ظاهری: هوش مصنوعی، کارآمد، امن و شفاف است

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست «تخصصی هوش مصنوعی و طرح جایگزین» برای بررسی و نقد مفاهیم معیوب هوش مصنوعی در سند توسعه پایدار ۲۰۳۰در ساختمان پلاک ۳۱۳ جمکران با حضور حجت‌الاسلام علی کشوری، دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی و حسین ظاهری معاون ارتباطات راهبردی ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه برگزار شد.

حسین ظاهری، معاون ارتباطات راهبردی ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه با اشاره به سخنان آقای کشوری گفت: مباحثی که در این جلسه مطرح شد، بخش زیادی از آن قبلاً پاسخ داده شده است؛ اما با توجه به اینکه در جایی منتشر نشده، بنده مجدداً خدمت دوستان بیان می‌کنم، همینطور هم یک سری نکاتی مطرح شد که با یک جست‌وجوی خیلی ساده در فضای اینترنت قابل پاسخ داشته ولی نمی‌دانم چرا همچنان پس از سال‌ها این مباحث مطرح می‌شود.

وی ادامه داد: از ابتدای برنامه آقای کشوری گفتند که گروهی در کشور وجود دارد که گزارش‌های مدیریت شده را در اختیار فقها قرار می‌دهند و مثالی هم که از مصاحبه یکی از آقایان درباره مقدمۀ واجب بودن استفاده از هوش مصنوعی در تتبع و مسائل مختلف زدند. من خودم در تیمی که با این بزرگواران صحبت کرده‌اند حضور داشته‌ام و از ابتدا شاهد اقدامات صورت گرفته، چه در پروژه نجف و سپس با توجه به این که بنده مدیر روابط عمومی همایش هوش مصنوعی و علوم انسانی بوده‌ام، کاملاً در جریان آنجا هستم و در جریان همه اتفاقات بوده‌ام. خیلی از فرمایشاتی که مطرح می‌شود، واقعاً نقد غیرمنصفانه است.

ظاهری با گلایه از بعضی تهمت‌ها ابراز داشت: برای مثال دقیقا دوستانی که در مجموعه حوزه، در کار هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند، در راستای سازمان ملل، صهیونیست‌ها و مجامع بین المللی آمریکایی قلمداد می‌شوند، در صورتی که اصلاً در حوزه چنین چیزی وجود ندارد. من نامه‌هایش را هم خدمت آقای کشوری نشان داده‌ام و این‌که بیان می‌کنند نقد اسناد بین المللی در ایران ضعیف است و در حال حاضر ما در ایران به این اسناد به طور کامل عمل می‌کنیم، بله نظر خارج این است که ما پایلوت باشیم، ولی آیا نظر ما و موضوع حوزه نیز همین است؟ خیر موضع حوزه این نیست. من یک نامه را به آقای کشوری نشان دادم در جلسه یکی دو هفتۀ پیش درباره اسناد بین المللی که همکاری ستاد راهوری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه را با دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و این شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی را از آغاز پیگیری می‌کند.

وی افزود: ما پیش‌تر جلساتی را با شورای تخصصی حوزوی و هم دوستان خود شورا و مسائل مختلفی را که مطرح شده مورد بررسی قرار داده‌ایم. جمع بندی پایانی این جلسات این بوده است که ما نمی‌توانیم حتی با حق تحفظ، اسناد بین المللی را به این شکل پذیرش کنیم. اگر شما اسناد بین المللی را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که این حق تحفظ اگر با روح سند در تضاد باشد، کمیسیون مرتبط با این سند می‌تواند این حق تحفظ را نپذیرد! پس ما چطور می‌توانیم یک چیزی را امضا و تأیید کنیم و حق تحفظی قائل شویم و در آینده حق تحفظ ما رد بشود و بعد از آن درگیر تحریم و مسائل دیگر شویم.

