نبود پژوهش های کاربردی در حوزه

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، پژوهش و پژوهشگران موتور محرک پیشرفت در علوم مختلف هستند. هفته پژوهش وقت خوبی است که به سراغ پژوهشگران این حوزه رفت و پای درد دل‌های آنان نشست و کارهای انجام گرفته در این حوزه را بدست آورد.

حجت الاسلام و المسلمین علی رهبر متولد ۱۳۳۷هجری شمسی و عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی اصفهان است. ایشان مهرماه سال ۱۳٥۳ وارد حوزه علمیه قم شده است. ایشان از سال 60 تدریس در حوزه و دبیرستان‌ها را آغاز نمود و از سال هفتاد در دانشگاه ها و صدا و سیمای سراسری و استانی به نشر معارف اسلامی پرداختند. رتبه های برتر کشوری و استانی همچون: استاد نمونه دانشگاه و دو نوبت کارشناس برتر رسانه و مُبلّغ برتر کشوری، بخشی از کارنامه علمی ایشان است. وی بیش از 70مقاله و 16 کتاب را به رشته تحریر درآورده و منتشر کرده است. کتابهای ایشان:

١. قطره‌ای از فرات عاشورا، چاپ دوم ١٣٨٦

٢. همسایه آفتاب، چاپ اول ١٣٨٠

٣. پیراستن و آراستن، دوم ١٣٨٥

٤. باغ باشم از قناری پر شوم، اول ١٣٨١

٥. سفری به ژرفای دریا، چهارم ١٣٩٤

(بیست و یک هزار نسخه)

٦. تفسیرموضوعی نهج البلاغه، چهارم ١٣٩٨

٧. اخلاق اسلامی (شرح موضوعی نهج البلاغه)، پنجم ١٣٩٨

٨. بی تو هیچکس، اول ١٣٩٤

٩. پرتوها، اول ١٣٩٤

١٠. سیر و سلوک یا عرفان علوی از منظر نهج البلاغه، اول ١٣٩٤

١١. تمام زندگی، اول ١٣٩٥

١٢. هفتاد مشعل، اول ١٣٩٥

١٣. بیم موج، پنجم ١٣٩٨

١٤. سِحرِ سَحَر، اول ١٣٩٧

١٥. از سکّوی شعبان، اول ١٣٩٨

١٦. بر شانه های اقیانوس، اول ١٣٩٩

کتاب‌های "اخلاق اسلامی" و "تفسیر موضوعی نهج البلاغه" این استاد، هم اکنون به عنوان کتاب درسی در دانشگاه ها تدریس می‌شوند.

خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، به مناسبت هفته پژوهش گفت و گویی با حجت الاسلام رهبر انجام داده است که در ادامه می خوانید:

رسا - وضعیت پژوهش را در حوزه کتب دینی چگونه ارزیابی می کنید؟

رشد پژوهش از نظر حجم و آثار تدوین شده چشمگیر است. حتی برخی نیازهای امروزی و موضوعاتی وجود دارد که جای آن خالی بود به تدریج در حال تکمیل است. ولی باید گفت: در سالهای اخیر متأسفانه برخی موضوعات روان بیشتر مورد توجه است. مثلا در مسأله عاشورا و برخی مقوله هایی که تاریخ شفاف تر دارد و مضامین روان تر دارد پژوهش بیشتر در آن رخ داده.

در کل باید گفت: روند روبه رشد خوبی دیده می شود. خصوصا در مقایسه با ایام شروع انقلاب و پژوهش ها نسبت به 4 دهه پیش رشد کمی و کیفی بسیار خوبی دارد ولی با نقطه مطلوب و نیازها فاصله داریم.

رسا - نقطه مطلوب در باب پژوهش در حوزه کتب معارفی کجاست و چقدر با آن فاصله داریم؟

نقطه مطلوب آنجاست که نیازهای روز ما را برطرف کند. مثلا موضوع بانک، با پژوهشهای کلی مشکل حل نمی شود. باید در این موضوع به جزئیات موضوعات و در کمیت بالا پرداخته شود. باید بررسی کرد که چرا بعد 42 سال هنوز بانکهای ما با نقطه های ایده‌آل فاصله دارند؟ باید بررسی شود که آیا حوزه علمیه توانسته تئوری ها را خوب پرورش و ارائه دهد؟ و یا اینکه بانک‌ها از تئوری ها بهره نبرده اند؟

یا مثلا در زبور آل محمد که صحیفه سجادیه است، چه تعداد شرح داریم؟ چقدر این کتاب ارزشمند تفسیر شده است؟ درباره دعای عرفه سیدالشهدا چقدر شرح نوشته شده است؟ در حدیث «عنوان بصری» درباره غدیر و حدیث پیامبر اکرم در عیدغدیر خم چقدر کار شده است؟

