قم، سانفرانسیسکو نیست
اشاره: ۲۷مهرماه سالگرد سفر پربرکت رهبر معظم انقلاب به شهر مقدس قم در سال ۱۳۸۹ است. سفری که ده سال پیش انجام شد و ایشان در خلال دیدارهای متعدد با اقشار مختلف حوزوی مباحث بسیار خاص و نابی مطرح کردند. مباحثی که عمدتا به مسائل درون حوزوی، مطالباتی بنیادین از حوزه و تبیین مفاهیمی انحرافی و خطرناک پرداخته شد.
#پس_از_ده_سال، عنوان پرونده‌ای است که به دنبال پیگیری سرانجام مطالبات رهبر معظم انقلاب از حوزه‌های علمیه است. از این رو خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا نزد حجت الاسلام و المسلمین مرتضی آقاتهرانی، استاد حوزه علمیه قم و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی رفته است.
سخنرانی رهبر معظم انقلاب در شبستان امام خمینی در سال ۱۳۸۹
رسا ـ با توجه به جایگاه خاص حوزه‌های علمیه و طلاب در سخنان رهبر معظم انقلاب، فعالیت‌ها و وظایف این نهاد را برای تثبیت نقش قم چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رهبر معظم انقلاب قبل از این ده سال، ۱۷ سال قبل نیز به قم سفر کرده بودند. من در آن جلسه که در زیرزمین فیضیه برگزار شد و مخصوص فضلا بود حضور داشتم. ایشان در آنجا نکاتی را بیان فرمودند که به صورت قاطع می‌توانم بگویم پس از ۱۷ سال هیچ اتفاقی حاصل نشد؛ در آخرین دیدارشان که در حرم برگزار شد، من متوجه شدم همان چیزهایی را که ۱۷ سال پیش بیان فرموده‌اند، دوباره تکرار کردند.
حرف من این است که با دست فرمان فعلی، اگر حضرت آقا ۱۷ سال بعد هم تشریف بیاورند دوباره همان نکات را متذکر خواهند شد؛ دوای این درد تحول است که در ابتدا باید از حوزه شروع شود. این به این معنا نیست هر چیزی که سنتی است غلط و هر چه مدرن و جدید است خوب است، ولی باید اصل تحول را پذیرفت به گونه‌ای که خوبی‌های گذشته را بپذیریم و نواقص آنها را حذف کنیم.
چه بسا یک مدل رفتار و یک نوع گفتار در یک دوره خوب و عالی ولی برای دوره بعد مضر باشد. نباید دُگم بود و اصلاً اسلام همین را می‌گوید؛ اجتهاد و استنباط به معنای به‌روز بودن است و برای امروز ما حرف دارد. البته یک اصولی وجود دارد که ثابت است و نباید از آن تخطی شود ولی چیزهایی هستند که متناسب با زمان باید تغییر کنند.
اولین وظیفه، تحول در حوزه است
اکنون خود حوزه تحول می خواهد. اسلام و قرآن راه و رسم زندگی را به ما می‌آموزد و انسان ابعاد مختلفی دارد که اسلام برای هر کدام از ابعاد ما برنامه دارد؛ اگر حرفی نداشته باشد، یعنی ناقص است.
یکی از اساتید ما می‌فرمود: یکی از دوستان بنده را مجاب کرد که به درس تفسیر علامه طباطبایی در مسجد سلماسی برویم؛ من تعجب کردم که مگر قرآن هم تفسیر دارد! قرآن را هم مگر درس می‌گیرند! آن زمان قرآن کتابی بود که فقط برای خواندن بود و صرف صوت و لحن زیبا کفایت می‌کرد.
اما اکنون ما نیاز به تفسیر قرآن داریم چرا که باید ابواب مختلف علوم را از دل آن استخراج و به سبک زندگی تبدیلش کنیم. برخی خودشان نمی‌فهمند به همین خاطر فکر می‌کنند در اسلام خیلی از علوم وجود ندارد. من مقاله‌ای دیدم که به صراحت بیان می‌کرد چیزی به نام اخلاق اسلامی وجود ندارد؛ چند وقت پیش هم آقایی گفت اقتصاد اسلامی نداریم. این که شما نمی‌دانید، دلیل بر وجود نداشتن آن نیست.
کسانی که به دنبال چند احکام فردی و جزئی هستند باید بگویند ما دین جدیدی آورده‌ایم؛ زیرا حرف آنها هیچ ربطی به اسلام ندارد.
