جنگ امروز، جنگ قلم هاست

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، حوزه های علمیه با سابقه طولانی در زمینه نشر، از نهاد هایی بوده که همیشه در طول تاریخ منبع و مأخذ نشر کتاب بوده است. علما و اساتید در حوزه های علمیه همواره به بحث نشر کتاب اهتمام ویژه ای داشته اند. هفته کتاب و کتابخوانی فرصت خوبی است برای توجه به نویسندگان حوزه نشر، در این میان حوزه های علمیه نیز در خود نویسندگان مطرحی را پرورش داده است. یکی از این نویسندگان حجت الاسلام جواد محدثی است. کمتر کسی در حوزه هست که اهل مطالعه و کتابخوانی باشد و نام او را نشنیده باشد. وی که در سابقه خود تألیف بیش از 100 عنوان کتاب را دارد. احاطه ای خوب بر حوزه نشر در حوزه های علمیه دارد.

خبرنگار خبرگزاری رسا به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی گفت و گویی با حجت الاسلام جواد محدثی انجام داده که در ادامه می خوانیم:

رسا - لطفا کمی از خودتان بگویید

من جواد محدثی طلبه حوزه علمیه هستم. هدفم از طلبه شدن این بوده که معارف دین را بشناسم و به عنوان تبلیغ، مفاهیمی که آموختم را عرضه کنم. از این جهت نوشتن و گفتن را که دو روش برای تبیین معارف دین بوده را مورد توجه قرار دادم. بنده در عرصه نوشتن حتی پیش از انقلاب هم دست به قلم بودم و مقالاتی می نوشتم. این کار را در نشریات مذهبی انجام می دادم. بعد از انقلاب هم که فضا مناسب تر شد، هم کار تألیف کتاب و هم همکاری قلمی با مطبوعات و مجلات را بیشتر از قبل در پیش گرفتم و در طول این 40 سال همواره اهل تألیف و نگارش بودم.

خیلی ها بنده را از طریق آثار قلمی که داشته ام می شناسند. البته در عرصه شعر هم فعال بودم و از پیش از انقلاب به شعر هم می پرداختم و دستی در شعر هم داشتم. شعرهایی که من می گفتم در زمینه مذهبی بوده است.

الان هم در حوزه عمدتا کارم تحقیق، تألیف و نوشتن و همکاری با رسانه ها را به عنوان کارشناس مسائل دینی انجام می دهم.

رسا - چگونه به سمت نویسندگی رفتید و این علاقه از کجا شکل گرفت؟

در هر عرصه ای انسان وقتی از نمونه های موجود استفاده می کند به تدریج انگیزه آفرینش در او ایجاد می شود. فرض کنید کسی که تلاوت های قرآن را می شنود علاقه مند به قرائت و قاری شدن می شود. یا کسی که مداحی های مختلف را می شنود ذوق مداحی در او ایجاد می شود.

در همه عرصه ها همینطور است و کتاب و کتابخوانی هم از این قاعده مستثنی نیست. من پیش از انقلاب کتاب زیاد می خواندم، کتاب های ادبی، دیوان های شعر، همچنین علاقه مند به مقوله ادب و شعر بودم طبعا این مطالعات در انسان اثر می گذارد و باعث می شود به سمت نوشتن و نویسندگی کشیده شود.

به یاد دارم که در مدرسه حقانی که درس می خواندم پیش از انقلاب یکی از درس های ما درس نگارش بود، ما در آن زمان کلاس انشاء داشتیم. اساتیدی به ما هفتگی موضوع می دادند و ما می نوشتیم و ارائه می دادیم. این نوشتن انشاء ها باعث شد مرحوم شهید قدوسی(ره) من را معلم انشاء سه پایه پایین تر قرار دهد. دو سه سال من معلم انشاء بودم و موضوع انشاء می دادم و بررسی می کردم و نقد می کردم و خود این امر مرا بیشتر در عرصه نگارش وارد کرد.

قبل از انقلاب بیشتر نوشته هایم به شکل مقالات متفرق بود و بعد از انقلاب آن نوشته ها را تنظیم کردم و به شکل کتاب درآوردم و چاپ کردم. شاید بیش از 100 عنوان کتاب از من چاپ شده است. بعضی کتاب ها کم حجم و کوچک هست و بعضی کتاب های پرحجم و مفصل تر است. الان هم با توجه به اینکه به دلائل مختلف مقوله نشر و کتاب افت پیدا کرده کم کارتر شدم ولی از تألیف و نگارش هیچ وقت کوتاه نیامدم.

