی شاید بتوان گفت نقطه قوت کتاب این است که هم نویسنده و هم راوی نخواسته‌اند چهره بی‌عیب و نقصی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حتی برخی مدیران و کارکنان و تصمیم‌گیرندگان آن نشان دهند. او حتی خودش را هم بی‌عیب و نقص تعریف نمی‌کند و همین موضوع سبب اعتماد هرچه بیشتر مخاطب به مهرشاد شبابی و صحت و سقم او در بیان مسائل و باقی روایات می‌شود.

یکی دیگر از موارد جذاب کتاب نامه‌های مهرشاد و رحیم در برهه‌های مختلف آشنایی، ازدواج و جنگ و دوری است. جدا از اینکه نظم خوبی در چینش آنها وجود دارد. محتوای نامه‌ها به خوبی توانسته حال و هوای آن دوران را منتقل کند و نشان دهد عشق و روابط عاشقانه زن و شوهری بین دو رزمنده در بستر دفاع مقدس و حوادث آن چه فراز و نشیب‌های احساسی و حتی عقیدتی را طی می‌کند.

نامه‌هایی که با آیات قرآن با محوریت پیروزی و فتح مسلمانان آغاز می‌شود. التماس دعاهایی که همگی برای پیروزی رزمندگان است و حرف‌هایی که همه به مفاهیم انقلاب اسلامی آغشته است و کمتر مشاهده می‌شود که چیزی جدای این حرف‌ها زده شود. حتی تشکرها و قربان صدقه‌های زن و شوهری همگی برای صبر و استقامت مهرشاد و تلاش و مجاهدت رحیم در راستای تحقق اهداف انقلاب اسلامی است.

حتی جایی که مهرشاد از این دوری به تنگ آمده و گله می‌کند فوری نامه تازه‌ای می‌نویسد و از رفتارش و حرفی که زده عذرخواهی می‌کند. کتاب می‌توانست بدون این نامه‌ها جذابیت خودش را داشته باشد و حتی کوتاهتر شود تا از ضخامتش کم شود و خوش دست‌تر شود اما این نامه‌ها توانسته به خوبی جنبه عاطفی کتاب را پررنگ و آن را به اثر دلنشین‌تری تبدیل کند.

چرا که این حرفهای محبت آمیز این دوستت دارم‌های پرتکرار از زبان یکی از مهم‌ترین فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی ایران و همسرش بیرون می‌آید که کمتر چنین تصویر مهربانانه و عاشقانه‌ای از یک فرمانده جنگی سراغ داریم. لذا باید در این موضوع از خانم شبابی و سردار صفوی تشکر کرد که اجازه انتشار نامه‌ها و عکس‌هایشان را داده‌اند. کاری که شاید کمتر کسی در چنین موقعیت و جایگاهی زیر بار این کار برود.

کتاب همه تلاشش را کرده که تصویر جامعی از هر آنچه روی داده و هر آن‌کس که اسمش را می‌خوانیم ارائه دهد و اگر نمی‌تواند در متن اصلی به آن بپردازد از خیر توضیح آن نگذشته و پاورقی‌ مفصلی برایش نوشته‌است. پس می‌توان گفت پاورقی‌های کتاب ارزش کمتری از متن اصلی ندارند و نویسنده تلاشش را کرده که نکته ناگفته جا مانده‌ای در کتاب نداشته باشد. در ابتدای شروع کتاب شاید پاورقی‌های را نگاه کم دقت و سرسری بیندازیم اما به مرور پاورقی‌ها ارزش خود را نشان می‌دهند و مخاطب میل بیشتری به خواندنشان پیدا می‌کند. از این رو باید به دقت و زحمت نویسنده کتاب خانم زهرا اردستانی تبریک گفت و از او به این دلیل تشکر کرد.

کتاب «همراه» محصول ارزشمندی در حوزه دفاع مقدس و تاریخ شفاهی زندگی فرماندهان نظام جمهوری اسلامی است. کتاب به خوبی می‌تواند منبع بسیار مناسبی برای جوانان دختر و پسر این روزهای کشور باشد که دغدغه فعالیت‌های فرهنگی دارند اما گهگاه در روابط‌ها و اعتقاداتشان دچار افراط و تفریط می‌شوند.

همراه به خوبی می‌تواند حد و مرز درستی از زندگی یک زن و مرد رزمنده انقلابی را در زمان‌های مختلف نشان دهد و از این رو جلوی برخی تندروی‌ها، نگاه‌های بسته و به اصطلاح دگم در فعالیت بانوان را بگیرد. اما متاسفانه نتوانسته در تبلیغات رسانه‌ای خود موفق عمل کند و خود را به علاقمندان این‌حوزه بشناساند.

کافیست نام کتاب را جستجو کنید و ببینید که نمی‌توان به راحتی لینک خریدی از آن پیدا کنید و حتی مطلب، نقد و خبری از آن را گوشه و کنار سایت‌ها بخوانید. برای همین هیچ بیراه نیست بگوییم همراه با چنین روایت جامعی در میان انبوه کتاب‌هایی که در نگارش و محتوا چندین پله پایین‌تر از آن هستند اما به شهرت رسیده‌اند؛ مظلوم و مهجور واقعه شده‌است. هرچند نام کتاب نیز چندان نتوانسته مبلغ و کمک کننده خوبی برای محتوای آن باشد و در این موضوع بی‌تقصیر نیست./د101/ق