معاون ارتباطات راهبردی ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه با اشاره به دغدغه ارائه سند مطلوب راهبردی در حوزه هوش مصنوعی اظهار داشت: در آنجا حضرت آیت الله اراکی و آیت الله طباطبائی نژاد، امام جمعه محترم اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا و دیگران که بودند مصوب کردند که در نظام ما یک سند مطلوبی بر مبنای مبانی و ارزش‌های خودمان نوشته شود؛ یعنی ما به هیچ وجه نه به این اسناد بین المللی نه اعتقاد و نه اعتماد داریم. در گذشته صحبت‌ها و مشورت‌های زیادی گرفته‌ایم و بررسی‌هایی که صورت گرفته بود ما را به این نتیجه رساند. این که ما حوزه را به این که مجری چشم و گوش بسته اسناد بین المللی است متهم کنیم، واقعاً تهمت و افترای به حوزه است.

وی ادامه داد: ما در جلسه‌ای که با آقای اعرافی داشته‌ایم و مستنداتش در حوزه وجود دارد، فرمایشی مطرح کردند که ما باید درباره اسناد بین المللی اقدامی انجام بدهیم و یک سند راهبردی را درباره هوش مصنوعی در خود نظام جمهوری اسلامی، از صفر این سند را بنویسیم و خود آقای اعرافی قول مساعدت را در این باره دادند. موضع حوزه، یعنی موضع آیت الله اعرافی و این درست نیست که ما به صرف اینکه نسبت به هوش مصنوعی یک ذهنیتی هرچند درست، حوزه را مورد قضاوت قرار بدهیم!

ظاهری در نقد ارائه گزارش‌های مدیریت شده به مراجع خاطرنشان کرد: مسأله گزارشات مدیریت شده برای دور زدن افکار عمومی و مرجعیت، به هیچ وجه این موضوع نبوده است. در هر جلسه‌ای که با آقایان درباره این مسأله هوش مصنوعی صحبت شده است، در همان جلسه بحث کارگروه‌های تخصصی عملی در زمینه نقد و بررسی هوش مصنوعی؛ چه به مثابه یک رویداد که با آن مواجه می‌شویم و چه به مثابه یک موضوع از دیدگاه‌های فقهی، فلسفی، اخلاقی، حقوقی و جامعه شناختی در آن کارگروه‌ها تبیین شده و هیچ جایی قرار بر این نبوده است که هوش مصنوعی به یکباره با تعاریف غربی کشور ما را همانطور که اینترنت 4g، شبکه‌های مجازی و سامانه‌های مختلف، جامعه ما را با مشکلات جدی مواجه کرده‌اند و ما قرار نیست از همین هوش مصنوعی استفاده کنیم و دوباره جامعۀ خود را با مشکلات بزرگ‌تری مواجه کنیم.

وی افزود: توان هوش مصنوعی فراتر از تصوراتی است که همین الآن جامعه ما در مورد آن دارد. مسأله بعدی درباره تعریف هوش مصنوعی است که بیان کردند که ما از تعاریف غربی استفاده می‌کنیم! حقیقتاً خیلی از دوستانی که ما با آن‌ها کار می‌کنیم، یا دارای مدرک سطح سه و چهار حوزه هستند، البته بعضی‌ها چندین سال درس خارج حضور داشته‌اند و خود آن‌ها این تعاریف غربی را از هوش مصنوعی قبول ندارند. ضمن اینکه چون هوش مصنوعی که یک سبکی از برنامه نویسی است، ما این سبک را پیاده سازی می‌کنیم تا ماشین بتواند آن‌جایی که مورد احتیاج است به‌وسیله سنسورها و تحلیل‌هایی که دارد، یک قضاوت و تصمیم گیری عاقلانه انجام بدهد.

