زمانی که خبر رحلت علامه آیت الله مصباح یزدی را شنیدم اگرچه به خاطر بیماری ایشان و چندین بار انتشار خبر غیر موثق رحلت‌شان در یک ماه گذشته، دیگر شوکه نشدم، ولی ناگهان غم بزرگی تمام وجودم را در بر گرفت. غمی که چون مهرگیاه دو ریشه در هم تنیده دارد که هر کدام را صورتی است و هزاران صورت غمناک از میان‌شان می­‌روید. یک ریشه این غم، فقدان استادی علامه است که هم ذی وجوه بود و هم ذی فنون. ریشه دیگر این غم در مظلومیت او نهفته است، مظلومیتی که در طول عمر شریفش با او بود و حتی پس از رحلتش نیز ادامه یافت.

باشد که در این نوشتار، این دو وجه به قدر توان ناچیز نگارنده بیان شود و در آخر راهبردهایی برای امروز و آینده ما ترسیم شود تا شاید این غمِ هزار صورت مهرگیاه، گُلی برویاند و گلستانی بسازد و ببینیم چگونه می‌­شود با یک گُل بهار بیاید.

در قسمت نخست از علامه مصباحی خواهیم گفت که علامه‌ای ذو ابعاد بود و او را نشناختیم.

در قسمت دوم از علامه مظلومی سخن خواهیم گفت که رسانه‌­ها به ما معرفی کردند.

در قسمت سوم، از علامه مصباحی خواهیم گفت که هم باید بشناسیم و بشناسانیم و هم باید به عنوان الگویی قابل تکرار، بازآفرینی نماییم. 

قسمت اول: مصباحی که بود؛ علامه

علامه ذی فنون

با رحلت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، از یک سو ثلمه‌­ای بزرگ  بر پیکر اسلام و حوزه‌­های علمیه شیعه وارد شد و از سوی دیگر خسارتی هنگفت بر انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی وارد شد. ایشان یکی از ارکان علمی حوزه و از نظریه پردازان تئوریک نظام اسلامی بوده و در عرصه عمل نیز یکی از شخصیت‌های محوری کم نظیر در خط دهی و هدایت جبهه انقلاب به ویژه حوزه انقلابی بودند.

مرحوم آیت الله مصباح یزدی، در عمر با برکت خویش، خدمات بسیاری انجام داد و هر جا به ایشان نیاز بود ورود می‌نمود و این ورود نیز در همه جهت کامل و همراه با علمیت بود. از این رو شخصیتی ناب در ایشان شکل گرفت که دارای ابعاد گوناگون و در عین حال در هر بعد کامل بوده است. به نظر می‌­رسد تبیین این شخصیت والا خود بهترین پاسخ به شبهات، هجمه ها و اهانت‌ها به ایشان باشد. چرا که هدف دشمنان نیز در این هجمه ها دقیقا همین است که مانع معرفی این شخصیت و امکان بهره‌بری جامعه از میراث گران‌بهای این عالم ذوابعاد و ذی فنون شود.

تولید علم

یکی از ابعاد شخصیتی آیت الله مصباح، بعد علمی ایشان است. اما نکته مهم در این خصوص عدم توقف ایشان در یک یا حتی دو رشته علمی بوده است. ایشان در علوم گوناگون غور نموده و در هر کدام از رشته‌های علمی که ورود کرده‌اند، تنها تقریرگر دروس پیشینیان نبودند بلکه با توجه به نیاز جامعه امروز، تولید علم و نظریه داشته‌اند.

تولید عالم

امتیاز دیگر این عالم وارسته، علاوه بر آثار و کتاب‌های راه گشا، شاگرد پروری و به تعبیری دیگر تولید توأمان علم و عالم با یکدیگر است. امروز بیش از آنکه علامه مصباح را به آثار فراوان و عالمانه خودش بشناسند، ایشان را با شاگردانشان می‌شناسند، شاگردانی که هر کدام فاضلی قوی در علم و پاسخگویی به شبهات دشمنان یا مجاهدی خدوم در عرصه‌های گوناگون سیاسی اجتماعی هستند و مهمتر آنکه هر یک نیز در کسوت استاد یا مدیر علمی، مسیر شاگرد پروری را به شیوه استاد بزرگ خویش ادامه داده و این باقیات الصالحات را چون نهری جاری و چشمه‌­ای زاینده دوام می‌بخشند.

اسلامی سازی علوم انسانی

از مهمترین ابعاد شخصیت علمی ایشان و مجموعه های زیر مجموعه ­شان، تولید علم و نظریه های علمی در رشته های گوناگون علوم انسانی بر پایه معارف اسلامی یا به تعبیری اسلامی سازی علوم انسانی است.

ایشان نشان دادند که اسلامی سازی علوم انسانی، یک اقدام نمایشی، تلفیقی یا سطحی نیست و نیازمند نظریه پردازی مبنایی و تولید علم است و با این همه امکان اجرا نیز وجود دارد. 

پاسخگویی به شبهات

مرحوم آیت الله مصباح یزدی، در عمر با برکت خویش، هرگاه هجوم شبهات جریان‌های انحرافی، کیان اعتقادی جامعه را تهدید می­‌کرد، به میدان جهاد فکری با شبهات و انحرافات می‌­شتافت و در طول 60 سال مجاهدت علمی در مقابل انحرافات گوناگونی چون مارکسیسم، ماتریالیسم، لیبرالیسم، پلورالیسم، سکولاریسم و اعقاب سیاسی اجتماعی آنان در جامعه می­‌ایستاد. تبیین و دفاع علمی از نظریه ولایت فقیه و مبانی دینی نظام جمهوری اسلامی نیز از کارهای بزرگ و مستمر ایشان در همان مسیر است.

سیاست شناس و سیاست ورز

ایشان دارای ابعاد گوناگون شخصیتی بوده است و بعد سیاسی یکی از ابعاد این شخصیت بود. شخصیت سیاسی ایشان، یکی از ثمرات علم ایشان نسبت به معارف دینی بوده است. 

چنانچه دشمنان اسلام و مخالفان آیت الله مصباح یزدی رحمه الله علیه، سعی می‌کنند ایشان را تنها در یک بعد (بعد سیاسی) تصویر کنند و از همان ناحیه نیز با بهره برداری از حب و بغض‌های مرسوم در فضای سیاسی، چهره ایشان را مخدوش کنند.

در قسمت دوم این نوشتار، به بررسی چهره علامه مصباح یزدی رضوان الله تعالی علیه در آیینه رسانه‌­ها خواهیم پرداخت تا نشان دهیم مهمترین ویژگی ایشان بعد از علم و بصیرت، مظلومیت است.

محمدحسین پیشاهنگ کارشناس دین، رسانه و ارتباطات

/ی704/ف