بالاخره توقعی که از حوزه می‌رود مهم‌تر است. حوزه، پشتیبان اسلام است و اگر این خشکیده باشد، هیچ کاری نمی‌شود انجام داد. اگر ما اسلام را به عنوان اسلام واقعی در همه ابعاد ورود دادیم دشمن نمی‌تواند تحمل کند؛ چرا که از این می‌ترسند. حوزه باید خودش را جمع کند؛ حوزه باید خودش را با انقلاب وفق دهد.
مباحث روز ما روی زمین مانده و نیاز به فقه حکومتی داریم؛ یک عده هنوز از طهارت و نجاست بحث می‌کنند و اصلا مباحث جدید را قبول ندارند.من از این می‌ترسم که رهبری معظم دوباره تشریف بیاوردند و همان سخنان قدیمی را تکرار کنند؛ این اصلاً خوب نیست. اگر حوزه توانست خود را در عرصه‌های مختلف علوم تقویت کند، شأنیت قم و قمی ها را افزایش داده ولی اگر مثل بعضی افراد در مقابل غرب زانو زدیم، قم به انحطاط می‌رود.
۱۵خرداد ۴۲، آغاز نهضت
رسا ـ شهر قم جایگاه خاصی در اسلام دارد، دشمن سال‌هاست برای این شهر دندان تیز کرده و رهبر معظم انقلاب هم فرمودند دشمن برای قم برنامه دارد؛ این برنامه‌ها چیست؟
ببینید؛ قم ام‌القرای اسلام است. قم جایی است که بی‌بی دوعالم، حضرت معصومه(س)، زکریا بن آدم، علی بن جعفر و بزرگان بسیاری در آن بودند و اکنون نیز بزرگترین علما و بهترین بندگان در همین شهر زندگی می‌کنند.
نباید شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که امام عصر (ارواحنا فداه) رویشان را از قمی ها برگردانند. مردم قم باید جایگاه خودشان را بشناسند.
چند سال پیش کسانی را از شهرهای دیگر به قم می‌آوردند تا فقط در اینجا قدم بزنند برای اینکه بدحجابی و بی‌حجابی جا بیفتد. وظیفه دختران و پسران قمی حفظ خانواده خود از این خطر است.
در این شهر رضا خان نتوانست زن و بچه‌اش را بی‌حجاب به حرم حضرت(س) وارد کند؛ امثال بافقی‌ها در حرم کتک خوردند تا حرمت این شهر و این حریم حفظ شود. این سرزمین را باید حفظ کرد تا اصالت خود را از دست ندهد.
مردم قم همیشه پای کار بودند
من از حضرت آیت الله مصباح شنیدم که فرمودند در سال ۴۲ وقتی حضرت امام را دستگیر کردند، آقا مصطفی(ره) مضطرب شد و به صحن فیضیه آمد تا خبر بدهد که امام را بردند؛ همه مانده بودند که چه باید کنند. در آن هنگام زن‌های قمی چاقوهای آشپزخانه را برداشته بودند و فریاد می‌زدند که ما امام را آزاد می‌کنیم، شما بروید و بچه‌ها را نگه دارید تا ما امام را آزاد کنیم. این اشخاص هنوز زنده‌اند؛ فرزندان بعضی از اینها از خودشان هم بهتر شدند زیرا «تربیت» کردند.
دشمن می‌خواهد سلاح امر به معروف را از ما بگیرد؛ در صورتی که امر به معروف برای هرکسی با هر جایگاهی واجب است. یکی مرجع تقلید است، یکی منبری است، یکی اهل قلم است، یکی رسانه دارد و... ؛ باید وظیفه خود را به گونه‌ای انجام دهیم که وقتی حضرت معصومه (س) خواستند ما را شفاعت کنند، سرافکنده نباشیم.
این جا با سانفرانسیسکو فرق می‌کند؛ واقعاً فرق می‌کند. من وقتی که در قم می‌خوابم، سرم را که روی زمین می‌گذارم باور دارم من جایی سر روی زمین گذاشته‌ام که حضرت معصومه (س) سرش را گذاشته؛ حرمت مکان را باید حفظ کرد.
رسا ـ وظیفه ما و راهکار مقابله با آنان چیست؟
ما در قم خواهران با‌تقوا، متدین، فاضله و با سواد داریم. مراکز علمی بانون ما مثل جامعة الزهرا(س) در قم است و البته آقایان هم همین طور؛ مدارس مختلف، حوزه‌های مختلف و مراکز مختلف برای تربیت نیرو به وجود آمده که سربازان خوبی برای انقلاب به وجود آورده است.
