جلد ۱۲ موسوعه الفقه الاسلامی المقارن روانه بازار نشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، فقه مقارن نوعی از ارائه فقهی آرا و فتاوای فقهی ذیل هر مسئله شرعی به همراه دلیل هر دیدگاه و گاه انتخاب دلیل و دیدگاه مختار است. این رویکرد فقهی در گذشته با عنوان فقه الخلاف یا خلافیات شناخته می شد. غرض از تدوین موسوعه فقه مقارن بررسى آراى مختلف فقهى و ايجاد موازنه ميان آنها و ترجيح يكى از آنها با برهان و دليل است. نحوه بحث و ارائه ديدگاهها در فقه مقارن سه گونه است:

الف. گردآورى ديدگاه هاى مختلف فقهاى يك مذهب فقهى، مانند آنچه در مختلف الشيعة علامه حلى صورت گرفته است.

ب. گردآورى ديدگاه هاى مذاهب مختلف فقهى. بيشتر كتابهاى نگاشته شده در اين موضوع از اين نوع اند، از قبيل «الخلاف» شيخ طوسى؛ «جامع الخلاف و الوفاق» على بن محمد سبزوارى و «منتهى المطلب» و «تذكرة الفقهاء» علامه حلى.

ج. بيان حكم شرعى مسئله‌اى و ايجاد موازنه ميان آن و قانون مدنى و سنجيدن مقدار مخالفت يا موافقت قانون مدنى با حكم شرعى و بيان آنچه كه مصلحت عمومى اقتضا مى‌كند. برخى معاصران به اين شيوه از فقه مقارن اشاره كرده و به آن پرداخته‌اند، مانند «تحرير المجلة» نگاشته محمدحسين كاشف الغطاء.

در فقه مقارن گاه نويسنده تنها ديدگاه هاى مذاهب مختلف را گردآورى مى‌كند، بدون آنكه ميان آنها موازنه برقرار نمايد، مانند آنچه در «الفقه على المذاهب الخمسة» اثر محمدجواد مغنيه انجام گرفته است؛ ليكن فقه مقارن نزد پيشينيان، تنها به سبك نخست نگاشته مى‌شده است.[1]

هم چنین توسعه فقه مقارن تأثیری مستقیم بر فرایند تقریب مذاهب و رفع اختلافه ای فرقه ای دارد به گونه ای که اگر مذاهب بدون تعصب عرضه نظرات و ادله فقهی و حقوقی یکدیگر و در کنار هم آن بپردازند بهداشت روانی قابل ملاحظه و ظرفیت سازی چشم گیری را در خردورزی و تحمل یکدیگر به چشم خود ملاحظه خواهند نمود.

یکی از موسوعه های فقه مقارن که به صورت تطبیقی آرای فقیهان مذاهب اسلامی را به صورت دانشنامه الفبایی تجمیع و تدوین کرده، «موسوعه الفقه الاسلامی المقارن» است که به ابتکار، اهتمام و زیر نظر حضرت آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی (ره) و توسط پژوهشگران و فضلای موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام نوشته شد. اکنون جلد 12 این موسوعه از مدخل صروره تا صیغه در زمان ریاست حجت الاسلام والمسلمین حسن آقا نظری تهیه و روانه بازار نشر شده است.

ساختار کتاب

جلد دوازدهم «موسوعه الفقه الاسلامی المقارن» دارای 79 مدخل از اصطلاح «صروره» تا «صیغه» است که 41 مدخل آن ارجاع به سایر اصطلاحات این موسوعه است. در هر مدخل اصلی ابتدا تعریف لغوی و اصطلاحی سپس مختصری درباره پیشینه تشریع و سیر تطور آن در فتوای ای فقیهان، حکم تکلیفی یا وضعی، شرایط و حالات آن و دیگر وضعیت‎های مرتبط با آن می آید.

ویژگی های اثر

1. پرداختن به موضوعات روز مانند چک

2. ترتیب اصطلاحات فقهی بر اساس نظم الفبایی

3. فهرست تفصیلی ریز موضوعات مداخل در پایان کتاب

4. نظم موضوعی در تعریف هر مدل

5. شمول مداخل به اغلب احکام و مسائل فقهی تطبیقی ( فقه شیعی و فقه مذاهب اربع اهل سنت)

6. پرداختن به مبانی استنباط (حکام تفصیلی مورد اتفاق مذاهب به صورت تطبیقی

7. پرداختن به ریز موضوعات ذیل هر مدخل فقهی و تفاصیل طبق هر مذهب فقهی

8. اهتمام به آیات الاحکام در هر مدخل موضوعی

9. ایجاز و مختصر نویسی در عین رعایت عمق و ادله اقوال فقهی

10. کارگروهی منسجم و عمیق فقهی

جمع بندی

فقه پژوهان و محققان تطبیق فقه مذاهب اسلامی (مذاهب چهارگانه سنی و مذهب شیعه) با مراجعه به مداخل «موسوعه الفقه الاسلامی المقارن» می‎توانند نمای کلی از آرای فقیهان، اختلاف فتاوی به صورت تطبیقی، مبانی اختلاف آرا و فروعات مسائل فقهی مقارن بین شیعه و فقه اهل سنت را به دست آورند. البته این موسوعه وارد مقوله پاسخ به شبهات و سوالات نواندیشان، بیان فلسفه احکام، قواعد فقهی، نقد و تحقیق دیدگاه ها و فتاوای فقهی و انتخاب قول برتر نشده است.

برشی از کتاب

در صفحه 582 جلد دوازدهم «موسوعه الفقه الاسلامی المقارن» در ذیل مدخل "صیال" تعریف آن بر استیلا و چیرگی بر دیگری بدون حق آمده و در صفحه 587 حکم دفع و دور کردن یورش برنده بر آبرو (دفع الصائل علی العِرض) چنین آمده است:

در نظر فقیهان امامی و فقیهان مذاهب اهل سنت (مغنی، کشاف القناع و..) دور کردن هجوم برنده و زائل کننده آبرو و ناموس هر فرد واجب است؛ هم‎چنین است حکم مقدمات هجوم بر آبرو؛ علت وجوب، همان ادله‎ای است که در وجوب دفاع از نفس (جان) ذکر کرده‎اند. فقیهان شافعی و بعضی از امامیه در وجوب دفاع از آبرو، شرط کرده‎اند که خطری متوجه جان دفع کننده نباشد، هم‎چنین خطری متوجه بعضی از اعضای بدن یا منافع اعضای بدن او نباشد.

موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام زیر نظر آیت الله حسن آقا نظری شاهرودی توسط گروهی از فقه پژوهان حوزه علمیه قم جلد 12 «موسوعه الفقه الاسلامی المقارن» را در 680 صفحه رحلی به شمارگان هزار نسخه منتشر و روانه بازار خدمات پژوهشی فقهی کرده است.

دانش پژوهان فقه تطبیقی می‎توانند این اثر ارزشمند فقهی و سایر موسوعات فقهی را از فروشگاه دائمی آثار این موسسه واقع در قم خیابان معلم، میدان روح الله به شماره تلفن 37739999ـ025 یا مطالعه کتابخانه دیجیتال به نشانی اینترنتی http://www.afiqh.org/dlibviewer/dlib_show.php?iid=337 یا مکاتبه با صندوق پستی 371853796 تهیه و مطالعه کنند./826/ن601/ق

[1] جامع الخلاف و الوفاق (مقدمه)، ص 6.