حوزه هنوز اندر خم یک کوچه مانده

اشاره: همیشه، مسأله تولید محتوا در حوزه علمیه، با یک‌سری موانع جدی و مهم روبروست. البته که پشتیبانی‌های این مسیر نیز لازم است. در بخش اول گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دشتی، مسأله «هر طلبه، یک منبر مجازی» را مطرح کردند و به ارائه توضیحاتی درباره آن پرداختند. ولی این سؤال باقی می‌ماند که اولاً مراحل تولید محتوا در فضای مجازی به چه شکل دنبال می‌شود و اینکه اساساً حوزه علمیه به‌عنوان یک نهاد بالادستی چه حمایت‌هایی را می‌تواند به‌عمل آورد؟

در قسمت دوم گفت‌وگوی حجت‌الاسلام علی‌اصغر دشتی با خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در موضوع مسأله تولید محتوا و ورود حوزه علمیه به این عرصه، مراحل تولید محتوا در فضای مجازی و شناخت پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها در این مسیر مورد بررسی قرار بگیرد. متن بخش دوم این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

رسا ـ مراحل تولید محتوا در فضای مجازی چطور است؟

اگر کسی علاقه‌مند به تولید محتواست می‌تواند به صورت اجمالی از این نکات استفاده کند. اول، ما باید دیدگاه مخاطب را نسبت به خودمان کشف کنیم. در اصطلاح روانشناسی بدان پرسونای مخاطب می‌گویند. پرسونا به معنای نوع دیدگاه ما به جامعه نیست؛ بلکه به معنای نوع دیدگاه جامع به ما است. الآن جامعه به طلبه و یا به حوزه علمیه چطور نگاه می‌کند؟ ما باید از آن زاویه بتوانیم حوزه را نگاه کنیم و وقتی توانستیم به این نگاه برسیم، متوجه می‌شویم که نقص‌ها و نقطه قوت چیست و باید چطور فعالیت کنیم. این قدم اول است.

الگوگیری از روش تبلیغی پیامبر

پیامبر سه روش تبلیغی داشتند؛ اول تثبیت می‌کردند، دوم تغییر کارهای ناصحیح و سوم تقطیع کارهای باطل. پیامبر در ابتدا آن کسانی را که موافق بودند را تثبیت کردند، آن کسانی که میانه بودند را رشد دادند و بعد از آن در قدم سوم، آن کسانی را که مخالف بودند را با علت‌یابی به قطع آن علت‌ها می‌پرداخت. با این نگاه ما در پرسونای حوزه علمیه، سه طیف داریم. برخی با حوزه علمیه موافق هستند و این افراد باید تثبیت شوند. برخی به‌خاطر تأثیر رسانه‌های غرب مخالف هستند و باورشان نسبت به ما باورهای غلطی دارند و باید باورها قطع شوند که توضیحات ریزتر آن از مجال این سخن خارج است.

قدم دوم در تولید محتوا، مخاطب شناسی است. شما باید بدانید که برای چه مخاطبی محتوا تولید می‌کنید. حالا در مخاطب شناسی اصل همراهی، اصل تناسب و اصل توجه باید رعایت شود. اینکه شما مطلبی را بگذارید و بروید خوب نیست؛ بلکه باید ارتباط برقرار باشد. هر طلبه در منبر مجازی خود باید بتواند پامنبری‌های خود را مدیریت کند و آن‌ها را نگهدارد تا بتواند آن‌ها را هم جذب کند، هم تثبیت کند و هم رشدشان بدهد. مرحله دوم مخاطب شناسی که حرف بسیاری دارد که باید با نیاز‌های مخاطب چه عمومی و چه اختصاصی، آشنایی وجود داشته باشد. این هم یک مقولۀ بسیار گسترده‌ای است که در آموزش تخصصی می‌توان بدان پرداخت.

قدم سوم نیز خود اصل محتواست. ما باید سراغ چه محتوایی برویم و این محتوا را از کجا دریافت کنیم؟ منابع محتوا، مدل تولید و ... هر کدام دارای اهمیت هستند. آیا ما می‌خواهیم برای عموم مردم تولید کنیم و یا برای گروه خاصی قصد داریم این مطلب را تولید کنیم؟ چگونگی انتقال پیام نیز باید بررسی شود. آیا ما می‌خواهیم متنی که ارائه می‌دهیم به صورت نوشتاری باشد و یا به صورت سمعی یا بصری و یا هر دو صورت منتقل کنیم؟

پرهیز از زیاده‌گویی

قدم چهارم که در این قدم ابزارهای مختلف را بحث‌ خواهیم کرد که هر کدام از این‌ها برای انتقال محتوا چند درصد مخاطب دارد و ما باید در کدام بیشتر کار کنیم؟ آیا شبکه‌های اجتماعی امروز مخاطب بیشتری دارند؟ سایت‌ها مخاطب دارند؟ رادیو مخاطب دارند و یا مجلات و گاه‌نامه‌ها؟ نگارش خود محتوا باید کوتاه، منسجم، رسا و از زیاده‌گویی و مطالب طولانی باید پرهیز کرد.