ولی همانطور که گفتم متاسفانه دیده می شود که به سراغ کارهای راحت تر می رویم مثلا 90 ترجمه فارسی نهج البلاغه وجود دارد. آیا اینقدر لازم است. ولی در مقابل: آیا بسته های محتوایی متناسب با زندگی و امروز جوانان از نهج البلاغه بیشتر مورد نیاز نیست؟

رسا - با توجه به فضای دینی، نیازمندی های پژوهشی امروز چیست؟ و چقدر از پژوهش های کنونی کارایی عملی دارد وخلاء ها را پر می کند؟

همانطور که اشاره شد در برخی موارد فقهی و مبتلی به، امروز نیاز جدی به پژوهشهای حوزی داریم. مثلا: اقتصاد اسلامی و مسأله بانکها یا فرض در مسائل فقهی امروزی و اختلاط زن و مرد در شرایط مختلف مثل کاروانهای زیارتی و اردوها، ایده‌آل و موازین ما چیست؟ یا مثلا درتشکلهای برادران و خواهران باید تعاملاتتشان چه شکل باشد.

ما حدیث معروف«من عرفه نفسه...»  و تاکید بر خودشناسی داریم ولی آیا یک کتاب قابل ارائه و مقبول برای جامعه و ادبیات امروزی در این موضوع داریم؟ یا مثلا در واقعه عاشورا کدام بخش تاریخ مقبول و کدام بخش تحریف شده است؟ یا خطبه هایی که گفته می شود برای حضرت امیر نیست آیا معرفی کردیم؟

آیا صدا و سیمای ما به نیکی به مساله ولایت فقیه پرداخت؟ فرق بین ولایت فقیه مطلقه و غیرمطلقه چیست؟ مباحث دیگر امروزی مثل علائم ظهور، چقدر پژوهش متناسب با نیاز امروز جامعه ارائه شده است؟

رسا - آیا پژوهش های امروز ما کارآیی عملی دارد؟

درباره اینکه چقدر از پژوهشهای امروزی کارایی عملی دارد باید بگویم که: تقریبا 60 موفق بودیم ولی 40% نه! و خیلی نیازهای فقهی امروزی بی پاسخ است. به فرض ما هم اکنون 6هزار پایان نامه درباره نهج البلاغه داریم. نزدیک 140 شرح بر نهج البلاغه هست که البته حدود 90 تا از آنها در دسترس نیست. بیش از 90 ترجمه از نهج البلاغه هست که این پژوهش ها و فعالیت های علمی حجم بالایی است ولی باید به سؤالی پاسخ دهیم که مثلا ترجمه ها چقدر در مباحث واژگانی موفق بوده؟ و یا چرا در ابعاد تاریخ نهج البلاغه کاری نشده؟

رسا - مرز تعادل پرداختن به پژوهش های نظری و انتزاعی و پژوهش های کاربردی و نیاز جامعه چیست؟

کتابخانه ها و پایان نامه ها لبریز از پژوهش هاست که البته متأسفانه در زمینه پژوهش های کاربردی موفق نبودیم. در برخی کشورها پایان نامه های ارشد و دکترا را با توجه به نیاز کشور تعیین می کنند. الان خوشحالیم که چه تعداد بالایی مقاله پژوهشی در ایران داریم ولی چقدر کاربردی است؟ ولی برخی کشورها حتی مقالات را بیرون نداده و برای کشور کاربردی می کنند. این قصه پرغصه تکراری است که خیلی از پایان نامه هایی که خون دل ها به پای آن خورده می شود کاربردی نیست.

رسا – پژوهش هایی که شما اکنون دارید چیست؟

بنده نهج البلاغه را در 5 جلد ترجمه کردم. هم اکنون هم جلد اول که صد خطبه با ترجمه است و با نام «بر شانه های اقیانوس» نام گذاری شده توسط انتشارات کتاب جمکران به چاپ رسیده و مجلدهای بعدی در حال آماده سازی و ارائه است.

اگر جوان با این 5جلد اُنس بگیرد با بخشی از تاریخ اسلام آشنا شده و با هزار آیه و با سخن امیر المومنین(ع) آشنا می شود. موضوعی کردن نهج البلاغه به این شکل نوین حدود سه سال کار نیاز دارد.

همچنین کار دیگری که در دست دارم درباره صحیفه سجادیه است که ان شالله در سه جلد خواهد بود و در آن ترجمه، تببین و توضیح جدیدی ارائه خواهم کرد.

در پایان ضمن تبریک هفته پژوهش از خبرگزاری رسا بابت توجه به حوزه کتاب و پژوهش کمال تشکر را دارم./826/