کتاب آیت الله مصباح قرآن را از مهجوریت در آورد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، رحلت آیت الله مصباح یزی(ره) را به واقع می توان مصداق روایت إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْءٌ دانست. البته آثار گران بهای ایشان می تواند چراغ هدایتی برای طالبان علم باشد.

خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، به مناسبت رحلت ایشان پرونده ای تحت عنوان «کتب راه گشا» را راه اندازی کرده است. در این پرونده ما به آثار و کتاب های مفید ایشان می پردازیم. همچنین در این پرونده از شاگردان و اساتید گرانقدری که با آثار ایشان آشنایی دارند نیز بهره مند می شویم.

به همین مناسبت خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، گفت و گویی با حجت الاسلام و المسلمین موسوی نسب عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) انجام داده است که در ادامه می خوانید:  

لطفا کمی از آیت الله مصباح یزدی بفرمایید؟

در ابتدای صحبت جا دارد عرض تسلیت داشته باشم به مناسبت ارتحال بسیار جانسوز این عالم بزرگ جهان اسلام، ایشان واقعا مصداق بارز إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْءٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ بودند و شکافی در جهان اسلام بر اثر رحلت ایشان اتفاق افتاد که نمی‌تواند چیزی این رخنه را پر کند.

ایشان از چند جهت دارای ویژگی بودند. از اخلاق، علمیت و مدیریت و هم از جهات مختلف واقعا انسانی در اوج و الگویی کم نظیر بودند. صادقانه عرض می کنم که دُر گران بهایی را جامعه اسلامی از دست داده است. ایشان واقعاً به معنای دقیق کلمه علامه لقب گرفته بودند، چون هم در علوم عقلی و هم علوم نقلی در نهایت قرار داشتند.

ایشان هم فیلسوف بودند، هم مفسر، هم فقیه و هم اسوه اخلاق و علوم اخلاقی را بسیار خوب فراگرفته بودند. ایشان در هر یک از علوم مختلف که ورود کرده بودند، آثار باقی مانده از ایشان نشان می دهد صاحب نظر به معنای دقیق کلمه بودند. کتاب ها، سخنرانی ها، ابتکارها و نوآوری های ایشان بحمدلله  ثبت و ضبط شده است.

در بحث اسلامی‌سازی علوم، ایشان طرحی داشتند و بر اساس آن مبانی و زیرساخت های فکری اسلامی سازی علوم انسانی را ارائه کردند. ابتکارات ایشان واقعاً قابل تأمل و راهگشاست و قابل رقابت با نظریات دیگران است.

بسیاری از اندیشمندان صحبت‌های ایشان را سرآمد می دانند و به نظر می‌رسد که یک سر و گردن از تعاریف دیگران بالاتر هستند. دیدگاه های ایشان درباره اسلامی سازی علوم بسیار مهم است. ایشان مطرح می کردند که چه علومی را می توان اسلامی کرد و آیا می شود همه علوم را اسلامی کرد و یا آنکه آن علومی که اسلامی می شود کدام علوم است. از کارهای دیگر ایشان این بود که می گفتند اگر می شود علوم را اسلامی کرد این کار به چه نحوه باید صورت گیرد. اینها نمونه هایی از کارهای علامه مصباح یزدی است که باید در جای خودش به بحث و بررسی آن پرداخته شود.

در مورد آثار و کتابهای شاخص مرحوم علامه، بفرمایید که کدام آثار ایشان از نظر شما شاخص هستند؟

در حوزه علوم انسانی ایشان اهل قلم و صاحب نظر بودند و از خود آثار مکتوب زیادی به جا گذاشته اند. من در مورد فلسفه به صورت مشخص کتاب آموزش فلسفه را که به حمدالله جای خودش را باز کرده و در حوزه‌های علمیه به عنوان یک کتاب متمایز و جامع در زمینه حوزه فلسفه اسلامی است معرفی می کنم.

شما در این کتاب با فلسفه اسلامی آشنا می شوید و چون کتاب درس بندی شده است کاملا مشخص شده که چند درس است و در چند واحد می شود آن را گذراند. این کتاب یک نمونه بسیار مفید از آثار ایشان است که با قلمی علمی و بدون زوائد و کاملا رساست.

قالب کتاب آموزش فلسفه به این صورت است که آخر هر درس سؤال دارد و در واقع یک کتاب کاملا آکادمیک است. کسی که بخواهد با فلسفه اسلامی آشنا شود و در مجامع علمی و دانشگاهها دنبال کتاب خوب می گردد می تواند از این کتاب استفاده کند.

آیا در زمینه فلسفه علامه مصباح کتاب های دیگری دارند؟

در زمینه فلسفه آیت الله مصباح کتاب های دیگری نیز دارند. حاشیه ایشان بر نهایه همچنین شرح بر اسفار از جمله این کتاب ها بوده که الحمدالله چاپ شده است. این شرح هایی که بر کتاب های مرحوم علامه طباطبایی زده‌اند نشان از مشی عالمانه و آزاد اندیشانه ایشان است. چون درست است که ایشان از اخلاقی نسبت به اساتیدشان به ادب و رفتار محترمانه عمل می کردند، اما در عین حال آزاد اندیشانه نقد و انتقاد خود را در حاشیه بر کتاب نهایة الحکمة آورده‌اند. حاشیه های ایشان بر کتاب های مرحوم علامه طباطبایی نشان دهنده تسلط علمی ایشان است.

