معماری رسانه و تغییر نرم هویت

ابوذر منتظر قائم، کارشناس فضای مجازی در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با اشاره به تأثیرات متنوع رسانه در جامعه گفت: رسانه می‌تواند تأثیر‌های متنوعی در جامعه داشته باشد و صاحبان قدرت و صاحبان انگیزه‌ها به سمت تأسیس رسانه برای کشاندن مخاطب به سمت خودشان همیشه اقدام می‌کنند و این به جبهه حق و باطل اختصاص ندارد و جبهه حق نیز حتما در این زمینه گام بر می‌دارد.

وی افزود: اما یکی از ابعادی که در اثر گذاری رسانه بر فرهنگ و روابط اجتماعی معمولاً مغفول می‌ماند و مورد توجه نیست، تأثیرات غیرمستقیم رسانه بر فرهنگ و روابط اجتماعی است.

کارشناس فضای مجازی با اشاره به تأثیرات رسانه‌های غیر مکتوب اظهار داشت: رسانه یا اثر گذاری رسانه را صرفاً بر آنچه که به عنوان رسانه می‌شناسیم نباید خلاصه کرد، برای مثال ما باید توجه داشته باشیم که فرم یک لباس، ویترین یک مغازه، تابلوی مغازه‌ها، شکل معماری شهری و حتی نوع معماری داخل نیز می‌تواند اثر رسانه‌ای داشته باشد و پیامی را جامعه منتشر، تقویت، پذیرش و باعث اثر گذاری و تثبیت آن پیام شود و رسانه را نباید فقط در خبرگزاری و رسانه‌های این شکلی خلاصه کنیم.

وی ادامه داد: از طرفی برخی از رسانه‌هایی که ما به عنوان رسانه رسمی آن‌ها را می‌شناسیم باید مورد توجه قرار بگیرند تا شکل و معماری ارتباطاتی که آن‌ها فراهم می‌کنند چه برای ارتباط خودشان با رسانه و چه برای ارتباطاتی که آن‌ها بین افراد تأمین می‌کنند نیز می‌تواند اثر فرهنگی و اجتماعی داشته باشد که در اینجا شکل ارتباط مدنظر است.

منتظر قائم با اشاره به انواع رسانه‌ها از دیدگاه محتوا عنوان کرد: گاهی رسانه مانند خبرگزاری‌ها و سایت‌های محتوایی مدنظر است و یا گاهی یک ظرف خالی هستند که دیگران آن‌ها را پر می‌کنند و ارتباطات مستقیم بین افراد شکل می‌دهند.

وی افزود: شکل معماری و نوع ارتباطات این رسانه‌ها نیز می‌تواند بر فرهنگ اثر بگذارد. برای مثال مدتی تلاش شد ارتباطات تصویری مبتنی بر سیم کارت رایتل شکل بگیرد و به خاطر اثر گذاری‌های خطرناکی که این کار می‌توانست انجام بدهد و فقدان پیوست فرهنگی شکل گیری این گونه ارتباطات را در نظام فرهنگی و اجتماعی ما توجیه کند، خوشبختانه از این کار ممانعت صورت گرفت.

کارشناس فضای مجازی نیاز بومی شدن رسانه‌ها را مورد تأکید قرار داد و خاطر نشان کرد: در شبکه‌ها و پیام رسان‌ها همینطور است؛ یعنی ما فقط محتاج ایرانی شدن شبکه‌ها نیستیم، بلکه محتاج بومی شدن آن‌ها هستیم و معماری ارتباطات هم باید با فرهنگ و روابط اجتماعی ما تناسب داشته باشد.

وی در ادامه گفت: در نظام اجتماعی ما این روابط نقطه به نقطه که در شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان تسهیل می‌شود در نظام اجتماعی ما ممکن نیست و آن را مجاز نمی‌دانستیم؛ اما وجود این شبکه‌ها تأثیراتی را برای نظام فکری و روحی افراد ایجاد می‌کند و آن وقت هرچه درگیری افراد و ارتباط آن‌ها با این شبکه‌ها زیاد باشد، این اثرات بر روی نظام روحی و رفتاری افراد شدیدتر خواهد بود.

منتظر قائم با اشاره به برآیند تأثیرات رسانه تصریح کرد: اگر این تأثیرات شدید باشد، افراد این ملکات و نظام روحی و رفتاری جدید را به ارتباطات بیرون از شبکه مجازی نیز منتقل می‌سازد و آن‌وقت متوجه می‌شویم که ما در صحنه اجتماع با تشکیل نوعی از رابطه سوء و ناهنجار و اقدامات مجرمانه و خلاف مصالح بومی خودمان مواجه‌ایم.

وی در پایان با توجه به تأثیر معماری رسانه‌ها در دستکاری فرهنگ گفت: در اینجا رسانه حتی بر اساس شکل خودش باعث دستکاری فرهنگ می‌شود و مسأله محتوای رسانه مسأله دیگری بوده که ما بیشتر متوجه محتوای پیام بودیم درحالی که معماری خود رسانه می‌توانست در این زمینه مورد توجه قرار بگیرد.

خبرنگار: محمدحسین کتابی