معاون ارتباطات راهبردی ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه هوش مصنوعی را یک ابزار کد باز یا اوپن سورس معرفی کرد و توضیح داد: با این تعریف و با توجه به اینکه در برنامه نویسی اکثر چیزها کد باز(Open Source) است و طبیعتاً تمام این فرآیندها قابل بررسی است؛ یعنی چیزی نیست که ما بگوییم از فضا آمده یا برای مثال درباره علم پزشکی بگوییم که مردم جامعه عوام ما تخصص ندارند. شما می‌توانید خیلی راحت یک برنامه نویس متخصص را کنار دست خودتان بیاورید و این فرآیند را کاملاً برای شما توضیح بدهد که هیچ نکته مبهمی ندارد. اصلاً خاصیت کد باز همین است. در سیستم عامل‌ها اگر نگاه کنید برای ویندوز به شدت ویروس می‌نویسند؛ چون کد بسته است و خیلی چیزها بدون اجازه شما در این سیستم‌عامل اجرا می‌شود و خیلی از اطلاعاتی که شما نمی‌خواهید را در اختیار خارج قرار می‌دهد؛ همینطور نرم افزارهای مختلف.

وی ادامه داد: از طرف دیگر سیستم‌عامل لینوکس که کد باز است به هیچ عنوان این کارها را نمی‌کند؛ یعنی با همان کارآیی، مقدار بسیار کمتری از منابع را مصرف می‌کند؛ چون می‌گوید من که کد باز هستم، نمی‌توانم چیزی را که مشتری من نمی‌خواهد را به او ارائه کنم. سامانه نجف هم که در حال نوشته شدن است، این هم کد باز و اوپن سورس می‌باشد. سیاست آقای دکتر مینایی که این برنامه را شروع کردند و آقای دکتر قاسمی که امروز مدیرعامل آن هستند و باز هم مجموعه تحت اشراف علمی آقای دکتر مینایی پیش می‌رود، سیاستشان از همان ابتدا این بوده این سیستم اوپن سورس باشد و حتی داده‌های آن نیز اوپن سورس طراحی شود و فقط مجوزهای استفاده را تا حدی محدود کنیم؛ یعنی به فرض استفاده‌ای که از این ابزار صورت بگیرد با شرایط خاصی انجام شود و اینکه کسی بخواهد دیتا و کدها را محدود کند، نداریم! ما صرفاً داریم از یک سری ابزارها و روش‌ها استفاده می‌کنیم ولی با آن ابزار و روشی که خودمان می‌خواهیم. 

ظاهری هوش مصنوعی را یک ابزار جهت دار دانست و خاطرنشان کرد: اگر کسی بگوید که این‌ها جهت ندارد، مطمئن باشید که او چیزی از علوم کامپیوتر نمی‌داند. علم جهت دار یعنی اگر دست آدم صالح بیافتد به درستی استفاده می‌شود و اگر دست آدم فاسد بیافتد در راستای منافع خودش از آن استفاده می‌کند. خوب طبیعتاً موضوع، موضوعی شفاف است و این مباحثی که بیان کردم در اینترنت پیدا می‌شود. 

وی ادامه داد: مسأله بعدی درمورد مغالطاتی بود که در جلسه مطرح شد و مثال‌هایی که بیان شد، برای مثال بیان کردند که امام صادق(ع) در مورد کسی که ترک تجارت کند، عقلش ناقص می‌شود و ...، به نظرم خوب است که این مثال‌ها را دقیق‌تر کنیم؛ چون برای مثال امام صادق(ع) در جایی نفرموده‌اند که فلسفه، عقل را کامل نمی‌کند، بله انسان باید تجارت انجام بدهد که عقلش کامل شود و شاید فلسفه هم بخواند و عقلش باز هم کامل‌تر شود؛ چرا که کمال عقل در اختیار پیامبر است و حتی معصومین نگفته‌اند که کسی که تجارت بکند، عقلش به اندازه عقل انبیاء می‌رسد؟