رسا - آثار شما چه تعداد و به چه نحوه بوده است؟

حدود 10 اثر بنده ترجمه بوده و بقیه تألیف، این تألیفات هم بعضی مجموعه مقالات بوده که به شکل کتاب درآمده، مثل: فرهنگ زیارت، هنر مکتبی، گامی در مسیر، از همدلی تا همراهی اینها سلسله مقالاتی بوده که تدوین و کتاب شده است. بعضی هم مثل فرهنگ عاشورا، فرهنگ غدیر، مستقلا تألیف بوده و با ایده خاصی نوشتم.

رسا - خاطره خاصی از تألیف دارید؟

خاطره خاص نه ولی احساس خاص در اثر تألیف این کتاب ها در من به وجود آمده است. فرض کنید من مسافرت می کنم به یک شهر خیلی دور مثل کازرون یا طبس آنجا با کسانی آشنا می شوم که می گویند ما نوشته ها و کتاب های شما را خوانده ایم. با این صحبت این حس در انسان بوجود می آید که انسان از طریق کتاب و نگارش می تواند با افراد و مخاطبان فراوانی مرتبط شود. من در گوشه قم نشسته و می نویسم ولی این نوشته ها در اقصی نقاط ایران خوانده می شود. البته الان فضای مجازی مخاطب بیشتری دارد، ولی آن زمان عامل ارتباطی کتاب بود یا بهتر بگویم مثل یک پلی بود بین نویسنده و خوانندگانش و این خوانندگان به نحوی بودند که ممکن بود آنها را تا آخر عمر نبینید و این حس، حس خوبی است که انسان از طریق قلم با افراد فراوانی ارتباط فکری پیدا می کند.

رسا - حوزه نسبت به امر نویسنده چه اهمیت می دهد؟

به نظر بنده ما یک نگاه کلی تر باید به پیشینه و علما داشته باشیم. از قدیم علما دین همیشه جزو مؤلفان جامعه بودند و کتاب های ارزشمندی که از نسل های گذشته در اختیار ما قرار دارد کار قلمی این اساتید علم قرآن یا تفسیر یا تاریخ و امثال اینهاست. پس بین حوزویان از قرن ها قبل مسأله تألیف وجود داشته است. اگر به 12 قرن قبل از زمان شیخ مفید و شیخ طوسی توجه کنیم، از آن زمان علما تألیف داشتند تا برسد به عصر حاضر، منتها در تاریخ معاصر اگر بخواهیم صحبت کنیم باید بگوییم که کتاب ها، مطبوعات و مجلات در چند دهه اخیر رونق فراوانی داشته است. اما ما می بینیم که حوزه نسبت به این قضیه آنچنان که باید فعال نبوده، حتی پیش از انقلاب مجلاتی در حوزه منتشر می شد و مقاله می نوشتند و تألیف می کردند. شما می بینید بعضی از این نویسندگان اکنون از مراجع فعلی هستند و این نشان دهنده اهمیت نویسندگی در حوزه است.

ولی این مطلب را نیز باید گفت که حوزه اهتمامی که به فقه، اصول، فلسفه و تفسیر می داد کمتر به مسائل ادبیات و نویسندگی بوده است. مسأله نویسندگی و ادبیات در پیش از انقلاب هم در مدارس بوده و این درس ها جزء دورس حوزوی شمره می شده است. من به یاد دارم که پیش از انقلاب، غیر از مدرسه حقانی در مدرسه کرمانی ها، رسالت یا امام صادق هم خودم کلاس ادبیات و نگارش داشتم. بعد از انقلاب هم تحولاتی در حوزه و برنامه های درسی پیش آمد این مسأله در مدارس به عنوان یک موضوع مطرح شد و جایگاه خاصی پیدا کرد. الان در حوزه کلاس نگارش هست ولی ایدآل نیست و باید بیش از این به مسأله قلم اهتمام ورزیده شود، بخصوص در شرایط امروز که جنگ جنگ قلم هاست. اگر در فضای مجازی هم می بینیم که جنگ فکری وجود دارد، این جنگ فکری به وسیله قلم و نوشتن و مقاله خود را نشان می دهد. امید است که مسؤولان حوزه به این قضیه بیش از این در مدارس اهمیت داده و در برنامه ریزی بهتری برای آن انجام دهند.