در مورد کلام چه کتابی از ایشان قابل استفاده است؟

در باب کلام هم ایشان کتاب های خوبی دارند. کتاب آموزش عقائد یکی از کتاب های مفید در زمینه است. این کتاب که در سه جلد تدوین شده، کل اصول دین و عقاید را برای ما به صورت درس به درس و به قلمی شیوا بیان کرده است. استاد در این کتاب با فصاحت، بلاغت و بدون زوائد مطالب آن را مشخص کرده اند. الحمدالله این کتاب در حوزه‌های علمیه جای خود را به خوبی باز کرده است. اکنون کتاب آموزش عقائد به عنوان یک متن معتبر و جامع، شناخته شده و از آن استفاده می شود.

کتاب های علامه مصباح یزدی در مورد قرآن کریم کدامند؟

در مورد تفسیر و معارف قرآن، ایشان تفسیر موضوعی زیاد داشتند که بر حسب یک موضوع آیات قرآن را دسته بندی می کردند و مترتب بر آن مسأله خاص بیان می کردند. در این موضوع کتاب های زیادی از ایشان به چاپ رسیده است. اما معارف قرآن که حاصل سخنرانی ها و تدریس های ایشان بوده پیاده شده است و تحت عنوان معارف قرآن موجود است.

سبک کتاب های قرآنی به چه صورت است؟

سبک ایشان این است که روش تفسیر موضوعی را یاد می‌دهد و وارد محتوا شده و از آیات قرآن بدون این که به استدلال های سبکی نیاز داشته باشد از متن قوی قران استفاده می کنند. کسانی که این کتاب‌ها را به عنوان کتاب درسی خوانده اند وقتی بعد از سالیان سال در موقعیت تحقیق قرار می گیرند و به سراغ کتاب های مختلف در باب تحقیق می روند باز هم احساس می‌کنند که حرف آخر در کتاب های علامه مصباح نوشته شده است.

اساتید بزرگواری که دارای مدارج علمی بالا هستند، بعد از کارها و تحقیق های فراوان بیان می کردند که ما در یک موضوعی وقتی دنبال نظرات می رفتیم می دیدیم که کتاب معارفی آیت الله مصباح با عبارت های کوتاه بهتر از دیگران آن موضوع علمی را بیان کرده اند. من این شهادت را از خیلی از اساتید مکرر و در جاهای مختلف شنیده ام.

مرحوم آیت الله حسینی زنجانی در زمانی که به برخی از دوستان برای احوالپرسی خدمتشان رسیدند، گفته بودند که آیت الله مصباح با این معارف قرآنی خود، قرآن را از مهجوریت در آوردند. این تعبیر ایشان در مورد حضرت آیت الله مصباح یزدی بسیار قابل توجه است. معارف قرآن آیت الله مصباح دارای چنین ارزشی است.

این کتاب بازنگری هایی در آن صورت گرفته ولی خمیرمایه آن در اوائل انقلاب و در طی دو یا سه دوره در قالب درس های خداشناسی، انسان شناسی، تاریخ و اخلاق در قرآن مطرح شده است.

کتاب های اخلاق در قرآن ایشان چگونه است؟

در مورد کتاب اخلاق در قرآن باید بگویم که این کتاب دارای سه جلد است. مباحثی که در روانشناسی و تعلیم و تربیت به آن نیاز است بسیار زیبا و به تعبیر بگویم بسیار شیک در این کتاب مطرح شده است.

ایشان با مقدمه چینی زیبا از معارف قرآنی به بحث های روانشناسی و تعلیم و تربیت پرداخته اند. کسی که در این حوزه کار کرده است می‌تواند به خوبی این را متوجه شود که کتاب های ایشان از یک سرچشمه غنی گرفته شده است و سؤال های مطرح شده در آن به خوبی جواب داده شده است.

کسانی که اهل تعلیم، تربیت و اخلاق هستند و به دنبال حل مسائل روانشناسی و جنبه های مختلف آن می گردند با مراجعه به این آثار می توانند به خوبی گمگشته خود را در این کتاب ها به دست آورند.

در پایان اگر مطلبی باقی مانده بفرمایید؟

در پایان باید بگویم که مرحوم حضرت آیت الله مصباح یزدی جامعیت علمی بسیار زیادی داشتند و شما این جامعیت را از تربیت شاگردانی که هر کدام از این شاگردان، در رشته خود فاضل هستند متوجه می شوید.

جنبه های دیگر ایشان یعنی اخلاق و مدیریت ایشان سرآمد دیگران بود. ایشان ذخیره ای بود برای جهان اسلام که در وقت خودش ظهور کرد و آثار خوبی از خود بر جای گذاشت که از این آثار باید در جای خودش استفاده فراوان شود.

در پایان جا دارد از خبرگزاری رسا بابت توجه به آثار، اندیشه ها و معرفی کتاب های علامه مصباح یزدی، تقدیر و تشکر کنم./826/