معاون ارتباطات راهبردی ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه دور شدن بعضی از شهرهای ایران از مبانی اسلامی را مورد تأکید و تأیید قرار داد و ابراز داشت: سیاست‌های ملی نظام شهری است و اینکه بیان شد بعضی از شهرهای ایران از فضای فرهنگ اسلامی درحال دور شدن هستند؛ بله ما این را قبول داریم. متأسفانه اوضاع جالب نیست و به هیچ وجه این اتفاقات مورد تأیید نظام نیست. همانطور که قبلاً بحث شده که مشهد از یک فضای زیارتی و معنوی در حال تبدیل شدن به یک فضای توریستی است و باید جلوی این اتفاق گرفته شود. آن چیزی که باید در مشهد، قم و به‌طور کلی در کل جمهوری اسلامی و جهان اسلام باید نهادینه شود، فضای معنویت در زندگی است؛ نه اینکه ما صرفاً مثل نظام‌های غربی یک لاس‌وگاس یا سانسفرانسیسکو درست کنیم و به سبک تقلیل یافته خودمان که مدعی باشیم در حکم اولیه این‌ها حرامی صورت نمی‌گیرد.

وی افزود: ما از دوره همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی، مذاکرات بسیار خوبی با ستاد شهر هوشمند شهرداری قم داشته‌ایم، برای اینکه این اتفاقات در قم رخ ندهد. یکی از نکاتی ما در جلسات دنبال می‌کنیم، ایجاد یک شهر هوشمند اسلامی است. هوشمندی اسلامی به معنای این است که ما به صورت حداکثری بر روی مبانی خودمان درحال پافشاری هستیم؛ یعنی اگر ما می‌گوییم در جایی شهر هوشمند است، ما دیگر از خدا هوشمندتر نیستیم. ما در جایی هوشمند هستیم که سخن خدا را پیاده سازی کرده‌ایم.

ظاهری ادعای هوشمندسازی صرف و ادعای ساخت تمدن نوین اسلامی را بی‌اساس دانست و گفت: این چه رویکردی است که ما بگوییم از هزار ابزار هوش مصنوعی استفاده کنیم برای ساخت شهر هوشمند و بعد ادعا کنیم تمدن اسلامی داریم؟ این ادعا خیلی ادعای خنده داری است و حوزه باید جلوی چنین رویکردی موضع بگیرد. اگر کسی که ادعای هوشمند سازی دارد در ابتدا باید ادعای خود را به تصویب حوزه و شورای تخصصی حوزوی شورای انقلاب فرهنگی برساند. چرا ما خودمان و مجموعه‌های خودمان را مجموعه‌های از هم گسیخته می‌دانیم و فکر می‌کنیم که باید همدیگر را نقد کنیم و با همدیگر بجنگیم؟

وی افزود: امروز که قدرت و مدیریت در اختیار ماست و اگر در هوشمند سازی نظام اسلامی و اسلامی سازی دولت در آن زنجیره تمدن اسلامی که رهبر انقلاب بارها بیان فرموده‌اند و متأسفانه خیلی سال است که نسبت به آن بی‌توجهی می‌شود وارد نشویم،، دچار مشکلات بسیار شدیدتر خواهیم شد و همانطور که نظام‌های غربی رو به فروپاشی و اضمحلال رفته‌اند، ما هم دچار خواهیم شد؛ اما شاید به مراتب بدتر هم باشد!

معاون ارتباطات راهبردی ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه تتبع را یکی از کارهای پیش پاافتاده هوش مصنوعی قلمداد کرد و توضیح داد: اگر وارد فازهای بعدی شوید بحث ریزنینگ و استدلال که می‌آید مدل ذهنی فقیه را پیش بینی کند؛ اما همانطور که خیلی از جاها دستیارهای هوشمند را قرار داده‌اند و آن کاربر از بین نرفته، در اینجا هم به هیچ وجه مرجع نمی‌تواند از بین برود. ما در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی نقدهای بسیار جدی را به سند اخلاق هوش مصنوعی یونسکو وارد کرده‌ایم. تقریباً هفتاد تا هشتاد درصد این متن را می‌شد رد کرد؛ چرا که خلاف اسلام بودند.