رسا - پیشنهاد شما در مورد تقویت نویسندگی در بین حوزویان چیست؟

پیشنهاد من این است که، آنهایی که برنامه ریز مدارس هستند حتما این موضوع را منهای پایان نامه و تحقیق در دستور کار قرار دهند. البته می دانم که مشکلاتی هست که چگونه استاد گیر بیاریم. چون برای درس سطح تعداد اساتید زیاد است ولی برای استاد نگارش و نویسندگی با مشکل روبرو هستند. البته که تربیت نویسنده و تربیت استاد می تواند باعث انتقال تجربه ها شود و مؤثر باشد. البته باید بگویم همینکه پایان نامه و تحقیق را طلبه ها در پایه های پایین تر انجام می دهند خودش قدم مبارکی است. تا از فردی خواسته نشود و او مجبور نشود به سوی مطالعه، یادداشت، نگارش و تحقیق نمی رود و آن توانمندی در او شکل نمی گیرد.

من یادم هست طلاب خیلی با مقوله چاپ کتاب آشنا نبودند و وقتی کتابی می نوشتند می بردند پیش ناشر برای چاپ و ناشر می گفت این باید ویرایش شود. طلبه و نویسنده می گفت ویرایش چیست؟ به تدریج خود ویراستداری خودش شد موضوع برای کلاس و طلبه ها کلاس می دیدند و نشریات حوزوی و مجلات هر کدام با یک ویراستدار همکاری کردند و کتاب های تألیفی را در اختیار ویراستدار می گذاشتند، که نثر کتاب ها را یکدست و قوی تر کند. این مطلب شاهد بر آن است که یک مسأله تا نیازش حس نشود در دستور کار یک فرد و یک مجموعه قرار نمی گیرد.

رسا - الان احساس نیاز بوجود آمده؟

طبیعتا بله وقتی که یک کتاب برای جایی عرضه می شود یک سؤالی جلوی نویسنده قرار می دهند و آن این است که در این کتاب اصول و قواعد نگارش در آن رعایت شده یا  نه و اگر مقاله است این مقاله علمی هست یا نه و یا رسم الخط در آن رعایت شده است یا نه؟ این سؤالات سبب می شود که افراد روی تقویت بعد قلمی خودشان کار کنند. چه از نظر دستور زبان یا صنایع ادبی و چه یکسان سازی عبارات و دقت بیشتری در نگارش آن انجام می دهند.

رسا - آینده حوزه نویسندگی با توجه به گسترش فضای مجازی را چگونه می بینید؟

بحث نویسندگی دچار تغیراتی شده، این موضوعی است که واقعیت دارد ولی این تغییرات سبب تغییر در ماهیت آن نمی شود. الان که بحث فضای مجازی مطرح است، خود حضور در این فضا یعنی کسی بخواهد صرفا در فضای مجازی کار کند باید اهل مطالعه و خواندن کتاب باشد و نوشتن در این فضا لازمه اش این است که فرد اهل قلم باشد. الان هم در بین افرادی که در گروه ها و سایت ها مطلب می گذارند کسانی موفق ترند و مطالبشان خواننده بیشتری دارد که از یک قلم قوی تر و پر محتوی تری برخوردار باشد.

در این فضا به این نحوه نوشته ها چه اجتماعی و سیاسی باشد و چه نوشته های دینی قرآنی، برد با کسانی است که با قلمشان کار کنند و بتوانند از این عنصر استفاده مطلوب و متناسب با عصر حاضر ببرند. اگر اشخاص از قلم های ضعیفی برخوردار باشند طبعا آثارشان بایکوت می شود و مورد مراجعه قرار نمی گیرد. خیلی ها کتاب نوشتند و می نویسند یا مقالات در مطبوعات می نویسند ولی همه اینها مورد اقبال و استقبال خوانندگان قرار نمی گیرد. طبعا خوانندگان هم به گزینی می کنند و سراغ آثاری می روند که حرف تازه ای داشته باشد./826/