دشمن در هرجایی که احساس کند اثر گذاری دارد و درحال کارکردن است، نفوذ می‌کند. برای همین شما نفوذ را دست کم نگیرید؛ نفوذ همه جا ممکن است باشد. دشمن در جایی نفوذ می‌کند که بالاترین برد را داشته باشد و البته کم‌ترین هزینه‌ها را هم بدهد.
به عنوان مثال، در دفاع مقدس باید بین خودمان و دشمن سنگر درست می‌کردیم؛ اگر این دیوار‌ها و سنگرها محکم نبود، دشمن با یک خمپاره همه‌اش را ویران می‌کرد. ما باید نقاط ضعف خود را تقویت کنیم. در مسائل فرهنگی هم همین است؛ نگاه می‌کند و فکر می‌کند که نقات ضعف طرف مقابل چیست و از همان جا ضربه می‌زند. ما باید متوجه شویم نقات ضعف مان کجاست و آنها را محکم کنیم تا دشمن نتواند ورود کند.
اگر راکد شویم، تضمینی برای باقی ماندن نداریم
این تعاریفی که ما از قم می‌کنیم و جایگاهی که برای آن بیان شده، همیشگی نیست. اگر جوانان و مسؤولان بی‌تفاوت و راکد شوند، هرچه داریم را از دست می‌دهیم؛ ناگهان به خودمان می‌آییم و می‌بینیم دشمن در قلب قم و در دل حوزه‌های علمیه نفوذ کرده است و ما کاری از دستمان ساخته نیست.
آن زمان است که ما توسری می‌خوریم؛ مَن يَرتَدَّ مِنكُم عَن دينِهِ فَسَوفَ يَأتِي اللَّهُ بِقَومٍ يُحِبُّهُم وَيُحِبّونَهُ؛ خدا در آن زمان همه‌مان را در قعر جهنم می‌اندازد. خب این واقعیت است.
با همه این این تعابیر باید ایستاد و کار کرد؛ مگر ما نمی‌گوییم مسلمان هستم؟ اینهایی که استقامت ندارند، بازی خورده‌اند و غرب آنها را ترسانده که مثلاً جنگ می‌شود، ما حمله می‌کنیم، نابودتان می‌کنیم و اگر ما کوتاه آمدیم، قطعاً حرف‌شان محقق خواهد شد؛ اما وقتی ایستادیم، مکر آنها نابود می‌شود.
عزیزان؛ به نظر من، قم باید به یک پایلوت اسلامی تبدیل شود؛ این شهر در گذشته این طوری بود ولی خوب باید به جایی برسد که اگر کسی به من گفت یک نمونه شهر اسلامی به من نشان بده، من بتوانم قم را به او معرفی کنم.
آن زمانی که من برای تحصیل به آمریکا رفته بودم، به محض اینکه مدرکم را گرفتم یک روز هم آنجا نماندم. آرزوی من و خانواده این بود که سریع برگردیم؛ زیرا در قم زن‌ها پوشیده‌اند، مردها غیرت دارند و زندگی، زندگی سالمی است. برخی فکر می‌کنند در آمریکا که زن‌ها رعایت نمی‌کنند اوضاع خیلی خوب است؛ وقتی انسان به آنها نگاه می‌کند، حالش به هم می‌خورد و اصلاً جامعه آنها جامعه کثیفی است؛ خودشان هم این را دوست ندارند چه برسد به ما که از قم به آنجا رفته بودیم.
رسا ـ کمیسیون فرهنگی در ادوار مختلف مجلس و به خصوص در زمان مدیریت شما چه برنامه‌هایی را برای ام‌القرای جهان اسلام مد نظر دارد؟
حدود ۸ سال پیش که آقای لاریجانی رئیس مجلس و نماینده مردم قم بود به او گفتم من فکر می‌کنم باید شهر قم را شهر ویژه‌ای بکنیم؛ به عنوان مثال آل سعود در مکه و مدینه قواعد خاص و ویژه‌ای دارد. به گونه‌ای که در سایر شهرها این قواعد پیاده نمی‌شود. مثلاً اگر در ریاض یک دزدی را دستگیر کنند و یا اینکه کسی در مدینه دزدی کند، حکمش قابل مقایسه نیست.
آن زمان یک بحثی را تحت همین عنوان مطرح کردم ولی خب به جایی نرسید. در این ایام هم چنین طرحی در گوشه ذهن من است و اگر کاری از دست ما بربیاید که برای قم انجام دهیم، وظیفه ماست؛ اگر دوستان طرح و برنامه‌ای دارند استقبال می‌کنم و مشتاق هستم که نظرات دوستان را بشنوم./گ402/ق