قدم بعدی ابزار بصری و استفاده از تصاویر، کلیپ و مسائل مختلف است که من چندتای آن‌ها را توضیح دادم. قدم بعدی دسته بندی کردن موضوعات محتوایی است. این نکته خیلی اهمیت دارد. اگر کسی می‌خواهد از معارف حوزه استفاده کند، متناسب با آن موضوع بیاید و وارد یک دریای بی سر و ته نشود. ما در ماه مبارک رمضان می‌بینیم که تنها چند سریال ساخته می‌شود که بوی خدا و پیامبر می‌دهد؛ اما باید در طول سال این موضوع باشد. اما به‌صورتی که مشت خود را باز نکنیم، حوزه علمیه خیلی راحت می‌تواند با فیلم‌سازهای قدر وارد کار بشود و آن‌ها فیلم را بسازند و اسمی هم از حوزه نباشد که این فضا و تابو، مخاطب ما را پس بزند. این موضوع در جامعه می‌تواند نهادینه شود.

خدا حاج فرج الله سلحشور را رحمت کند، ما اصحاب کهف سریال یوسف و خیلی از سریال‌های معارفی دیگر را داریم و همیشه ایشان می‌فرمود: «اگر مذهبی‌های ما پای کار بیایند، به این دلیل که به خاطر اعتقادشان کار می‌کنند، کار زمین نمی‌ماند؛ چرا که این‌ها دنبال پول نیستند، دستمزد معمولی لازم است ولی چون هدف اصلی‌شان انتقال پیام الهی است، بنابراین خسته نمی‌شوند و خدا هم آن‌ها را کمک می‌کند.» «اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم وَ یُثَبِّت اَقدامَکُم» هم خداوند کمک می‌کند و هم جای پای ما را محکم می‌کند.

رسا ـ در حال حاضر تولید محتوا در حوزه علمیه با چه پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها یا موانعی همراه است؟

پشتیبانی کردن از این فضای مجازی در حوزه علمیه، یک اصل کلی است. ما پشتیبانی‌های زیادی داریم. برای مثال رهبر انقلاب فرمودند که اگر من رهبر نبودم، رئیس فضای مجازی می‌شدم. سازمان پدافند غیرعامل در همین زمان آماده کار است و من می‌توانم حتی پل ارتباطی برای این سازمان شوم تا در این مسیر به حوزه علمیه کمک و پشتیبانی انجام دهند.

بروزرسانی واژه‌های معرفتی

این پشتیبانی است که حوزه علمیه می‌تواند در فضای مجازی انجام دهد. به‌علاوۀ این که می‌تواند نیروسازی و کادرسازی بکند و بتواند آن موجی که بیان کردم را در فضای مجازی ایجاد کند. به نظر من این بهترین پشتیبانی است که حوزه علمیه می‌تواند از طلاب به‌عمل آورد. حتی خود حوزه با رسانه‌هایی که دارد برای مثال مثل خبرگزاری رسا و یا خبرگزاری حوزه و دیگر خبرگزاری‌های شاخص به‌این دلیل که مخاطبین شما اکثراً حوزوی هستند، حوزه باید بتواند با سایت‌ها، پیج‌ها و کانال‌های دیگر پل ارتباطی بزند و برترین‌های حوزه را به این‌ها معرفی کند و فرقی ندارد در هر عرصه‌ای ورود کند تا این دیدگاه عمومی جامعه نسبت به حوزه علمیه تغییر یابد.

از آموزش ندیدن تا هزینه گزاف اینترنت

در حال حاضر موانعی که جلوی پای طلاب قرار داد این است که اولاً آموزش ندیده‌اند و آگاهی‌های لازم را ندارند. دوم اینکه بلد نیستند استفاده بهینه داشته باشند. سوم اینکه هزینه‌های اینترنت است. حوزه علمیه می‌تواند برای طلاب فعال مجازی و فعالیت‌های مذهبی و منبرهای مجازی‌شان، ماهیانه مبلغی قرار دهد و یا روی شماره‌هایی که خودشان معرفی می‌کنند، اینترنت رایگان قرار دهد که این را می‌توانند به‌سهولت با اپراتورهای داخلی هماهنگ کرد؛ چه ایرانسل و چه همراه اول که ما این تعداد طلبه فعال مجازی داریم و شما مقداری اینترنت برایشان در نظر بگیرید.

اینترنت رایگان یا در نظر گرفتن مبلغ، بهترین مانع زدایی است؛ چرا که طلبه هشت‌اش گروی نه‌اش است و اگر اینترنت رایگان برای کارهای مذهبی در اختیار داشته باشد، به نظر من کمتر طلبه‌ای که مشتاق و مستعد در فعالیت فضای مجازی هست، فعالیت نکند! حوزه قید شرعی هم می‌تواند قرار دهد که ما اینترنت را برای تبلیغ دین و برای استفاده از فضای مجازی جهت انتشار معارف دین و حوزه قرار داده‌ایم.

همۀ آرزوی بنده این است که این مصاحبه را آن کسانی که باید، بخوانند و این دغدغه برای آن‌ها ایجاد شود و بتوانند از طرح ما حمایت کنند. اگر هم لازم باشد من در هر کجا آمادگی کامل را اعلام می‌کنم، جهت آموزش و جهت ارائه کامل طرح، پیگیری و حتی همکاری، ان شاءلله.

رسا ـ ان شاءلله، از بیاناتتان استفاده کردیم.

خبرنگار: محمدحسین کتابی