وی افزود: کسی که طلبه هم نیست و درسی از حوزه و مطالعات اسلامی نداشته، اگر در همین جامعه اسلامی زندگی کرده باشد، می‌تواند هفتاد تا هشتاد درصد این مفاهیم را به‌صورت کامل رد کند. اما چند نکته خوبی هم در این اسناد وجود دارد که فکر می‌کنم لازم است بدان توجه بشود. در سند اخلاق هوش مصنوعی یونسکو در پیش نویس اولیه و ثانویه که به تازگی پیش نویس جدید آن آمده است در این پیش نویس‌‌ها می‌گوید هر ابزار جدیدی که قرار است مورد استفاده قرار بگیرد، باید مسؤولیت آن توسط یک شخص حقیقی برعهده گرفته شود. حتی یک شخص حقوقی را مدنظر نمی‌داند و فقط یک شخص حقیقی را مدنظر دارد.

ظاهری استفاده از هوش مصنوعی برای طراحی الگوریتم‌های اشتغال‌زا را مورد توجه قرار داد و تبیین کرد: پس فضای هوشمند، فضای بدون انسان نیست. می‌توان به‌قدری اقتصاد را گستره کرد که از تعداد افراد از پنج سالگی با الگوهای بهینه‌سازی که توسط هوش مصنوعی می‌توان طراحی کرد، به صورت کاملاً شفاف به ایجاد اشتغال بپردازد. می‌توان یک فضای هوشمند با چند میلیون شغل ایجاد کرد و یک فضای کاملاً پویا را در جامعه رقم زد. قرار نیست هوش مصنوعی کسی را حذف کند، بلکه قرار است نقش‌ها پررنگ‌تر شود و در جایی که انسان نیاز دارد به آن ورود کند، ورود داشته باشد. قرار است فضای زندگی به سمتی حرکت کند که شما مجبور نباشید بیست ساعت در شبانه روز کار کنید و باز نتوانید خرج زن و بچه‌تان را در بیاورید.

وی ادامه داد: با استفاده از ابزارهای هوشمند می‌توان مدیریت برنامه زندگی را داشت. ما حدیث داریم که زندگی انسان را در سه هشت ساعت به خواب، عبادت و کار اختصاص داده است. چطور می‌توانیم با این وضعیت زندگی چهارده الی شانزده ساعت کار کنیم و بعد خواب و عبادت هم داشته باشیم؟ ما نمی‌توانیم کار خود را با استفاده از این ابزارهای هوشمند تسهیل کنیم و از طرف دیگر مؤثر کنیم؟ کار ابزار هوشمند همین است و از طرفی ما می‌توانیم نقش‌های اجتماعی گسترده‌تری را ایجاد کنیم و در فرآیندهای تبلیغی، افراد بیشتری را جذب کنیم و یا در فرآیند‌های پژوهشی، تولید علم خیلی گسترده‌تری داشته باشیم. 

ظاهری با اشاره به توانایی هوش مصنوعی در تولید مقالات علمی گفت: جدیداً که با هوش مصنوعی به نگارش مقالات ISI روی آورده‌اند و با Q1، Q2 و اکسپت بدون اینکه کسی متوجه شود این‌ها را کامپیوتر نوشته ارائه داد. وقتی مبنای علمی وجود داشته باشد، گسترش علم به این سمت حرکت می‌کند. از طرفی آن کسی که این ابزار را دارد، بعد از آماده کردن این مقاله توسط هوش مصنوعی، از ماشین ادله بخواهد که به چه علتی این حرف را بیان می‌کند و چطور از این صغری و کبری به این نتیجه رسیده است؟ کار ریزنینگ این است که فرآیندها را به‌طور کامل بیان کند. خیلی از حضور آقای کشوری و سایر دوستان که تحمل کردند تشکر می‌کنم.

مخاطبان محترم جهت خواندن ادله مخالفان با هوش مصنوعی و اظهارات حجت‌الاسلام علی کشوری روی اینجا کلیک کنید.